Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 29, 16 July 1898 — Page 6

Page PDF (832.69 KB)

This text was transcribed by:  Diane Holderness
This work is dedicated to:  Dedicated to my Kumu, Mapuana de Silva and her family: Husband Kihei, Daughters Kahi and Kapalai

KE ALOHA AINA

 

KA BUKE MOOLELO HAWAII

 

I HAKUIA E KA

 

Moiwahine Liliuolkalani, ma Wasinetona.

 

Pai a hoopua ia e Li a me Shepord o Bosetona, Amerika Huipuia.

 

Unuhiia no ka pomuikai o na poe helu helu o KE ALOHA AINA

 

MOKUNA VIII.

 

KA MOI KALAKAUA.

 

Ua hoopaahao ia no hoi na poe ike himeni o kekahi mau aina, no ka nani a me ka maikai o na leo mele Hawaii, a o kekahi ola mau mele ua ike nui ia.  A i ka wa e loaa ai o kekahi leo hou, na hele aku ia mai kekahi lehelehe aku a i kekahi a na hoi e mele aku i kekahi a pela e pii mehuahua ai i kela a me keia la na poe e himeni ana ia mele.  I na lahui e ae, ua hana ia mele ma na hua mele a me na laina, aka, aole nae pela ia makou.  O na poe Hawaii haku mele kahiko, ua hakuia e lakou na moolelo maloko o ka mele, a pela no a hiki i keia la, a o ke mele a me ka haku ana he hana nui loa ia na ko makou lahui.

            Ma keia wahi e hoi hou aku ai no ka la i haalele iho ai kuu kaikane, Moi Kalakaua no Amerika Huipuia.  E hooko ana hoi i ka makemake o na poe e noho ana maloko o kona aupuni oia na Amerika a i ole kekahi puulu misionari, oia ka holo ana aku e kukulu i ke kuikahi me Amerika Huipuia, a mamua o kona haalele ana iho i kona home, ua hookohu aku la oia ia lunakanawai Alani a me kuhina Carter i komisina no ka lawe ana aku i kona ae i ke aupuni o Amerika.  No ka hooholomua ana aku i keia kumuhana e hikiwawe no ia ma kona hiki kino ana aku, ua ae aku oia e holo aku me kona mau ukali mao ka mokukaua Benicia, a ma ke kau mehana o ka 1874 i holo aku ai oia no Kapalakiko.

            O ka’u kane Kenerala J. O. Dominis 1 make, a me Kuhina Amerika Henry A. Pierce, na ukali aku la laua ma kana huakai.  He Hookahi o na alii moku o keia moku Lutanela Whiting, i loaa ka ae ia ana no ka holo pu ana aku me ka Moi Kalakaua no Wasinetona.  He kapena oia, a ua mare hoi i kekahi kaikamahine a Afong, kekahi ohana nui o na kaikamahina, o ko lakou makuahine no ko makou lahui, aka, o ko lakou makukane nae he Pake waiwai, i huli hoi aku no kona aina hanau.

            I ka wa i lele aku ai o ko’u kaikunane iuka o ka aina ua nui na hana aloha i hana ia aku eia, a ua hana ma kai ia mai no hoi oia e na poe Amerika o na lahui a pau.  Ua ike ia na manao hoaloha oiaio nawaena o ka moi a me Kenerala U. S. Grant, a ua kokoke e like me ka hoahanau.

            O ka hopena o keia huakai ua ikeia, ua loaa ka pomaikai i na poe mahiko, a ua kakau inoa ia e ka moi, a oia ke kuikahi o Ianuari 30, 1875.  O keia ka hana pili aupuni mua loa a ka Moi Kalakaua i hana ai, a ua apono loa hoi na poe o ka aoao oia mana a ia wa no nae he poe kakaikahi kai kue aku kuikahi ma ke ano he hana ia a hoopoino aku ana i ka noho kuokoa ana o ka lahui.

HOI HOU NA MOKU LAWEKOA NO KA NUKU O MAMALA:

            He mau hora mahope iho o ka haalele ana iho o na moku lawekoa i ke awa o kou nei, ma ke awakea o ka Poalima nei, ma ko lakou alahele no Manila, ua ike hou ia aku lakou e hoopii hou mai ana lakou mawaho o ka Laeloa, ua lilo keia hoi hou ana mai o na moku i mea hoopioo i ke kulanakauhale.

            I ko lakou wa i hoea mai ai mawaho o ka nuku o Mamala, ua hoio koke aku o Eleu me ke Kuhina Amerika Sewalla maluna ona no ka ninau ana i ke kumu o keia hoi hou ana mai o na moku, a ua hoike ia mai iaia ka lohe, mamuli no ia o ka poino ana o kekahi wahi o k@ mekini o ka Indiana, he elima ka nui o na moku lawekoa i huli hoi hou mai, a o ka Newport oia kai holo loa aku no Manila, mahope hoi o ka haawai ia ana ae o na hae aloha hope loa mawaena ona a me na moku lawekoa e ae, ua hoi hou mai lakou, ua manao o Kenerala Merrite e hiki mua aku ana oia i Manila, mamua o ka hoea ana aku o kona mau moku i haule hope iho la elima.

            A ma ka auina la Poaono ae e haalele iho ai lakou a pau, mahope hoi o ka pau ana o na wahi poino o ka Indiana i ka hooponopono ia, no Manila.

NA MOKUKAUA KOKUA O RUSIA.

            O ka nui o na mokukaua kokua e holo nei o Rusia he 15, a no lakou ka huina o na tona he 135-842 me ka ikaika huki o na enekini mahu o 91,180 lio.  He poe moku hou wale no keia i kapiliia a he elua wale no moku kahiko i kapiliia ma ka makahiki 1888 a me 1889 oia ka Kostrona a me ka Orel, o ke koena iho o na moku, ua hoolanaia mai ka 1891 a hiki iho la i keia makahiki.  He ehiku o keia mau moku no lakou na tona kaumaha pakahi mai ka 10,225 a aiki i ka 11,700 tona, o ka moku uuku loa he 2,700 tona aka, o ka averika nae o na tona o kekahi mau moku he 9,056.

HOOUKAIA HE KAUA HAHANA.

He Tausani ka Make o na Aoao a Elua ma keia Hoouka Kaua ana.

HOOPOINOIA NA MOKUKAUA SEPANIA.

Hopupio ia o Adimarala Carvera me Kona mau Kanaka.

            Maluna mai nei o ka mokuahi Coptic i loaa hou mai ai na mea hou o na aina mamao, a oia ka makou e hoopuka aku nei me ka awiwi nui:

HOOUKA IA HE KAUA WELIWELI LOA, MAKE NA AOAO A ELUA.

            Santiego, Iula 3. O ka hakaka ana o na Amerika me na Sepania iloko o elua la, ua hoopoino ia ma kahi o 1700 koa Amerika.  O keia huina ua hoikeia mai ia e na kauka o na mahele like ole, mahope hoi o ka houluulu pono ana ia e na kauka maloko oka haukipila.

            O ka nui o na poe i hoeha ia ua oia papalua iho i ko na poe i make koke ma ke kahua kaua.  Maloko o hookahi haneri poe i make, a ua hiki aku la ka huina o na poe i make ma kahi o 150.  O ke koena iho malia e ola mai ana no kahi o lakou.  I ka hoomaopopo ana ae aole i piha ka 12,000 o na koa Amerika, a aole no hoi lakou a pau i komo iloko o keia hakaka ana, ua ike ia iho loa he nui hewahewa loa keia make ma ka aoao o na Amerika.  O ke kumu nui nana i hoopoino aku i na Amerika mamuli no ia o ko lakou hiki pono ana aku imua o na papu kaua o na Sepania.

            Ua kuhihewa loa na koa Amerika, aole e hiki i na Sepania ke luku nui ia lakou, a ua olelo ae no hoi kekahi poi, aole na Sepania e ae ana e hakaka, aka, ua kuhihewa loa nae ia manao ana, no ka mea, ua hoike mai no na Sepania i ko lakou manao hakaka me ka wiwo ole.  Oiai, ma kekahi mau regimana, ua ike ia ka luku nui ia o ka puali Kanahiku-kumamakahi o Nu Ioka ka mea i oi loa o ka hoopoino ia o na puali kuikawa, ka puali Umikumamakolu a me Eono o na koa kumau, me na puali pualu Ehiku a me Umikumamaono.

            Maloko o ka Regimana Umikumamakolu, he hookahi hapakolu oia puali i make, aia kekahi mau puali maloko oia regimana, aole he aliikoa i koe no ke alakai ana ia lakou.

            Maloko o ka puali pualu Eono ua oi aku mamua o hookahi hapakolu o kona mau alii i make, a mawaena o na alii kiekie o ke kahua kaua, he hookahi wale no i koe oia o Mekia Minor.  O keia wahi i hooili ia ai o keia kaua, mawaho aku no ia o ke kulanakauhale o Santiago de Cuba mawaena ola wahi a me Caney.

PAU NA MOKUKAUA O ADIMARALA CERVERA I KA POINO.

            Wasinetona, Iulai 4.  O keia malalo iho nei na lono i loaa mai nei mai ia Komodoa Watson mai i keia po.

            Playa del Este, Iulai 3.  I ke Kuihua Kaua Moana.  Ma ka hora 9:30 o keia kakahiaka ua hemo mai la na mokukaua Sepania, no lakou ka huina o ehiku mai ke kaikuono mai o Santiago, a ua hoopoino ia aku lakou, a koe ke Cristobal Colon, na alualu ia aku oia no 45 mile ma ke komohana e ka Brooklyn, Oregon a me ke Texas, na haawipio mai oia, aka, ua hooili ia aku nae iuka o ka aina i ole ai e piholo.  Aole he aliimoku a i ole kanaka i hoeha ia maluna o na maku, koe wale no ka Brooklyn, he hookahi kanaka i make, a he hookahi i hoeha ia.

            Ua hopu ia o Adimarala Cervera, me na aliimoku a pau, koe ka Oquendo, ma kahi o 70 aliimoku a me 1600 kanaka i hopu ia.   Ma kahi o 350 i make a i ole piholo a me 160 i hoeha ia.  Eia na poe ma’i ke malama ia nei maluna e ka Solace a me ka Olivette.

KA HOIKE A ADIMARALA CERVERA.

            Jamaica, Iulai 5.  Ua loaa ia’u he mau kamailio ana me Adimarala Cervera, a ua hoike mai oia penei:

            Ua loaa mai ia’u he kauoha no elua manawa mai Madarida mai no ka haalele ana iho ia Santiago, a na ike no hoi au i ka pilikia loa o ko’u alahele, aka, no ka hanohano nae o na mokukaua o Sepania, ua koi mai la ia ia’u e hana, a haawi ae la i ke kauoha i ko’u mau mokukaua no ka holo ana aka imua, me ka maopopo no nae e halawai ana ia me na poino.

            HO@A NA MOKUKOA I MANILA.

            Nu Ioka, Iulai 4.  He lono Telegarapa kai loaa mai nei mai Cavite mai, no ka la 1 o Iulai o olelo ana, o ka mokukaua Kaletona a me na mokuahi lawekoa, Auseterlia, Pekina, a me Sidane, ua hoea aku la lakou ma ka la inehinei, ua hui pu aku lakou me ka Balatimoa mawaho o Pt. England, a nana i alakai aku i na moku malihini no loko o ke awa.

            Ua kipa aku na moku lawekoa a me na mokukaua 1 Guam, 1 ke Kapitala o na mokupuni o Ladrone, kekahi o na panalaau o Sepania, a lawe ae la iaia.  Ua hoea aku lakou ilaila ma ka la 20 o Iune, a komo aku la hoi iloko o ke kaikuono o San Luis Dapra ma kahi kokoke loa i ka pau Santa Cruz.  Ua haawi koke aku ka mokukaua Kaletona he mau kipoka ana, aka, aole nae i panai ia mai, ma ka auina la o ua la, ua hoea mai la he elua mau aliikoa Sepania iluna o ka mokukaua Kaletona, a hoike aku ia, ua kaumaha ia ke Kiaaina Marina i ka panai ole ana mai i na pu i ki ia aku, mamuli o kona nele i ka pauda.

            Ma kekahi la ae, ua haawi pio mai la o Kenerala Marina me kana kakauolelo, Kapena Duarta, Kapena Lutanela Guiterrez, Kakiana Romolo, elua Lutanela a me 54 koa.  Ua haawi pio puia aku he eha hae Sepania, 54 pu raigela, 54 Rermington me 10,000 poka.  Ua lawe ia aku na pio e ka mokukaua Kaletona, aole he hookahi koa Sepania i koo ma Guam.  O na wahine na haalele ia aku ihope.  O na hooponopono ana o ke aupuni malalo o na kanaka oia wahi, aole i hoopoinoia aku.

            Ua make hookahi koa o ka Regemana o ka puali Oregona nona ka inoa Elias Hutchinson, a ua kanuia ma ka moana.

KOMO NA AUMOKU O CAMARA MALOKO O KE ALAWAI O SUEZA.

            Nu Ioka, Iulai 5.  Ua hoouna mai nei ka mea kakau o ka nupepa Herald ma Wasinetona i keia iono malalo iho nei:

            O Adimarala Camara me hookahi mokukaua hakaka, hookahi mokukaua holomama, eha moku lawekoa, hookahi moku lawe lakokaua a me nanahu, kai komo aku la maloko o ke alawai o Sueza i keia kakahiaka, ma ko lakou alahele no Pilipine.  O na moku topito ekolu i ukali aku ai ina mokukaua, a hiki i Port Said na hoi aku la lakou no Sepania, o kahi mua a keia mau moku topido e ku ai ma Messina, Italia no ia.