Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 33, 13 August 1898 — Page 2

 

KE ALOHA AINA

 

Ke Aloha Aina

Hookumeia no ka

E@ kai o ka Lehulehu, a he Nu papa no ka Lalui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahoononopono.

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA

HONOLULU…AUG. 13, 1898

 

UA HELE HOLOHOLO AE O KALANI.

            Ma ke kakahiaka nui o ka Poalua Lei, na hele holoholo aku o Kalani a hiki iwaho o Pawaa, a malaila Oia i kau mai ai maluna o ke kaa hapaumi a holo loa iuka o waipiula, aile hoi iuka o Kapala@a elike me ka mea i hoike mua ia mai ia makou.

            Mamuli o ke kauoha ana o Kona kauka, he mea pono ka hele holohoio ana i ke kakahiaka nui e ha@u ai i na ea huihui pela oia @ hooko aku ai. Ke pii mau ae @ ka maikai o Kona ola kino, a o'a no hoi ka makou e nauoli mau nei. E ola o Kalan ia mau loa.

 

OWAI KA HIKIMUA O KA HEWA?

            He ninau kupono paha keia na makou e hoomaoe ae ai i keia manawa, oiai eia kakou a pau ke hookokoke aku nei i ohua noho hale no kekahi aupuni laiihuni, i hookwowo ia kona hehu e na poe nana i lawe mai i ka lamaku o ke ola uhane iloko o keia Paeaina, ka poe hoi i hiamoe aku i ka opu o ka honua, me ka malu hia o ko lakou mau kino, a me ko lakou moeuhane mua no hoi e hoala mai ana no ka lakou poe mamo mahope o lakou, i ka mea a ko lakou amu naau i kuko ai, i mea e hoinoino ia ai ko lakou mau inoi, a me ka lakou mau hana i lawe mai ai i Hawaii nei.

            O ka inoa Mikanele maemae o na makahiki he 50 i kaahope ae nei, ua lilo ia he inoa lapu ia iloko o keia mau la e hele nei, ka mea hoi a ka lahui e hoomaopopo nei, ua ili nui aku keia mau houhewa ana a pau malun o lakou, mamuli hoi o keia ao ana a lakou nei penei:

            "Mai hoaju oukou i ka waiwai no oikou ma ka houa, kahi e pau ai i ka mu a me ka popo."

            O keia mau olelo na Iesu Karisto keia e ao ana i kana poe haumana mai lilo lakou i poe honhu waiwai ma ka honu@, o like auanei lakou me ka wahine Lota, ka mea i lilo i kia paakai mumuli o ka minamina o kona @aau I ka @i o ko laua waiwai a @ hoi, e nalo pu ana ia ma@ wiiwai iloko o ke Kai Make, he hoopai na ke akua i ka hewa o Sodoma a me Gomera. A oiai hoi, o ka lakou hana, @e oilana laa no ka pono o ka uhane, a oia kona mea i makemake i kana poe laumana, e komo lakou Hoko oia mau hana, a oia nae ka na poe nana kakou i hoonaanao i ao aku ai i na alii a me na makaainana, mai malama onkon i ka waiwai, he mea pau wale i ka mu a me ka popo, a oia ka lakou i hooko ai me ke kuhihewa he oiaio, eia ka he lapuale o na lepuale, pau lon na mea i ka lapuale, wahi a Solomon aka Noeau, a kakou hoi e ike maka nei, mai a lakou i kahuli ai ko kakou aupuni kumu i keia la. Aole keia he mea hoinoino wale, aka, mamuli no ia o ko makou kaana akahele ana, a ike; pela iho ia i hoea mai ai ko kakou hopena poino.

            O ka kumu nui o ko makou lawe ana mai i keia olelo a hoakaka pono aku, oia no na mea e pili ana i ka haawi aina a Kaukeouli Kamehameha III, ka mea hoi i kappa mau ia e kona lahuikanaka, ka Moi puuwai lokomaikai, a ua paa kela ino a maemae a hiki i keia la, aka, mamua nae o ko kakou apono ana i kela mau haawi aina ana i na maka@inana, e pono no kakou e hookolo aku ma ka meheu, pehea la i puka mai ai keia manao haawi aina o ka Moi Kamehameha III, nona ponoi anei ia manao e hana pela, aole paha. Aole, aka, no hai mai no ia, ka poe hoi e noho hookele ana i ka aina ia mau la.

            E pono e ninau iho kakou ma keia wahi, ua hiki anei i na kanaka Hawaii e noho ana iloko oia mau la ke hoomaopopo iho, he hana maikai a ku i ka pono keia a ka Moi E hana nei.

            O ka kakou pane wale no, oia hoi, o ka poe i loaa iki I lakou he naauao o lakou ana ke hana ana pela. A owai la ia poe?

            Oia no na mikanele, ka poe nana i ao aku i ka Moi pela e hana ai, a oia nae ka lakou e hana nei no ko lakou pono pouoi iho, ka mea a makou e olelo nei, ua koikoi na ahewa ana a pau maluna o ka poe nana i ao i ko kakou alii, a me na kupuna o ka kou, i hiamoe aku la ma kela ao.

            E pakike ia mai ana paha makou, mamuli o ko na kanaka malama ole i ko lakou mau aina, ua moraki aku lakou i kua poe mea dala, i mea hoi e hooko ia ai ko lakou mau makemake. Nowai ia hewa; aole anei no na makua makanele no o kakou, ka poe hoi naua i ao mai ia kakou i ka ike a me ka naauao, aole anei ua ike lakou he hana hewa ia, heaha ko lakou mea i ao ole aku ai i ka Moi, e papa loan ana I @ka moraki a me ke kuai ana a@u i no aina ia hoi, a o ka mea hookuli a hoolohe ole i ka makemake o kea lii, e hoi hou no ia mau aina i ke aupuni.

            Aka, ua hiki no ia kakou ke ike, o na poe a pau i holo mai i keia aina malalo o ka hoomana Kala@ina, @ hiki ia kakou ke ike, o ka lakou poe mamo e noho nei maluna o ka lepo o Hawaii i keia la, o lakou kekahi poe kuonoono loa, a ina kupuna a me na makua i waiho iho ai u aka lakou poe mamo a makou hoi e olelo ae nei, o na likimua o ka hewa i poino ai kakou; ola no ka poe I lawe mai i ka olelo o ke ola me ka naau hookamani, (koe ka poe i kupaa i hookahi wale no hana a hiki i ka make ana, elike me L Laiana) a o ka hoike ana i ka hapa, oia keia a kakou e ike nei I keia la, main a mamo mai a ia poe. Lapuwale.

 

HE OIA MAU NO KAKOU.

            I ka nana ana, a me ka hoomaopopo ana i ka @ ana o ke au o ka namawa o keia mau la e hele nei, ua liki no ke ike ia a hoomaopopo ia na hana kalaiaina loko nei o ka aina, mai ka wa hoi i poha mua mai ai ka lono na lawe kaokoa ae la no a Amerika ia Hawaii uuku i Panalauu nona, elike me na koi a ka poe nana i lawe ae i ka mana hooponopono iloko o ko lakou lima, ka poe hoi i hookamaaina ia ko lakou mau ino a me keia man kikokiko onionio ma na lehelehe o na kanaka Hawaii, a me na haole pu no hoi kekalii, he Pi-Gi.

            Ua aai keia inoa maluna o ka poe nana i hookumu a hoolala i keia hana kaili aupuni, mai ka la 17 mai o Ianuari M H 1893 a hiki i keia la, ka la hoi a lakou e ku nei ma kahi i maopopo ole ko lakou kulana iloko o ke aupuni a lakou I hao ai I waiwai pio no lakou. O ka haawi ana, a hoolilo ana aku i na pono a me na pomaikai o ke aupuni Hawaii iloko o ko Amerika lima, he hana ia a lakou nei i manao ai i mea hoomalu mai oia no ka pomaikai a lakou nei i kaili ai, me ka manao no nae, o lakou no ka poe nana e hoomalu i ka aina, a e ai uhauha hoi i ko hai luhi i hana ai.

            I keia mau la, a ma keia mua aku paha, e pau loa aku ana ko Peresidena Dole noho una i poo hoomalu no ka aina, a e  hoi hou iho ana oia ma kahi oihana loio ana i lawelawe ai, pela pu hoi me kona mau Kuhina, na Lunakanawai Kiekie, a me na oihana a pau malalo iho o lakou, a hookahi ka pulumi pau ana a koe koena ole iho ua poe nei i nui ai ka leo, "he pomaikai ka hoohui aina, " o ka makou nae e ike nei ke minainina nui nei o ua o Kauluiki ma, no ka hemo aku o keia mau olohu mahuahua mai ko lakou mau lima aku.

            O ko lakou mau manao, eia ia iloko o ko kupikipikio me ka hiki ole ia lakou ke moe pono, oiai, na ikemaka lakou i keia mau la, ke nee aku nein a kulana o ka pomaikai mai ko lakou mau lima aku, ka mea hoi i upu mua ole ia, pela iho la ka hopena e hoea mai ana maluna o lakou, a o ka makou hoi ia e apono loa nei i ko lakou lele nana ae, me ko kakou lawelawe ole aku ia lakou mai kinohi mai a hiki I keia la.

            No kakou iho, ka poe e noho ana malalo o na alakai ana a ko kakou mau noonoo paa no ka pono o ko kakou aina, he ola mau no ko kakou manao, he maikai no ko kakou Liamoe ana i ka po, aole no hoi kakou i nele me na hoopilikia ia mai e ka poe nana kakou i hai-na, aka, oia mau mea a pau, ua like ia me ka o'e iloko o ko kakou noho ana, he lani no iluna a he honua lilalo, a ma kona lepo e loaa mai ai ka kakou mau mea e ai ai.

            A oia no ka makou e hoike aku nei, aole i noho wale ko kakou Alii Aimoku, eia n oOia ke nai wahine nei no ka pono o Kona lahuikanaka i hoopilikia ia, aole hoi Oia wale no, aka, ua komo pu aku no me ko kakou mau alakai, ma ka imi ana, a hooikaika kino ana i kahi e hoi hou mai ai o ka pono ia kakou.

            O na Hawaii puni wale a kumakaia i ko lakou one oiwi, o lakou no ka poe e noho nei ma na wahi oihana aupuni o keia mau la, a ke hoopau ia mai, uoki oe e hoka ana, a e hoopilipili mai ai me kakou, ka poe i lihi launa ale aku malalo o na hana a ka poe nana lakou I - hookonoko - no e Loohiki aku malalo o lakou a i keia la, e nalo loa aku ana ia mau leo koikoi o lakou, a e puka ae ana na olelo mibie hoahewa ana no ia maa hana. Nolaila, e kupaa mau a hiki i ke kanaka Hawaii hope loa, no ke Ea o ko kakou aina aloha.

 

E HOOLANA MAU NO I KA MANAO.

            Oiai, eia na leo ikuwa e pili ana no ka huki ia ana ae o ka Hae Amerika iluna, a me ka iho ana mai hoi o ka Hae Hawaii ilalo, ke liuliu ia mai nei, aole hoi ma kea no hoehaeha, aka, ma kea no no ia e hoike mai ana, aole oia mau hana he mea i apono ia e ka hapanui o ka lahui Hawaii, a ma ia kumu, ua loaa ka noonoo maikai ia Kuhina Sewall me Adimarala Miller e pale i pa hani hoohiwahiwa, a oi@i Hoi, o ka makou e upu nei, eia no ka lima mana o ke Akua ke kali mai nei i na hooponopono akahele ia ana o ko kakou aina, a malia paha, mahope iho o ka pau ana o ka Amerika mau hooponopono ana e huki hou ia ae ai ko kakou hae Hawaii nani, ka mea a makou e pahola aku nei imua o ka lahui e hoomau aku i ka manaolana, o ka pono ke hana ia a haule main a lani.

            Oiai hoi, I ka wa e huki ia ai ka hue Amerika, he poe Amerika na poe a pau e pili ma ka hooponopopo lahui ana o ka aupuuni Hawaii, malalo o kela kuikahi, a e loaa ana na pono koho i na mea a pau e pili ana i ka hooponopono ana i ko lakou aina

            Kuu aku kakou i ka pahu loa a n aka lokomaikai mai o ka Mea Mana Loa e kiai mau ia kakou.

 

HE KANAKA HAWAII ANA ANEI KA MEA NANA E HUKI KA HAE HAWAII ILALO:

            He nui na @a e laulaha nei i keia mau la no keia kumumanao pauakaaka, ke konoia nei ka kekahi mau kanaka Hawaii maoli, e lawe ae ia, hana a e hooko aku ke hiki mai ka manawa, oia hoi ka la 12 ae nei o keia malama.

            O ke kanaka Hawaii maoli e ae ana e lawe i keia hana ekaeka, no ke kumakaia ana i ka HAE ALOHA o kona aina hanau, he pono iaia ke noonoo akahele a e leha mailie aku i kona mau maka maialo aku o ka Hae Hawaii Nani, oiai na aheahe makani kolonahe, e hoomohala malie main a i ka Hae Hawaii iluna o kona hehoalii, ka piko o ka pahu hae, mamua o kona pulale ana e nooko aku i ke kauoha kumakaia a ka poe hohe wale, a piha lokoino maoli no hoi.

            E waiho aku no na aka haole Amerika a welo Amerika hoi, e hana i ua hana la i kau iho no ka hope oia hana i ka haole, aole i ke kanaka Hawaii.

            E hoomanao iho i keia: "Aole i na kahuna nui o na Iudaio o kela au i hale, ka hopena awaawa o ka lakou mau hana i onou aku ai ia Iada Ikekariota, nana e kumakaia i ka Haku Iesu. Aka, ua ili pono ino no iluna o Iuda ka hopena ino o ua hana la ana kahuna nui aole iluna o lakou la. O ko Iula naau kai pahu lili, aole o ko kela poe na lakou i hookikina mai.

            Pela auanei keia e ka lahuiHawaii aloha, a lakou la haole e na'I make nei ia oe e Hawaii aloha.

            Waiho aku no n aka haole e huki ilalo i ka Hae Aloha o Hawaii.

EDWARD KEKOA.

 

            Eia kekahi poe ke haalele e mai nei ao i na oihana aupuni mamua o ka hoea ana mai o ka la e lawe ae ai o Amerika Huipuia i keia mau mokkupuni i Panalaau nona.