Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 34, 20 August 1898 — Page 5

KE ALOHA AINA, POAONO, AUGATE 20, 1898

 

 

NA HAIOLELO O KA HUKI HAE

 

Ke hoopuka aku nei makou i na olelo i kamailio ia e Kubina Amerika Sewall a me Peresidena Dole imua o ke akea ma kela Poalima aku nei, August 12:

 

NA OLELO HOOEUI AUPUNI MAWAENA O KUHINA SEWALL A ME DOLE.

 

Ma ka hiki ana i ka manawa kopono, ua ku ae la o Kuhina Amerika Sewall a kamailio mai la ia Mr. Dole, penei:

E Mr. Dole, ke haawi aku nei au ia oe he kope maopopo o ka olelo hooholo huiia o ka Abaolelo o Amerika Huipuia, i hoapono ia e ka Persidena ma ka la 7 o lulai, 1898, i ikeia, Ka Olelo Hooholo Huiia i hoomakaukau e ia no ka hoohui ana mai i na Paemoku o Hawaii me Amerika Huipuia.

Ma keia olelo hoohol ka apono, hooko a me ka hooiaio ma ka nono o Amerika Huipuia i ka haawi lilo loa ana i ae ia me ka hoapono o ka Repubalika o Hawaii.

Ma keia wahi i ku ae ai o Dole a olelo mai la:

He kuikahi hoohui kalaiaina kai hana ia, o ka haawi lilo loa i ae ia e ka Repubalika o Hawaii, na apono ia mai e Amerika Huipuia.  I keia wa au, ma ka mana oo na poai kalaiaina Hawaii, me ka paulele nui me ka manao maikai, pololei a me ka launa aloha me na kanaka o Amerika, ke haawi aku nei au ia oe ma ke ano he luna aupuni o ke aupuni a me na waiwai aupuni o na Paemoku o Hawaii.

O ka pane a Kuhina Sweall:

My. Peresidena: Ma ka inoa o Amerika Huipuia, ke ae aku nei au i ka lawe ana mai i ke aupuni a me ka waiwai o ke aupuni Hawaii. O ka Adimarala o noho mana ana maluna o na mana kaua moana o Amerika Huipuia maloko o keia mau wai e nee mua aku oia o hooko i ka hana i waiho ia mai iaia.

O keia hana oia no ka huki ana i ka hae Amerika iluna.

KE KUAHAUA.

O keia malalo iho ke kuahana i heluhelu ia mai e Kuhina Sewall:

I ke aupuni a me na knaka o ka Paeaina Hawaii.

Ma o na olelo o ka Olelo Hooholo Hui, ma ia, e Hawaii a me ko lahou kuokoa no Amerika Huipuia, ua hookoia. Ua hookaawale ia i ka wa a ka Ahaolelo e hoomakaukau ai no ke aupuni o Hawaii, o na kivila, hookolokolo ana, a me na mana kaua i hana ia e na luna o ke aupuni e ku nei e hoolilo ia ke kanaka a i ole na kanaka, a e hoohana ia ma na ano a pau,elike me ka ka Peresdena o Amerika Huipula e kauoha ai.

Ma ka hooko ana i ka mana i hookan ia mai maluna ona e ka Olelo Hooholo Hui, ma kela ke kauoba nei ka Peresidena, o ke kivika, hookolokolo ana a me ka mana kana e hoohana ia aku no lakou e na luna o ka Repubalika o Hawaii e ku ana mamua o ka hoololi ia ana o ke aupuni, no ka hoopiha hou ana i na wahi i hoohakahaka ia.

O ia mau luna aupuni a pau e koi koke ia aku lakou e lawe i ka hoohiki o ka hana malalo o Amerika Huipuia, a o na pualikoa e koi pu ia aku lakou e lawe i keia hoohiki like, a o na luna a pau i hoopaa ia, e koi hou ia aku lakou no ka hoopaa hou ana no ke aupuni o Amerika Huipuia.

O ka mana o ke Kuhina Aina E, ma ka hooloii ia ana o ke aupuni a me ka waiwai o Hawaii no Amerika Huipuia, na pau iho ia ia, elike me na mea i bai ia, oia hoi, ka launa pili aupuni ana mawaena o Hawaii a me na mana kuwaho.

O ka ahaolelo kulanalauhale o Hawaii, koe no ka hana ana i kanawai no ka hooko ana i na kuikahi mawaena oia aupuni me na lahui e, a koe ina he kue i ka Olelo Hooholo Hui, kue ana i ke Kumukanawai o Amerika Huipuia, a i ole, o kekahi kuikahi e ola ana o Amerika Huipuia, e hoomau no i ka noho ana a hiki i ka wa o ka Ahaolelo o Amerika Huipuia e noonoo mai ai.

O ka noho hoaloha ana o Hawaii me Amerika Huipuia a me kekahi mau aupuni e ae, e hoomau is aku me ka hoololi ole ia a hiki i ka wa a ka Ahaolelo e hana hou mai ai i na kanawai mahnahua hou aku a me na nula o Amerika Huipuia no ka Paeaina.

Malalo o keia mau kumu lehulehu, o ke aupuni o ka Paeaina, e nee mua aku oia me ke hoopilikia ole ia.

(Kakauinoaia:)

HAROLD M. SEWALL

Kuhina Hooponopono o na Mokuaaina Huiia o Amerika.

Honolulu, H. I., Aug. 12, 1898.

KA HOOHIKI HOU MALALO O KE AUPUNI O AMERIKA.

Ke hoohiki nei au me ka oiaioloa e malama au a e kakoo i ke Kumukanawai o Amerika Huiouia, e kue aku ana i na enemi a pau, kuwaho a kuloko, e lawe ana me ka manao oiaio e hooko i ka hoohiki no ia; a ke lawe nei au i keia hoohiki me ka manao kuokoa, kuio, a hoi hope ole. Pela ke Akua e kokua mai ai ia'u.

 

O keia ae la maluna ka hoohoki hou a na poe oihana aupuni a pau o kahi (Repubalika Hawaii i palahemo iho la ma ka apua), i hoohiki hou aku ia i ka Poalima iho nei malalo o ke aupuni o Amerika, a pela lakou e kamau nei no kela mau wahi la helu wale no a hiki i ka wa e lele loa ae ai o ka lehu o kapuahi. Aloha no paha oe i ke koeheke aku i Manila, i kahi o ko lakou nei mau enemi e pa pa lealea mai la.

 

HANA IO KA HAOLE LA

 

Ua khkala mau aku kanupepa KE ALOHA AINA, o ke kumuhana hoohui aina, he alahele ia no ko kakou komo kuhohonu aku iloko o ka pilikia a me ka poino, oiai hoi, aole i ulu ae ke kaua ia manawa, mawaena o Sepania a me Amerika, aka, oia mau ao ana aku imua o na makamaka ponoi o ka lahai, ua maliu mal no ka lahui, a na hooia mai no, he mau ao pololei ana ia. Aka, o kekahi poe nue, ka poe i liio aku ma ka aoao o ka poe kinai make, he hoopunipuni ia wahahee wale iho no na ka nepepa KE ALOHA AINA, aka ua nana maikai aku no makou ia mau olelo, me ka hoomaopopo ole aku, a me ka apo ole aku hoi ia mau ano olelo, i mea na makou e malama ai, oiai ke au o ka manawa, e nee ana imua me ka awiwi.

I ka Poalima aku la i hala, ka uumi ana o Peresidena Dole i ke kaiai o kahi Repubalika Hawaii, a omuo ae la i kona hanu oiai no e ola ana, a make kanu aku la oia no ka wa mau loa. Pau kona oni ana, pau ke kupaka ana o na a-u o kona mau Luna Aupuni, a nono lakou me he poe Alamihi la, e haha poele ana, me he papai la no Honolulu, mihi lakou no ka pau ana o ko lakou noho mana ana, pau ka loaa ana ia lakou o na uku mahina a makahiki hoi, elike me Peresidena Dole, i lele ae la kela uku koikoi a ka lahui o auamo ai i Olopana.

Oiai nae e maka-maka ana ka lakou mau hana hoomaewaewa maluna o ko kakou hae, a he mau hora wale no hoi ke kaawale mai kona haule ana ilalo, aia hoi, ua hoea koke mai la no kona manai, ma ke ahiahi la Sabati nei maluna mai o ka mokuahi lawekoa Charles Nelson, mai ke Keena Kana mai o Amerika Huipuia, e ohi koke ia i bataliona koa Hawaii, no ka hoouna ana aku i Manila, kahi o ke kaua e haluku nei i keia mau la, a oiai hoi, aia ke komo la ka hopohopo o ka makau ia Kenerala Merritt, no ka poe kipi o Pilipine, noaila, ua ala ae ka manao iloko ona, e hoike aku i kona aupuni e ohi ia i mau koa Hawaii a hoouna aku no laila.

Nolaila, ua hiki mai la ka hooko io ia aua o ka makou i olelo ai, ke holo ka hoohui aina, e lilo ana kakou i poe koa e hele ana e hakaka no ka pono o ka lahui Amerika, ka poe hoi a makou olelo ai, aohe o kakou pilikana ilaila ma na ano a pau, aka, oia mau olelo ana nae a makou, he hoopunipuni wale iho la no ia a hiki i keia la.  O na poe i pipili ko lakou naau, me he kepau la, ola ka wa e hehee ai, a lilo i nea palupalu, o na Hawaii ake oihana a hoopipili hanohano, ua hiki mai o oukou wa e mihi ai no ka oukou mau hana kumakala i ko aina hanau, a i panai uo ka oukou mau hana ino, e pono e wae mua ia oukou no ke kahua kaua hookahe koko o Cuba a me Manila, elike me ka hana ia ana mai nei o na koa Amerika, ko lakou hoouna ia ma na wahi mamao aole hoi ma na wahi pokole.

O na Luna Aupuni Hawaii i noho iho nei e ai hookano i ka hou o ka lahui i luhi ai, eia lakou ma ke kae o ko lakou hoopau ia, a nolaila, he mea oiaio, ke kukuli nei ko lakou mau iehelehe ma na poopoo o ko lakou mau home, i ka lapuwale o Amerika, a makou hoi e olelo aku nei, ua pono, he hookuli i ke ao ia aku, a o ka hua i lona mai la, e ku a maloeloe, a hele e hakaka no ka pono o ko oukou haku hou, ka mea hoi a oukou i ae ai a hoohiki pu ia hoi ma ka naau.

I keia la, a i ole i ka la apopopaha, a i keia mau la aku no paha, e hooko io ia ai na mea a pau, i keia wa, e uwe oukou no na wahine a oukou, na keiki a pela aku, aloha ka wahine, aloha ka aina me kona mau kula uliuli, me na wai owe o na kahawai halana lai maile. A o na olelo hoole o na la i hala, ua nalo a mehameha loa, no ka mea, ua hoea mai la ka oiaio i kia ao no ka poe i hoopaakiki i ko lakou naau mahope o keia kumuhana hoohui aupuni, a i kela la ua kaakaa ae ia a ke mihi nei, aka, oia mihi ana, he mihi make ia, na hala ka wa pono o ka mihi.

O ko makou manao ponoi maoli, e wae ia a lawe ia ka papainoa o na kanaka Hawaii i kakoo me ko lakou manao ikaika no ka pono o ka hoohui aupuni me Amerika, i poe koa no na wahi a ka haku hale hou e makemake ai elike paha me Cuba a i ole me na mokupuni Pilipine. A ke olelo hou nei makou, e pono e lawe ia o Peresidena Dole i Alibikaua Nui no keia pualikoa Hawaii e lawe ia aku ai, a o Kamika, Kakina, Kapena Kini, Sam'l Daima na, (Damon) Kupa a me kekahi poe e ae, o lakou na poe nana e hana ia mau mea malalo aku o ko lakou poo, i aha ai, i manalo ai ka mea a lakou i hoopuni ei ai i ka lahui, a pela e hoopau ia ai na ooloku manao o kekahi poe. Hanaio ka haole la, pau kakou i ka lawe ia i Manila.

 

NO KA MAKAHEHI IA KE KUMU O KA LAWE

 

Ma ko makou hoohalikelike ana, a kilohi ana iho i na waihooluu o na hae like ole o kela a me keia hae me ko lakou mau kinchinohi pakahi, e hoike mai ana, o ko'u ula ohelohelo ka nani, o ko'u nuku wini oi ka maemae, elike me ka Aeto o Amerika a me ka Liona o Pelekane, ka mea holohau o Rukini, a pele aku.

Aka, ina nae oe e ike iho ana i na waihooluu o ka Hae Hawaii, ua like no ia me ka wahine ui, i ka wa kikiki nokonoko  o ka la, la puai oheiohelo mai o kona mau kuemaka me he maka halalo la.

Ae, nani no a nani, a no ia nani no keia hookaha ia ana aku la, a lilo aku la ma ka poli o kekahi hookalakupua nui o ke kuluaumoe, ka eueu hoi o ke awa la'i o Kou. E pono paha hoi makou e wehewehe ae i keia mea, oia hoi:

Ma ka hora 2 o ka wannaao Poaono nei, oiai kekahi wabi hae, Hawaii e welo haaheo ana maluna o kona wahi pahu hae, a e hooluliluli malie ia ana hoi oia e na eheu makani o ka wanaao, oiai hoi ke kehan e kaomi malie ana maluna o ka ili o ka honna, oia ka wa i pinana ae ai o kekahi aliikoa kiekie o luna o ka Piladelpia ma kahi hale hooolulu waapa o kamalii hana waapa, a lawe aku la i na wahi hae Hawaii aloha la, noluna o ka oneki o ka mokukaua Piladelpia, ma kona makehihi maopopo me ka minamina hoi, no ka hae o kahi aupuni uuku kaulana o Hawaii, a na panai mai oia ma kahi o ka Hae Hawaii i hae Amerika.

Aka, aole ia i ono ia i ka puu moniai, elike me ke mele.

I ka piko no oe lihaliha, aka ua hoole ia aku ia mau panai ana mai, a ua haawi lilo ia aku hoi ka Hue Hawaii e ka Ona nona ia waiwai, John Mahuka ma ke ano, no ke ohohia ia o ko kakou hae ke kumu o ke kii ia ana, a aole hoi ia i ku i na hana e hoopioloke ai i ka manao o ka mea nona ia waiwai.

Noaila, ke ike ae la kakon, ua oi loa aku ka makahehi ia o ko kakou hae mamua o ko na aupuni e ae. Wela ka hao la, i ka hae o na keiki o ka napo. Ua hiki hoi e hele ana e imi i pomaikai no kakou a pau.

Ua hapa ae ka hae o ke Kanikela Geremania ma ka Poakahi nei, no ke kanikau ana ia Bisimaka, kekahi o na loea kalaiaina o na la hope i aui aku la.

Ua hoouna aku la o Loio Kuhina Kamika i ka Peresidena i ka hoike no kona waiho ana aku i kona noho Loio Kuhina, a e hoi hou aku ana no oia ma kana mau oili na pilikino.