Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 31, 30 July 1898 — Page 5

Page PDF (916.13 KB)

This text was transcribed by:  John Budisurya Luckman
This work is dedicated to:  To my hula sister, Daisy Ung, mahalo nui for your aloha!

KE ALOHA AINA

POAONO IULAI 30. 1898.

 

UA KUPONO IA HOOPAI NONA.

-

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Kalaudine i ke kakahiaka ia Sabati nei i lawe mai ai oia i ka lono pili no ka hibia o Ruttman no kekahi hewa ino loa ana i hana ai, oia hoi ka hoolei ia ana o ka bebe hanau hou iloko o ka hale liilii, mai ka puhaka ponoi mai o kana wahine. Ua noonoo na Kiure haole, a ua hooholo lakou, e pono oia e hele i Kawa e hana ai no elua makahiki hoopaahao, eli ke me ke kauona a ka Lunakanawai Kaapuni J.W. Kalua.

            O keia kekahi o na hana ino loa i mea mau i ka ike ia iwaena o na haole, pake, kanaka, a pela aku, a na lilo na leo uwe o na keike hanau e puai mai ana mai ke kileo mai o keia poe keiki, me he mea ole ia i ko lakou mau naau nahoa a ua kupono loa hoi lakou e hoopai ia me ke oolea loa, ma ka hoopaahao ana ia lakou a pau ke ola. Oiai, o ka hana a lakou i lawelawe ai, ua oi loa aku ia mamua o ka mea kupono, a o kela hoopai hoopaahao o elua makahiki i hookauia aku maluna o keia haole puuwai uahoa, aole ia i lawa no ka hewa ana i hana ai.

            O ka hoea ana ae o keia hana hoomanaonao iwaena o ka noho ana lahui, he mea ia nana i hoopuiwa ae i ka noonoo maikai o ka lahui Hawaii, ka poe hoi no lakou ka puuwai i piha me ka manao aloha kanaka, aole hoi me ko na lahui e ae, he wahi hakina uuku loa oia mea kai komo aku iloko o lakou a o ke kau ana o keia hoopai maluna o kela mau hana ino, ua mama ia no keia-wa, ei aku paha ka manoanoa.

            Ua kupono loa no hoi e hoopai ikaika loa ia ka poe e lawelawe ana i keia ano hana i kumu e makau ai na poe e ae e lawelawe ana ia mau ano hana, a hoopau ae ia kou ia mau hana.

            Nolaila, ke nonoi aku nei makou i na makuahine Hawaii apau mai noho a hoohalike me ka hana a keia haole i hoopai ia mai nei i Hamakua, o hahai aku no auanei ka poino o na hana a oukou e lawelawe ai maluna o ko oukou man kino pakahi. O ka lohe ke ola, o ke kuli ka make.

-

 

HE HOOMAIKAI.

            Ke haawi aku nei au a me ka ohana i na hoomaikai ana he nui i na poe a pau i pahola mai i na hana aloha ma ka malama ana i ko`u makuahine, Mrs. Kalamaku Kanoelehua i kona wa ma`i a me na poe i haawi mai i na pua no ka hoohiwahiwa ana i kona kino puanuanu a me na poe hoi i komo pu aku ma kana huakai hope loa no kona home lua.

J. KANUU.

Honolulu, Iulai 24, 1898.

 

HE MAU LONO OIAIO OLE.

-

            Maloko o kekahi o na nupepa namu o k ke kulanakauhale nei i oili ae ma ke ahiahi o ka Poaha nei, ua hoike ae la oia, eia ke upu ia nei e haalele loa iho ana ke Kama`liiwahine Kaiulani i na kaiaulu aloha o kona one hanau, a e hoi aku ana ma Enelani no ka noho pea ana malaila.

            I ka huli pono la ana aku o ka oiaio, na ikela iho ia he makani wale no ia mau olelo, aole he noonoo o ke Kama`liiwahine e haalele iho i kona aina hanau a kuewa aku i kekahi aina malihini. He mea oiaio, he kulana nawaliwali ko ke ole kino o ke Alii, aka, ua manao nae oia e holo aku i Mana, Hawaii, ka home o Samuela Paka no ka hooinolu ana, a ke loaa ole iaia ka oluolu malaila, ua manao oia no ka holo ana aku i Amerika e hoomaha ai, a me he mea la, no kekahi wa okoa aku e holo aku ai oia no Enelani.

            Aole no ka holo ana mai la o ka hoohui aina he kumu ia nona e haalele iho ai i ka aina ana i aloha ai, aole pela, e noho iho ana no oia me kona lahui no ka auamo pu ana i na poino a pau. E hookaulua iki iho ana kana huakai no Mana, a hiki i ka wa e hoea mai ai o kona makuahine Moiwahine Lilinokalani, no ka mea, iloko o na makahiki he umo o ke kaawale ana o ke Kama`liiwahine mai ka home aku nei, he mau hora kakaikahi wale no ko laua hui ana.

-

UA HOOPAI IA.

-

            Ua huli hoi mai ka Hope Ilamuku elua mai Lahaina mai me kana pio paahao o ka lawe pu ia ana aku nei i Maui e hookolokolo ai, no ka @ihue pahu rama iluna o Kalaudine. Ua hoopai ia mai nei oia he hookahi mahina hoopaahao ma Kuwa. He kupono loa e hoopii ikaika ia keia poe, mamuli o ka nui loa o ka lakou mau @aca ino i na ukana o luna o na moku a lakou e holo ana, mai na mokuahi a na mokukuna, a he kakaikahi loa na poe i komo ole iloko o keia hana.

            Ua ike mau ia no hoi kekahi poe o lakou, e hana ana i kekahi mau mea e hoopoino ai i na ukana a ka poe i hoouna mai, mai na mokupuni mai, e laa na i`a, ka alani, ke ko a me na waiwai e ae he lehulehu wale. O keia kekahi kumu pilikia o ka nui o na poe kolohe iluna o na moku, a peia i maka`u ai kekahi poe i ka hoouna mau i ka lakou mau ukana, no ka hopohopo o pau i ka aihue ia, aole makou e kamailio ana no no poe maikai aka, no ka poe ino, ka poe naau kolohe, me ko lakou manao, he mea ia no lakou e waiwai ai.

 

O KONOLE BARBER KEKAHI KIAAINA I MANAOIA NO HAWAII NEI.

-

            Eia malalo iho nei na hoike a ka nupepa Kahea o Kapalakiko o ka la 15 iho nei: Ua hooholo ia ke koho ana aku ia Konela T. H. Barber o ka Regimana Ekahi o Nu Ioka i Kiaaina Kaua no na Paemoku o Hawaii.

            O Keia koho ia ana no ka manawa wale no, no ka mea, ma ka la inehinei i maopopo loa ai ia Konela Barber e hoouna ia aku ana kona puali no Pilipine elike me ka hikiwawe e loaa ana i ke Keena Kaua ke hoouna mai i pani no lakou ma na pa kaua o Honolulu.

            Ma ka auina la o nehinei ua loaa mai ia Konela Barber he mau telegarapa mai Wasinetona. Mahope o ka pau ana o kana kana kamailio ana, ua hoea mai la oia me na helehelena hauoli a kamailio aku la ia Lutanela Konela Staepole.

            E ke Konela, e holo aku ana no kakou no Pilipine. I ka wa i ninau ia aku ai no ka hoakaka ana, ua olelo mai la o Konela Barber, ua loaa mai nei iaia he mau hoike maopopo ana mai Wasinetona aole e noho paa ana ka puali Ekahi o Nu Ioka ma ka pa kaua o Honolulu.

            He eono mahele e haalele iho ane ianei no Honolulu ma ka la 30 o Iulai. O ke koena iho o na mahele he eoono ka nui e haalele iho ana lakou no na mokupuni ma ka la 12 o Augate. O ko makou noho ana malaila ke manaoio nei au no ka manawa wale no. I ka wa e makaukau ai no ka hoomahuahua ana, e holo aku ana makou i Pilipine.

-

UA HAALELE AKU LA IA KAPALAKIKO.

-

            Ina he oiaio na lono i loaa mai i ka la 26 e haalele aku ai ka Moiwahine Liliuokalania ia Amerika Huipuia no Hawaii nei, alaila, i ka Poalua, i upu ia ai ua haalele aku la o Kalani me kona mau ukali i na kapakai o Kapalakiko, a eia hoi lakou ke alo mai nei i na ale kawahawaha o ka moana, a ma ke kakahiaka o keia Poalua ae e hoea mai ai lakou i ke one hanau nei maluna o ka Gaelic.

            O ka makou e noi ae i ka Makua Mana Loa e kiai ia ka Lani Alii a ka Lahui a hiki i kona pae maalahi ana mai me kona mau hoa i na kapakai aloha o Hawaii nei.

-

            He hookahi lutanela ma`i o keia huakai i hoea mai la i lawe ia aku no ka halema`i Kea Ulaula.

 

EIA I HONOLULU NEI NO KA HULI I NA MAKUA.

-

            Maluna mai nei o ka Alameda i hoea mai ai kekahi wahine nona ka inoa o Mrs. Bell, a o San Diego, hoi kona home. O keia wahine he mau nanaina Hawaii kone, aka, aole nae i maopopo iaia kona moolelo o ka hanau ia ana. A ua hoea mai la hoi oia ia nei no ka huli-ana i kona makuakane a me kona makuahine ana i ike ole ai ai lohe ole ai hoi mai kona wa uuku mai.

            O ka nui o kona mau makahiki he 41. O kona mau la opio hoi, ua hoohala ia la maloko o kekahi hale o na kaikuahine Katolika ma Kaleponi Hema. No ka mea e pili ana no kona hanau ana, aohe mea i maopopo. He umi makahiki i hala ae nei, ua mare iho la oi i kekahi kanaka a hoi mai la i Kapalakiko.

            Mahope o kona kali loihi ana, ua holo hou aku oia no kahi ona i hoonaauania ai, no ka huli ana i kekahi mea e pili ana no kona moolelo, a ua loaa iki mai noi iaia kekahi moolelo pohihihi no kona hanau ia ana. Ua hoike mai na kaikuahine Katolika, ua lawe ia aku oia ilaila e kona makuakane i kona wa elua wale no makahiki, a ua hoolako ia aku hoi oia no ka hoonaauao ana iaia. A mai ka wa mai a kona makuakane i haalele ai ia la maloko o laila, aole oia i hele hou aku e ike iaia. O ka inoa o kona makuakane o Benjamina F. Gruard, he misiona Moremona oia no kekahi wahi kokoke i Honolulu nei. O kona makuahine wahi ana kaikuhine i hoike mai ai he wahine Hawaii no ia aka, aole nae i maopopo la lakou, ua make paha ai ole e ola ana no paha i kona wa i lawe ia aku ai. He mau olelo kekahi i olelo ia ae, mamuli o ka hana ino o kona makuahine hou kona kumu i lawe ia aku ai ilaila, aka, aole nae he mea i hiki ke hoomanao ia mau mea.

            Ua huli hoi e@u oia no kona home me kona noonoo ana no ka me e pili ana i ka moolelo o kona hanau ia ana. Nolaila, ua hooholo iho la oia e holo mai ianei e huli ai, malia eia no kona makuakane ke ola nei, a i ole o kona mau hoahanau paha. Eia oia i keia wa i Honolulu nei kahi i hooko ai i kana mea i hooholo ai.

            He ano kanalua no o Mrs Bell i ka loaa aku o kona ohana. Aole oia e hoi hope ana, a he dala n@ hoi kana po ka hoolilo ana, a hiki i ka wa e hooko a hooko ole ia ana paha o kana mea e huli nei. He mau helehelena maluna ona hoike mai ana, he wahine io no oia mailoko mai o ke koko Hawaii, a ke naawi nei kekahi poe i na kokua ana iaia.

-

            Eia no na poe lawaia alalauwa ke ike mau ia nei ma ua uwapo i keia mau ahiahi me na kukui.

 

HE ELUA WALE NO MOKU O KEIA HUAKAI EHA.

-

            Ma ka hora 3 o ka wanaao Poaono nei, ua hoopuiwa ia ae ke kulanakauhale nei, mamuli o ke kani ana mai o ke oeoe pauahi no elima manawa, e hoike mai ana ua ikeia na moku lawe koa mawaho aku o ka Lae o Koko.

            Ua holo koke aku na pailata iwaho no ke kii ana i na moku o hookomo mai iloko nei o ke awa.

            He mau hora mahope iho, aia hoi, ua ikeia aku la ka mokuahi Peru a me ka Puebla e hookomo mai ana i ka nuku o Mamala. Aole i kali aku ka mokuahi Puebla mawaho a hiki i ke komo ana mai o ka Peru, no ka mea, aia maluna ona ke alakai o keia huakai eha, aka, ua komo mai la no oia elike me kona mano iho, a no ia mau hana hokiekie ana, ua kipaku hou ia aku oia e hoi hou iwaho o ka nuku o Mamala, a malaila oia i kali ai no kekahi mau hora a hiki i ka wa i kanoha ia aku ai e komo mai.

            I ka hora 6:30 i pili mai ai ka Peru i ka uwapo, a malaila ae no hoi ka bana kahi i hoohannoli ai. O kenerala Otis ke alakai o keia huakai, a aia oia maluna o ka mokuahi Peru. Ua haawi mai ka mokukaua Mokihana i na kipu aloha ana nona.

            O ka nui o na kanaka maluna o ka moku lawe koa Peru he 955 ke huipuia me na alii, a o ka Puebla hoi he 853 a pau mai na kanaka a na alii. Aole laua e haalele koke iho ana i ke awa, aka, e kali aku ana lana no ka hoea mai o na moku lawekoa o ka huakai elima i manao ia e hoea mai ana i keia Poalima a i ole Poaono iho, a mahope o ko lakou hoopiha nanahu ana e haalele like iho ai lakou ia Honolulu nei no Manila.

            O keia iho la ka panina o na huakai lawe koa no Manila a hiki i ka wa e hoouna hou ia aku ai o ka lohe i ke Keena Kana ma Wasinetona no ka hoouna hou ana aku i mau koa. Aka, ua manaoio nae kekahi mau aliikoa, ua lawa keia mano kanaka nui no ka lawe ana ae i na mokupuni Pilipine.

-

UA MAKANA IA AKU HE $100

-

            MR LUNAHOOPONOPONO.

            E oinolu oe e hoike ke imua o ke akea o kela keiki a`u i hoike aku ai i kela hela aku nei, ua loaa ia Mrs. Shem Kiniakua. Eia keia wahi mawaena o Kapapala a me Ainapo kahi i loaa ai keia keiki, a o ka makana ua lilo aku ia i ke kaikamahine o Aipoina a ua hoomama ia ka kaumaha o na makua.

            He ma-u wahi mea hou ia. Ua @wa au maanei. O wau no.

J.JOHN AHU.

KAU, Hawaii, Iulai 23 1898.