Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 33, 13 August 1898 — Page 6
| This text was transcribed by: | Mahealani Jones |
| This work is dedicated to: | No 'Oiwi Parker Jones, he kanaka malama i ka 'olelo. |
KE ALOHA AINA
POAONO, AUGATE 13, 1898
UA NALO, UA HALA AKU LA.
Hiolo ka Waimaka Eha ka Opua
Ka Manewamewa Hope Loa
Ua Hoea Mai la he Malihini Hou.
O na minuke o ka ehaeha a me ka walohia, ua hoea mai la ia maluna o ka honua lepo o Hawaii, a ma ka puuwai ponoi hoi o ke kulanakauhale alii o Honolulu, me he aihue la e maalo ana i ke kupulau a nalo koke aku me ka hoehaeha mai i ka manao o na kanaka ponoi o keia aina, ka poe no lakou ka lepo hooilua mai na kupuna mai a hiki ia kakou.
He mau la ae nei ka hoopanee ia ana mai o ka hookuu ia ana iho o ka Hae Hawaii ilalo, a ua lilo hoi ia mau la, i mau la hookeai, pule, me ka nonoi ana aku i ka lokomaikai o na lani, e hoomamam i amai ko kakou naau kaumaha, mamuli o na hoolalal hana i laulaha ae i ke akea, e hoea mai ana ka manawa e uu ia iho ai ka Hae Hawaii ilalo, a e pii ae ai ka hae Amerika iluna, a oia iho la ka wa o ka lahui Hawaii i noho aku ai he poe ohua noho hale malalo o ke aupuni Aeto, a hiki i ka la a me ka hora a ko ia la lokomaikai lani e hoololi ae ai.
Ua hoomaka ka hoakoakoa ana o na pualikoa, puali puhi ohe a me ka puali makai, ma ka hora 10:30 a.m. ma ka halekoa, a ma ka hora 10:45, ua haalele aku la lakou i ka halekoa a iho pololei aku la no kai o ka uwapo o Burua ma no ka huipu ana aku me na pualikoa o luna o na mokukaua Amerika Mohikana a me Piladelapia, a mailaila mai i kai like mai ai lakou no loko o ka pa ahi, a malaila lakou i kali iho ai no ka hoea mai o ka mauawa e iho malie iho ai o ka Hae Hawaii aloha ilalo.
Iloko o keia mau minute e kali nei o ka wa e hoea mai ai o ka lele loa ana o ke aho hope loa o ka Hae Hawaii ilalo, he mau minute ia o ka meha a me ke kaumaha.
He elima minute i koe a kani ae ka hora 12 oia no ka wa o ka bana i puhi mai ai i ke mele lahui o Hawaii no ka manawa hope loa, iloko o ke anoano a me ke eehia, a o keia hoi ka manawa o na waimaka o kekahi poe Hawaii e haloiloi ana, aole hoi he mau leo himeni kekahi elike me na mea i hoolala ia.
Mahope o ka pau ana o ke puhi ia ana o ke mele lahui e ka bana aupuni, oia no ka wa i poha koke mai ai o ka leo o na pukuniahi mauka nei o ka aina a me ko na mokukaua, e kukala ana mai keia pae a kela pea o ka aina, ua hoea mai ka minute hope loa, e welo ai o ka Hae Hawaii maluna o kona mau kapakai. A i ka meha ana iho o ka leo wawalo o na pukuniahi, oia no ka wa i ikeia aku ai o ka Hae Hawaii e iho malie iho ana ilalo, iloko o ke kaumaha nui o ka lahui Hawaii kakaikahi i hoea aku malaila.
He mau minute wale no i kaahope mai ka haule ana iho o ka Hae Hawaii, aia hoi ua ike ia aku la ka hae Hoku o Amerika e pii ana no luna o ka pahuhae, kahi hoi a kona kokoolua i nalo aku la, i kau kehakeha ai he mau makahiki lehulehu.
Ua puhi mua ka bana o luna o ka Piladelapia i ke mele lahui o Amerika, mamua o ka huki ia ana o ka hae, a mahope iho i nei nakolokolo mai ai na leo o na pukuniahi.
Na Peresidena Dole i haawi aku i na mokupuni o Hawaii iloko o ka poholima o Kuhina Amerika Sewall a mahope o ko Sewall lawe ana aku ua haawi mai la oia he haiolelo ana.
He nui na poe i hiki ae malaila, aka, he kakaikahi nae no poe Hawaii oiaio maoli iwaena o lakou. He pamalo na hana e pili ana i ka hana huki hae, aole no hoi i malama ia ae na himeni a kekahi poe i noke iho nei i ka hoomaamaa, a pela pu hoi me na oeoe a pau, a kekahi poe i upu iho nei e hookani ia ae i ka wa e malama ia ai na hana hukihae.
O Kuhina Amerika Sweall kai lawe ae la i ka mana hooponopono o ka panalaau o Hawaii no keia manawa a hiki i ka hoea ana mai o na Komisina.
---------------------
E KAUMAHA KAKOU ME KA EHAEHA.
---------------------
He la keia no ko kanikau a me ko kakou ehaeha hoi, no ka mea, o ka maalo ana ae o ko kakou hae me kona kino nani, a nalo aku la hoi me ko kakou ikemaka, he mea nui na kakou e nalu ai iloko o ko kakou mau naau pakahi. He mea oiaio, o ke kanaka aloha aina oiaio, na hoomaopopo iho la oia i ke sekona hope loa a kona hae e omuo ola ia ae ai mailuna ae o kona pahu hae i welo haaheo ai no na la i kaahope aku la, aia kona houpo e kapalili ana iloko, a e hoike mai ana hoi na Olo—Waimaka i kana ukana nui e hookau ana maluna o kela a me keia Aloha Aina.
Nani ke kaumaha a me ka luuluu, i ka ike ana aku i na wahine Hawaii, me ko lakou mau lima e puili ana, a uaua waimaka no e hele, e hoike ana i ko lakou minamina nui no ka hae o ko lakou aina i nalo aku ia. O ke Akua ko kakou Puuhonua, a nana no e malama amai ia kakou iloko o ko kakou wa kupilikii.
-----------------------
KA HOPENA O NA PUALIKOA HAWAII.
-----------------------
Ma ka po Poalua nei, ua kukala mai la o Konela Fisher, iwaena o na alii a me na koa i makemake no ke komo hou ana aku iloko o ka oihana koa no ka Panalaau o Hawaii, e hoohiki hou ia lakou mahope o ka huki ia ana o ka hae ma ka Poalima ae nei. A o na koa a pau maloko o ka oihana koa i keia wa, e pau ana lakou i ka wa e iho, iho ai ilalo.
Mahope iho o ka huki ia ana o ka hae Hawaii ilalo, oia ko lakou wa e maki aku ai no ke kahua o ka halekoa no ka hoohiki hou ana, a penei ke ano o na hoohiki ana i hoomaopopoia.
O Konela Fisher e hoohiki ia ana ia e Kuhina Kupa, na ke Konela e hoohiki aku i kona mau ukali a na alii malalo aku a hiki i na alii o kela a me keia pualikoa, a na na alii o kela a me keia pualikoa e hoohiki aku i ko lakou mau kanaka.
O ke kulana o na koa kumau e hoomau ia aku ana ia a hiki i ka hoea ana mai o na pualikoa o Nu Ioka mai Kapalakiko. Ua hoomaopopo ia ua hiki no i na poe o nei ke komo iloko o ka oihana koa, aka, aole nae e loaa ana ia lakou na uku mahina kiekie mua iho nei.
-----------------------
HAO WALE IA NA WAIWAI.
-----------------------
Ua hoike ae kekahi pake ma ka po Poalua nei, ua komo aku kekahi puulu haole koa iloko o kona hale kuai hua ai a hao aku la i na waiwai hua ai o loko, i kinohi ua peku aku kekahi haole he hala iwaho o ka hale, a hopu ia mai la e kekahi haole okoa aku me ka lawe ana aku nana.
I ka ike ana o ka pake i keia mau hana kolohe a ka haole, ua keakea aku la oia i keia mau hana, aka, ua lilo nae ia i mea ole. Ua puhi ae oia i kana ulili me ka manaolana e loaa mai ana na kokua ana mai ke aupuni mai, aka, aole nae i haawi mai ka makai i hoea ae malaila i na kokua ana.
Mahope o ka lawa ana o ka makemake o ua poe hao e la, ua haalele iho la lakou i ka halekuai a i ka nana pono iho o ka pake i hoopilikia ia i na waiwai i lilo aku, ua oi loa aku mamua o ka mea ana i manao ai.
O ka anoano maikai paha keia o ka poe kokua i ka hoohuiaina i koikaika nui iho nei.
HEAHA KA KAKOU E HANA AI.
--------------------
I LOAA IA AKAKOU KE OLA?
-------------------
E hoopuka ae la makou i keia mau olelo, i wahi na ko makou mau hoa lahui o ka pupuu hookahi, e huli mai ae a kaana pu me makou, i ka kakou mau hana e hana aku ai ma keia hope aku i kumu hoi e hiki ole ai i ka poe apuhi, a ahele i ko kakou manao kupaa, mamuli o na alakai a kekahi poe, i wahi no kakou e hoopau ai i ko kakou mau manao kue i ka hoohui aupuni.
O keia no ka makou mea i lawe mai ai a hoakaka pinepine aku imua o ko makou lahui, a oiai no hoi, e mau ana no ka pumehana o ke aloha iloko o ko makou mau puuwai, no ko kakou aina, ka lahui a me ke Alii Aimoku, ua lilo i mea hookuha’o na hana i hookauia mai maluna o kakou, a oia hoi ka makou mea i hoopu-a ae la i keia ninau, Heaha ka kakou e hana ai, i loaa ia kakou ke ola, oia hoi ko kakou lanakila ana?
He mea nui keia i ko makou noonoo ana, a oiai hoi, he like ole no na halau, i ao ia ai o kela a me keia no na mea e pili ana i keia ninau, ua waiho aku no makou na kela a me keia pakahi e hoike i kona manao no keia ninau hohonu e nee nei iloko o keia mau la, a o ka mea i loaa ia makou ma ka noii ana a ko makou uhane noonoo, oia ka makou e hana ai, a o na ahewa ia mai no ia mau hoakaka ana, maluna ponoi iho no ia o ko makou hokua, me ke kuhikuhi ole aku na mea a me mea e hana ia mau mea. O ka makou e hoakaka nei, oia keia malalo iho:
1. O ka hoomanawanui, 2. O ka manao kupaa mau. 3. O ka paupauaho ole. O keia paha na anuu ekolu a kakou e hana ai iloko o keia mau la o ka pohihihi, na la hoi o kakou i komo kino maoli ai iloko o ke ehuehu o na hana, ua ike kakou, eia o Amerika us hookahua iho la maluna o ko kakou lepo, me he mea la, ua paa a malo na kaula kapili o ko lakou lawelawe ana i na hana maluna o ka aina, aka, aole nae ia he mea e mananalo ai kela olelo kumu a Ioba i pane aku ai i kana wahine, me keia mau huaolelo koikoi, “o ka pomaikai wale no anei ke loaa ia kaua, aole o ka ino pu kekahi.”
He oiaio, o ka hao-ia ana aku o na waiwai, na holoholona, na keiki a me ke kau ana mai o ka hoehaeha ia maluna o ke kino o kela kanaka hoomanawanui, oiai he haawina a ka Mea Nana oia i hana, e kau ana maluna o kona kino, aole oia i paupauaho, aole i hikiwawe ma ka hoipo ana, aka, na kali, ua numi i na ehaeha e kauhola ana maluna o kona kino, me ka hoopuka ole i hookahi huaolelo hoino, a o ka hopena, oia ka loaa ana iaia o ka maha oi loa aku, i palua aku i ko ka wa i hala, ka wa hoi ana a noho pu ana me kana wahine a me na keiki.
He wahi hoohalike pili loa keia no kakou ka lahui Hawaii, oiai, ua kaili ia ko kakou aina, a ua hookahuli ia ka nohoalii o ko kakou Moiwahine i aloha nui ia a o na hana hoi a ko kakou mau lima i maa mai kahiko mai, ua haawi ia aku ia iloko o ka lima o ka poe okoa, aka, o ka lahui Hawaii nawaliwali, i piha i ka hoomanawanui, eia no lakou me na manao hauoli, e loaa ana no ia lakou ka hopena o ka lanakila.
O ka manaopaa, e hana ia ana no ka pono maluna o kakou, he une hiki ole ia ke mahiki ia ae mai kona kahua i komo mai ia iloko o ko kakou puuwai, a oia manao hiwahiwa a kamahao, eia no ia ke omakamaka mau mai nei i na wa a pau, a me he mea la, o na pilikia a me na ehaeha i kau mai maluna o kakou a pau, he ole wale no ia i ka manao o ka lahui, ke lana nei ko lakou manao a me ko makou pu hoi, e loaa ana no ia kakou ka noho ana lanakila ma keia hope aku. O ke Akua ka mea nana e hooponopono i ko kakou mau pilikia a pau.
3 O ka paupauaho ole—O keia kekahi o na haawina makamae loa i loaa ole i kekahi mau lahui e ae, a ma ia mahele hoi i loaa ia kakou i hiki ole ai i kekahi poe ke hoohiolo i ko kakou mau manao hoomanawanui a kupaa i mea ole, a me ia ano ka lahui Hawaii e hoomau nei ma ka aoao a lakou i ike ai, oia maoli no ka pono a me ka pololei.
-------------------
UA HALA AKU LA NO MANILA.
-------------------
Ua hala aku la no Manila ka moku lawekoa St. Paul i keia kakahiaka Poakolu, ua minamina loa iho, na alii me na koa i hala aku la no ka ike ole ana i ka la huki hae, ua olelo ae kekahi alii e haawi no oia i hookahi haneri dala i na he manako kekahi mea e kaohi iho ai i ka manawa ho’o o ka moku a hiki i ka Poaono, aka, aole nae i hooko ia ko lakou makemake a hala wale aku la.
Ma ke ahiahi o ka Poalua nei i haalele iho ai lakou i ko lakou hoomoana ana ma ke kahua o ka halekoa a hoi aku la no luna o ka moku.
Makai o ka uwapo ka bana aupuni kahi i hoonanea ai i na koa mamua o ko lakou haalele ana iho no Manila.