Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 29, 16 July 1898 — Page 5

Page PDF (918.29 KB)

This text was transcribed by:  Sarah Whitaker
This work is dedicated to:  no ʻAnakala Solomon Kawaihoa

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO JULAI 16 1898  @

 

HE OIA MAU NO IA I KE ALO PALI.

 

          Ma ke ku ana mai la o ke Kinau i keia awakea Poalima, me na owili lei lehua mai ko makou makuahine Puuku mai, e kipehia la e na paka ua eloelo o Kauakanilehua, i loaa mai ai ia makou ka lono, no kona pae maalahi ana aku i ka aina maloo, me ka halawai ole me na ulia pakalaki ma ke alahele moana. Eia iho malalo nei kana leta ia makou.

Hilo, July 7, 1898.

          Eia au i ka aina nei me ke ola kino oluolu maikai. Malie ka moana a makou i holo mai ai, aole au i luai iki a hiki wale ia nei. Eia ka hoi he ino nui ko ka po Poalima mamua iho ko makou ku ana mai. Ua ku-i ka hekili, olapa ka uwila, a poino ka uwea telepona o Hamakua ma aku nei paha, oiai, aole hiki ke kamailio mai Mahukona mai, a pela i lohe ole ia ai na ohua, a hiki wale makou i Laupahoehoe, mailaila mai i loaa ai ka papainoa o na ohua.

          Hui au me H. K. Unea ma o Hakalau, a mai a lakou wau i lohe mai ai, haki pu kekahi Inia ma Wailea i ka uwila, a waiho ilalo, a he lio kai nakii ia ma ia kumulaau a loaa pu ka lio a make loa. Hele ia aku e nana, ua papaa ke kino, a maihi pu ia ka ili o ka lio, eia nae, aohe hoi makou i ike ia mau poino, i pae mai ka hana, he malie wale no a hiki i keia la, he ua no aka; helelei liilii wale no a mea mao ana. Nolaila, heaha la na mea hou o oukou olaila? Hoouna mai no i mau wahi nupepa na'u.

          O keia ae la na mamalaolelo a makou i lawe mai ai mailoko mai o ka leta a ka Puuku o keia pepa, i ike ia iho ai na hana hookalakupua a ku i ka weliweli a ka uwila i hana mai ai.

 

MAHUKA HE EONO PAOAHI.

 

          Ua hoopaaia maloko o ka halewai ma ka po Poaha nei, he eono mau paoahi o luna o ka mokuahi lawekoa Ohio i hoao aku e mahuka, aka, ua paa no nae i ka hopu ia. He ekolu i hopu ia malalo o Kaneohe, a i ka wa o na makai e huli hoi mai ana me  ka lakou mau lawehala, ua paa iho la he elua i ka hopuia a o ke eono ua paa oia i ka hopu ia ma ke alanui Maunakea. O keia poe i mahuka iho la he poe hou loa lakou i komo mai ai e hana, i ka wa o ka Ohio e hoomakaukau ana no ka haalele aku ia Kapalakiko. Ua hoihoi ia aku lakou i keia kakahiaka no luna o ko lakou moku.

          He eono o na luina hoohaunaele o ka Otterspool, i komo aku la i mau paoahi ma kahi o keia poe i hoao iho la e mahuka.      

 

HALA NA MOKU LAWEKOA NO MANILA.

 

          Ua haawi ae o Kenerela Merritt ke Alihikaua Nui o ua pualikoa no Manila ma ka auina la o ka Poaha i kana kauoha e liuliu kela a me keia moku no ka haalele ana iho i ke awa nei no ka holo ana aku i Manila.

          O ka Indiana kai holo mua a ku i keia kakahiaka nui mahope aku hoi kekahi mau moku lawekoa e ae, a mawaho aku o ka nuku i kali mai ai lakou no ka hemo aku o ka moku o ke Alihikaua Nui oia hoi ka moku Newport.

          I ka hora 12:15 o keia awakea no i haalele iho ai ka Newport a hemo aku la no ka huipu ana me na moku lawekoa elima e kali ana nona.

          Ua ukali ka bana a me na Aliikoa o ke aupuni maluna o ke Eleu i ka wa a ka Newport i hoohemo aku ai no waho o ke awa. I ka huli hoi ana mai o ka Eleu ua ikeia iho la ua haule he hookahi koa o ka Newport iuka nei o ka aina, ua holo hou aku oia i waho no ka hoihoi ana i ke kanaka i haule iluna o kona moku.

          A ia wa no i nee malie aku ai lakou me he ululaau la ku ia ka moana, a hiki i ka nalowale ana ma kela aoao o ka ilikai.

          Aole i holo pu aku ka mokukaua Monadnock me na moku lawekoa, aka, ua hookaulua hou iho la oia no kahi manawa hou aku.

 

HE EHIKU KANAKA HAWAII E HOLO AKU ANA NO MANILA.

 

          Ua hoopuka ae kekahi aliimoku o ka Monadnock, ma ka po o ka Poakahi nei, ua olelo ae kekahi aliimoku o luna o ka mokukaua Monadnock, he ehiku kanaka Hawaii i kakauinoa aku la no ka holo ana i Manila, ma ke ano he mau luina no ka moku nanahu Nero.

          O ka manao no keia mau kanaka Hawaii, no ka hooili nanahu ana aku no ia maluna o ka Monadnock oiai na moku iwaena o ka moana hohonu. A ua manaoi a e na kanaka Hawaiii wale no ka mea i kupono no keia hana.

          Aole e haalele iho ana ka Monadnock i keia awa e like me ka mea i lohe ia, aka, e hookaulua iki iho ana oia no ke kali ana no na lono hope loa a ka mokuahi Coptic e lawe mai ana, a ma ka Poaha i manao ia ai e haalele iho ana oia i keia awa. Eia na mokukuna Lavania a me Luka, a me ke kao ke hoopiha nei i ka mokukaua a me ka moku lawe nanahu Nero me ka nanahu i keia mau la.

 

          Ua hala aku kela haole hookalakupua, me kana mau mea paahana mana, oia hoi o Dante, ma ka Miowera o ke ahiahi Poalima nei.

 

KA AIHUE MAKA'U OLE.

 

          I ka wa a ka mokuahi Kalaudine i holo aku nei i Maui i kela pule aku nei, aia maluna o kona oneki kekahi ohua kapena, nona ka inoa o Hendry, o ka Halekuai lako hao Hawaii mamua iho nei, a iaia i haalele iho ai i kona rumi, ua poina iaia ka hookomo ana i kekahi mau dala gula iloko o kona lolewawae e komo ana, a oia no hoi ka wa i komo aku ai o ka piko pau i ka lole, a lawe ae la ia ekolu hapalua ulaula a me kekahi mau dala keokeo e ae, a nalo aku la me ka ike ole ia, aka, ua hoohuoi ia no nae kekahi sela moku, a i manao ia no, nana no i limalima i kela mau dala, oia hoi o Makaainana, no ka mea, ma ka la Sabati nei, mahope iho o ke ku ana mai o ka Kalaudine, ua waihoia aku la keia hana ano nui iloko o ka lima o ka Makai Kiu D. Kaapa, a he wa pokole wale no mahope iho o ke kaa ana aku o ka hana iloko o ka lima o ka Makai Kiu, ua hopu ia iho la o Makaainana oiai oia e wawahi ana he $10 ma ke dala keokeo, mai kekahi hapalua ulaula mai ana i aihue ai.

          Ma ka Poakahi nei, ua hookolokolo ia oia imua o ka Aha Apana, a ua hoopai ia, a ua hoohalahala loa aku oia ma ka Aha Kaapuni. He ma'i ino loa keia ke loaa i ke kanaka, a oia ano, he haawina i laha ma na wahi a pau o ka honua. E akahele e na opio Hawaii e holo nei ma na moku, mai hoao mau e aihue wale i ko hai pomaikai, o nanahu mai no auanei ka poino ia oe.

 

KA HANA HUKIHUKI KAULA.

 

          Eia hou ke hoala hou ia mai nei keia hana e kekahi mau opio Hawaii, i manao ia e ulele hookuku maloko o ka Paka o Kewalo ae nei, mahope iho o ka pau ana o na hana heihei kaa hehiwawae, a i ole mamua iho paha o ka hoomaka ana o na hana. He hana kela na ka poe puni lealea o loko o ka Paka e ake mai ana e komo aku keia ano hana iloko o laila, i wahi e hoomama ia ae ai kekahi mau li@o o ka Hui. Nolaila, o ka poe pomaikai nui ma keia hana, oia no ka poe no lakou kela kahua lealea, a o ka pomaikai e loaa ana ma ka aoao o ka poe na na e huki ana, oia ka eha ma'uwale o ke kino me ka waiwai ole, a oia ka makou e ao aku nei i na kanaka opio Hawaii, mai hoomahu'i i ko ha'i pomaikai, no ka mea, aohe hua e loaa mai ana noia hana. O ka lohe ke ola, a o ke kuli no ka make, wahi a ka olelo. O ka makou keia e hoike aku nei, a na oukou no la e kau paona iho.

 

          Ina he makemake oukou i ke kaa pio e hookani ae ia Joe Kalani. Telepona helu 319.

 

HOAO E LAWE I KONA OLA.

 

          Ua lawe ia ae he haole ona no luna o ka mokupea Amy Turner, nona ka inoa o Henry Leather no ka hoohaunaele, ma ka hora 8 o ke kakahiaka Poakahi nei. A maloko o hookahi hora ka paa ana, ua hoao iho la oia e lawe i kona ola no eha manawa.

          Mahope o ka hoopaa ia ana aku o Leather no kekahi manawa pokole wale no, ua haehae ae la oia i ka lima o kona palule e komo ana, a meia kaula hoao iho la oia e kaawe iaia iho, me ka hoopaa ana i kekahi piko o ke kaula i ke aaho o ka rumi paahao, a o kekahi piko i kona a-i, aka,ua ike koke ia aku nae keia manao lapuwale o ua haole la e ka maka'i Lambert, nana i oki ae i ke kaula a hoopakele ae la i ke ola o ka haole ona.

          Aole nae i pau kona makemake ana e make, nolaila, ua lalau iho la oia i kona hainaka a nakii ae la ma kona pua-i, aka, ua kue ia aku no nae keia manao ona. I kona ike ana ua hoopahua ia kana mau hoao mua ana elua, ua lalau aku la oia i ke kaawe o kona lole wawae, a hoao iho la e lawe i kona ola, a ua kue hou ia aku no ia e ka makai.

          I ka hope loa, ua haehae hou ae la oia i kona palule me ka manao ana e hana i kaula no ka li ana iaia, aka, aole nae i ae ia aku kona makemake, no ka mea, i keia wa i wehe ia ae ai kona mau aahu mai kona kino aku a waiho olohelohe iho la oia. Iloko o keia wa, ua uwe ae oia me ka hooweliweli ana e lawe i kona ola i ka wa e kaawale aku ai o ka makai.

          I ke akakuu ana mai o kona inaina, ua haawi hou ia aku kona mau aahu iaia, a hookuu ia aku la e holoholo maloko o ka pa o ka halewai me ke kiai ia e ka makai. I ka pau ana ae o kona ona, ua piha loa ia oia me ka hilahila, no kana mau hoao ana e lawe i kona ola.

 

KA HALEMA'I O LIHUE.

 

          Eia ke liuliu ia nei no ke kukulu aku i Halema'i no na ano lahui a pau, ma Lihue, Kauai, malalo o na hooponopono ana a na hoahanau Wilikoki a me Hakapila, a he wa wale no, no ke kukulu ia aku. He hana maikai keia a keia poe i hoala ae la, a he hana ku hoi ia i ka pono o na ano lahui a pau e noho ana ma ia mokupuni, a oiai hoi, o ka poe nana i hoala ae la ia hana, ua kupono loa, no ka mea, o lakou no na poe kanaka nui, a he mea pono e kukulu no lakou i Halema'i no ka lehulehu.

          Oia ka hana e puka ai ka inoa a iho aku oukou ma kela aoao o ka honua, ua loaa ko oukou kia hoomanao, e hiki ai ke nalowale ole no ka wa mau loa, elike me ka Halema'i Moiwahine, ka Home Lunalilo, a pela aku. Mahalo nui i keia poe kuonoono o ka a ia.

 

LILO KA HALE HULAHULA I HALE MA'I.

 

          He mau la i hala ae nei, ua loihi ke kukakuka ana mawaena o Kenerala Merritt ka Alihikaua Nui o na koa Amerika no Manila me Sewall no ke kukulu ana i halema'i no Amerika Huipuia, no ka lapaau ana ina koa ma'i a me na koa i hoehaia, oiai, keia kaua e pahola nei mawaena o Amerika a me Sepania.

          Ma ka hora 9 o ke kakahiaka Poakahi nei, ua malama ia ae he halawai na ka Hui Ke'a Ulaula a me ka Papa Ola, no ka noonoo ana i ka hana kupono e hana ai i ka hale hulahula e ku nei ma ka Paka Kuokoa e manaoia nei e hoolilo aku i halema'i no Amerika Huipuia, maloko o keia halawai ana, ua hooholo ia keia mau hoolala ana malalo iho nei:

          1–E hapaiia keia hale i 3 kapuai mai ka honua ae, i ole ai e hiki ke koo-u ke komo aku iloko o ka hale.

          2–E hana hou ia oloko i hiki ai ke komo mai ka malamalama kupono. E hookaawale ia aku ana eha rumi no na poe ma'i, a he mau rumi e ae kekahi no na poe malama ma'i.

 

KE ALAWAI O SUEZA.

 

          O ka averika o ka manawa e holo ia nei mailoko aku o ke Kai Waenahonua a puka aku ma ke Kai Ula, maloko aku o ke alawai oki o Sueza, he 15 hora a me 36 minute, a he 1 hora a 24 minute ka haule iho i ko ka makahiki 1896. Ua hoowaiwai ia keia alawai e na mokukaua mai Europa mai e holo ana no na wai o Kina, maloko olaila i komo aku ai na moku a pau, a koe ka mokukaua Beretania Powerful, ua holo aku oia ma ka lae ae o Good Hope no Kina.

 

KAAWE HE PAKE PUPULE.

 

          Ua loaa mai he lono telepona ia Kauka Herbert mai ka halema'i pupule mai, e hoike ana, ua kaawe kekahi pake pupule iaia iho, ma ka po Sabati nei, ua pii koke aku oia me kekahi kauka nolaila, a ua haawi ia hoi na hoao ana no ka hoopakele ana i kona ola, aka, ua make iho la nae oia.

          Ma ka hora 10 o ia po, ua ike ia aku oia e ke kiai e hiamoe ana no, aka, ma ka hora 11 ua loaa aku la oia e lewalewa ana me kekahi kaula welu i hoopaa ia ma kona a-i, a i nakii ia aku iluna o kekahi mau aaho hao o ka puka komo.

          He amara kana hana a mai Maui oia i laweia mai ai he elua mahina i hala ae nei. A he eha mahina ka loihi o kona pupule ana.

 

          Ua hoihoi hou ia mai kekahi kanaka Hawaii i holo malu ai maluna o ke Kulanakauhale o Para, e ka moku kolo Eleu i ka Poalima nei.