Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 34, 20 August 1898 — Page 7

Page PDF (886.70 KB)

This text was transcribed by:  Keala Parker
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA, POANO, AUGATE 20, 1898

 

HE MOOLELO WALOHIA

ALANADELA

Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aahu KeoKeo

A I OLE

Ka Loea Hookani Pila o ke Kulu Aumoe

 

            No kekahi manawa loihi keia nana hoomau ana aku a ka kaoa Alanadela maluna o ka elemakule lunapaahao, a i ka hope loa o ke kaulono ana o kona mau maka maluna ona, ua owake ae la kona waha a pane mai la:

            A laila, eia kou haku wahine iloko o ka ehaeha e noho mai la maloko o ko laua home i keia wa?

            Ae, aia oia iloko o ka ehaeha i keia wa, wehi a ka elemakule i pane mai ai me ka haloiloi ana a o kona mau waiwaka.

            E hoike mai e ka elemakule maikai, aole anei he mau olelo e ne kekahi ana i kawailio mai ai mawaho ae o na mea ana i kakau mai ai maloko o ka leta?

            Ae, he @ ae no kekahi ana i kamailio mai nei a oia iho keia. E hool, he boi au i na mea a pau au e hoounauna mai ana maluna o'u a aole hoi au e aumakua i kau hona a hiki i ka hoea ana mai o ka hopena, ina no ka lanakila he nani ia, a ina hoi no ke poho o ka manaolana oia ae la no, no ka mea, o na lanakiekie, wale no kai i na mea e hoea mai ana.

            He nani ia ua waiho mai la kou baku wahine ia oe malalo o ko'u, o ka'u mea nui wale no e hoohiki mai oe imua o'u me ka oiaio, aole loa oe e kumakaia ia'u, a o kekahi hoi e hoolohe oe i ka'u olelo i na wa a pau.

            E ke kanaka opio mai hopohopo oe no'u, oiai, ua hoohiki paa aku au malalo o ko'u baku, aole, aole loa au e kipi ia oe, nolaila, heahu kau mea aku i koe e kanalua mai nei.

            Ioa pela au pau ae la wahi a Alanadeia i pane mai ai, a e nee kouke aku hoi kaua i ka hooko ana i ka kaua mau hana, mamua o ka hala loa ana aku o ka manawa kupono.

            Ae, e hana koke kaua ano, wahi a ka elemakule i hooho koke mai ai me ka leo i piha ae me ka hauoli nui.

            A laila, i keia wa koke no ke nui aku nei au ia oe e ka elemakule aho nui, e wehe ae oe i keia mau kaula hao e paa nei ma kua mau lima a me na wawae.

            I keia wa koke no i nee mai ai ka elemakule luna pahao @, a ike pu ia aku la hoi ka @ ana iho o kona i ma iloko o @ake ke a unuhi ae la i kekahi huihui ki a me kekahi ki o loko o ua huihui a wehe me la oia i na kupee hao e ma ana ina na lima a me na wawae o ka kaua Alanadela, a i loko no o kela manawa no, ua lilo hou ie la o Alanadela i wahine lanakila.

            I kona homo ana ae mailoko aee o na @ ana a na kupee hao, ua ku koke ae ia oia iluna a hele holoholo ae la me na kapua wawae aumaha, mamuli o kona ake ana o pau ae kokau maululu o kona mau wawae, me kona noonoo nui puana iho, pehea la ohi e hiki i ke pakele aku mai ka punana aku o na powa.

            Hala ae la he mau minute o kona holohol ana, aia hoi ua laau iho la oia i na mea ai a ka elemakule i lawe mai ai nana a hoopiha iho la i kona houpo i hele a hakahaka no ka ai ole.

            A pau ae la kana ai ana, oia no kona wa i ninau koke aku ai i ka luna paahao, i ka ana uku, penei:

            E ka elemakule maikai, ua loihi ae nei ko kaua  hui ana, aka, sole nae au i maopono i kou inoa. nolaila, aole anei oe e oinola e huike mai owai la kou inoa.

            O Kaisaila ko'u inoa, a ko'u ohana i kapa mai ai ia'u aka, nole nae pela ko'a mau haku i kapa a a o ko'u inoa wale no ana e kepa nei o @.

            Ae, e Kaisa, akahi no au a meopopo ae la i kou inoa, a o ka'u e upu nei e haawi ia mai na pomaika ia kaua.

            Kupou haahaa mai la au elemakule la me na minoaka hoohie ma kona mau papalina, a pane mai a.

            E Alanadela ka inoa a ko'u haku i hoike mai ai o kou inoa ia, o ko'u iiei nui o ko kakou lanakila maluna o na powa o keia mau kuahiwi.

`           O ko'u makemake no ia, wai a Alanadela, a ma keia wahi, ke noi aku nei au ia oe he aahu Wahine keokeo no anei kekahi au i ke ai maloko o ka home o kou mau baku.

            Ae, he nui wale oia mau aahu maloko o ko laua, home a ina he makemake kou ia mau mea, ua hiki loa ia'u ke hooko aku ano iloko o na minte poole wale no.

            Ua makemake au i keia manawa ano, e kii aku i hookahi oia mau aahu a lawe koke mai me ka hakalia ole.

            I keia manawa no i kunou haahaa mai ai na Kaisa ia a hemo aku la no waho ualalo o ka hooko kauoha, A lau dela hoi ua lalau koke aku ia oia ka uila hapa a hoomaamaa iho la i kekahi mau leo mele no ke kailil ana i ka puuwai o ke alii o na powa.

            He @ emoole keia nalo ana aku o ka elemakule aia hoi, ua komo hou mai la oia, me kekahi aalu wahine keokeo, a mamua ponoi o ke alo o Alanadela i hookuu iho ai ia me ka hanu i hele a nae ike.

            E wiki e Alanadela, no ka mea ua kokoke mai ka mana e kuu hiku e hoi mai ai mai kena huakai lu i waiwai.

            Ua pono wahi a Alanadela I hooho ae ai me ka leo pupuahula, a ia wa no i lalau aku oia I ua nahu a komo iho la, a iloko o keia manawa pu no i loli ae ai o kona helehelena a hoi hou ae la he wahine opio ui unuhi ae la oia maloko ae o kona pakeke, kona owili lauoha a Rodufa i oki ae ai a kui ae la me ka lauoho o kona poo.

 

KUPAIANAHA KA LA E ALOHI NEI.

 

            I ka hoonee ana o na ihili o ka papa konane hou o ke au hooponopon Aupuni Amerika-Hawaii, ua ike ia iho la, he Kuhina Hawaii i hoihoi aku i kona hookohu Kuhina no ke aupuni Repubalika Hawaii oia hoi ka Loio Kuhina Kamika, ma hope koke iho mai no o ka haule ana o ka Hae Hawaii ilalo, a koe ke Kuhina Waiwai Demona, Kuhina Kalafaina Kapena Kini a me ke Kuhina o ko na Aina. E kopa o keia na Kohina e hoopupu nei i ko lakou mau naau, e hiki i ka aili maoli ana ae o ko lakou mau aho ma ko lakou mau kino ae.

            He mea nui keia i ka wa o ke aupuni Moi e ku ana, au lawe ia maina rela hoomalu o na aupuni like ole o ka honua a hookuku ia ae ma kona wahi, a i ka wa e hoea mai ai kekahi hana ano nui, oia ka wa e hohoi like aku ai na mea a pau i ko lakou mau hookohu kulana Kuhina, me ka nana ole ae, owai la ka mea i pono o lakou, a owai la ka mea i hewa, he hookahi wale no oia hoi he hookahi wai o ka like. A no na Kuhina nae o ke au o ka Republika Hawaii i na hoihoi kekahi noho no kekahi mau Kuhina me ka nana ole aku i na kumu o kona hoihoi ana, a o ka lakou hana akamai wale no, oia ka poho poha ana ma kahi i pukapuka a hiki i ka paa ana oia kulana i haalele ia, a hoomau aku la no i ka hele ana ho mua a ke mau la no hoi ka paa ana o ko lakou mau uku oihana, elike no me ka lakou i makemake ai.

            A o keia hoi ka makou e oleo nei i ke kupanaha o ka la e alohi nei, no ka mea hoihoi o Kanika i kona hookoku, o ka wa like ia o na Kuhina a pau e hoihoi ai aole huki kahi imua, emi kahi ihope a noto mai i loko o ka poopoo, o ka pono o ka waiho like ae i hookahi manawa no ka mea, na pau loa ke kulana Kuhina iloko o na lawelawe aupuni ana o keia mau la, no ka mea, he ai hou keia malalo o hai , nolaila, o ka mea pono wale no, o ka hoopau ae i na manao peakiki pomi oihana, a noonoo iho, ua hala ka la e alohi nei a he wa pouli keia.

            Eia o Lanai i ka owe a ka lan o ke ko i keia mau la olai ka wai aniani e hoobake ana i ke kula pili o na aina la. Nani kela.

 

 

AKEMAKE I MOIWAHINE HAWAII.

 

            Ua loaa mai nei he lota ia Mr. Case mai ia Mr. John C. Waters mai o @. e noi maluna i kona o@ e huli aku iwaena o ua wahine Hawaii i wahine ui, no ka lilo @ i Moiwahine ma na lealea kai huakai, no ko lakou la nui e hoomaka ana ma ka la 27 o Sepatemba a hiki  @ ka la 1 o Okatoba, e malamaia ana ma Topeka.

            O na lilo a pau o kona alahele a hiki i kona hoi ana ma na na komile oia la e uku. E hoonoho ia ana olu maloko o na wahi nani loa me ka malama pono ia a hiki i kona pae hou ana i ka aina nei aka aole nae he uku o keia holo ana a me ka hoi ana mai e loaa ana iaia.

            O keia keia kekahi o na la nui loa ma ia wahi, a hhe mau tausini kanaka mai na wahi like ole mai o Amerika e hoea mai ana ilaila i keia makahiki.

            Ua lilo keia kauoha he mea nui ia Case, a no laila, ua noi aku oia i ke kahi poe okoa aku e kokua mai iaia. A oia ka makou e ake ae nei e ike owai la ka wahine Hawaii e lilo aku ana i Moiwahine ma Kane. Ua makemakeia e hoea aku oia i Tope ka, mama o ka la 28 o Septemaba.

 

UA HOEA MAI LA HE MAHELE KOA NO HAWAII NEI

 

            Mahope iho o ka hora 6:30 o ke ahiahi Sabati nei, i hoea mai ai ka mokuahi lawekoa Charles Nelso, he 8 ia a oi mai Kapaiakiko mai, a uli mai la ma ka uwapo Ocianika me na koa mai Nu Iuka mai, no lakou ka huina o 567.

            Ua haalele aku oia, me ka mokuahi Lakme ia Kapalakiko ia ia hookahi no, he moku loihi oia, a pela oia i haule hope aku ai. He 340 maluna ona, a he poe englinia wale no lakou i holo mai la no ke kukulu ana i na pipu kaua.

            O ka mokuahi North Fork, aole oia e holo mai ana mamuli o ka makemake ole o ke aupuni, nolaila, o kekahi koena o na koa o Na Toka no Hawaii nei, aole i maopop ka lakou wa e hoea mai ai.

 

HE AHAMELE NUI

 

            Ua haawilo ia ae ka ahamele nui ma ka po o ka Poaono nei maloko o ka luakini o ka hoomana moramona, mauka o Auwaiolimu. He nui a lehulehu na poe makaikai i hoea ma laila, a hoopiha kui ia ae hoi o loko o ua luakini la.

            He nani na mea a pau i kuu u ie mai e na puukani, a pela pu hoi me na loea hookani pila, a aohe ki he mea a ka pepe'ao e nema aku ai aka, o ka mahalo wale ae no i ka maika.

            Mai polua i ke kuai hoopau @ ka Heiau o na Paikini.

 

MAKE HIKIWAWE

 

            Ma po o ka Poaha nei, ua Ioaa aku la kekahi Pake maloko o Iona pa ua make, mawaho o Kamoilili. O ke kanaka nana i hoike mai i ka lohe i ka makai, ua olelo mai ole, i ka wa no o ka pake i hina aku ai iluna o ka lepo ola ho ka wa i lele loa ae ai o kona aho. Ua mauaoia he ma'i puuwai ke kumu hikiwawe o kona make.

            E imi pono aku ana o Kanaka Emekona i kona kumu i make ai: @hope aku olaila e kahea ia @ koropero nona. Ua manaoia he hoahanau kona aia mauka o Manoa e noho nei.

 

HE KANAKA HAWAII AIA

 

            Mawaena o na Hawaii i loea ae ma na hapa o keia la, ua houmaopopoia o Lunahoomalu Kaulukou, Lunakanawai Kalua a me Hoakuka Malu Kape me ka wahine, o lakou a pau maluna o kekahi wahi i hookaawalela. I ka wa i hookuula iho ai o ka Hae Hawaii ilalo. O Keoni Lota Kaulukou, he hapa Hawaii me Sepauia, ua hoike ae oia i kona puhi sig, me ka nanaina makona oiai kekahi mau lahui e i akoakoa ae malaila: ua kulu iho ko lakou mau waimaka no ke aloha i ke kanu ia ana o ka Hae Hawaii nani, ka hae i hoike mai i kona malama aloha ia lakou, a he have hoi i paumeele ole me na hana hoohaahaa a me na hapa kolohe. A oini ua kanuia aku la aka he hilahila nae no kela poe Hawaii i hoike ae i ko lakou manao aloha ole po ia mea e like me ka Lunahoomalu o kela A haolelo hope aku nei- Mai ka Independent mai Aug. 12

            E lawe nui ke aloha aina he ono ia me ka mikomiko mamua o ka lawe ana i ka nouu, he ia kuku e pau ai na lima i ka eha. Hewa ia ia.

            E malamaia ana he kuai hoopau nui ma ka Halekuai o H.M. Schmidt& Son ma ka Poakahi ae nein no ka manawa mua e hookuu la aku ana na waiwai ma ke kumukuai au i ike ole ai, nolaila mai poina i ke kipa ae.

            Ua a ia ae ma ka po Poakolu nei, ka halekuke o lee Chong ka pake mahele olelo o loko o ka aha hookolokolo, ua laki nae i ka ike koke ia ana, i na ua pau loa ia wahi i ke ahi, no ka mea he hale laau wale no malail.

            Ma ke kakahiaka Poakolu li hoea mai ka moku lawekoa Lakme mai Kapalakiko mai, au haalele like aku lana ia Kapalekiko me ka moku lawekoa Charles Nelson, akahi no oia a hoea mai la. He like loa kona nanaina me ka Malulani.

            He 26 ka nui o na poe enegfuia oluna o ka moku koa Charles Nelson maki aku la no waho o Kapiolani Paka, no ke komo pu ana, aku makahi poomoaua o na koa Amerika e kuku la na hale lole malaila. O ke kumu o ko lakou nee ana pela, oia no ka holo koke o ka moku i ka Poaha, oia hoi ka la apopo no Kaplakiko.@ no ka hoi keia poe.

 

UA NALOWALE

 

            Ma ka po Poakolu nei, ua nalowale mai ko'u home aku kou lio kane ulaula lae keokeo, hao kuai LJ ma ka uhi hope hema. O ka mea e loaa ai o kuu lio e hoihoi koke mai ma kou wahi a i ole ma ke Keena o KE ALOHA AINA, a e loaa aku no ka uku makana kupono.

 

WILLIAM PAIKULI

Alanui Ku kini, Aug. 18, 1898