Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 35, 27 August 1898 — Page 6

Page PDF (890.91 KB)

This text was transcribed by:  Pulama Goodhue
This work is dedicated to:  Ioane Kahuapono Goodhue

KE ALOHA AINA

POAONO, AUGATE 20, 1898

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HE MELE INOA NO KA MOIWAHINE

LILIUOKALANI

------------

He inoa keia Nou e Liliu,

Ke Kuini kaulana i ke ao nei,

He Mohailani Oe na ka Lahui,

Imi pomaikai no Hawaii,

Alo hookahi aku Oe e Kalani,

I ke kai ehuehu hanupanupa,

Ka moana loa o ka Pakipika,

Elua kaukani mile ka mamao,

Aole i hopo iho Kou manao,

I ka hana mao ole a ke aloha,

I ka hapai i mai lana hakukoi,

Hoonaueue i ka puuwai,

E ake no a hookoia,

Ka iini o Liliulaniikekapu,

Me ole ka hana a na enemi,

No ke aloha i ke one hanau,

Alo aku ai Oe me ka wiwo olw,

E naʻi i ka pono o ka aina,

No ka Hae aloha o ko Aupuni,

Me ko lahui makaainana,

He uwila hemo ole ua kila ia,

Ma ka puuwai kapu Ou e Kalani,

Alu aku o ia ua me ka makani,

Pukui i ke anu me ke koekoe,

Ka Lau kaʻi kon o Wahinekona,

E hiki i ka i ka ili me ke ipo la,

O ka la kikiki wela o ke Kau,

Nohona ohuena o ka Makalii,

@@@@ i ke ahi a ka peahi,

Ea makani ahe i ka welelau lima,

Hookahi makahiki oi aku,

Ka nohona o ka aina malihini,

I hoomanawanui ia ka imi ʻna,

Kahi o ka pono a e hiki aku ai.

Imua o ka Hale Ahaolelo,

Me ka Aha Kenake pihilolelole,

Hana pololei ole me ke kaulike,

I ka pono o ka Lahui Hawaii,

I noi aku ai me ka lokahi,

I ka mana nui o Amerika,

Hoihoiia mai Kou kuleana,

O ka noho kalaunu o ke Aupuni,

Eia nae hoi ua muhee,

Na hoa o ka Hale Ahaolelo,

Kue i ke Kumukanawai,

A o Amerika Huipuia,

Lokahi kakou e ka Lahui,

Haliu aku i ka Haku Mana Loa,

Aia Iaia ka manaolana,

Ke ola o Hawaii a mau loa,

Imua o ke alo o ke Kahikolu,

Ko kakou pono me ka lanakila,

            Haina ka puana o Kou inoa,

            O Liliuololokulaniikekapu,

                        Hakuia e

                                    KEKOʻAHIWAIKALANI,

Puahaulani Hale, Aug. 18, 1898.

-----------------------------------

E HOONEEIA AKU ANA.

--------

            Ma ka Poalua nei ua hoikeia aku la ka lohe i ka luna hoohana nui Rowela no ka hoonee mua ana aku i ke kukulu ana i hale hoahu pauda hou no ke aupuni ma kahi he 700 kapuai makai aku o ka hale hoahu aila honua. I ka wa e paa ai o keia hale oia no ka wa e hooneeia aku ai na ukana pauda o ke aupuni e waiho nei ma Puowina no ia wahi.

            He nui na manawa a na poe e noho nei ma Puowina i waiho aku ai i ka lakou noi e hookaawale ia keia hale hoahu pauda malaila, aka, a kahi iho la no a hookoia ko lakou makemake.

-----------------------------------

            Ua hoopai ia o Kalakahuna e Lunakanawai Wilikoki ma ka Poalua nei, he ekolu mahina hoopaahao no ka aihue nanahu.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

KA BUKE MOOLELO HAWAII

I HAKUIA E KA

Moiwahine Liliukalani,

ma Wasinetona.

--------

Pai a hoopukala e Li a me Shepord o Bosetona, Amerika Huipuia.

--------

Unuhiia no ka pomaikai o na poe heluhelu

o KE ALOHA AINA

MOKUNA X.

 

KOʻU KIPA MUA NAA I AMERIKA HIIPUIA

            Ma ka Hotole Golden Eagle makou i noho ai, a ua haawi mai hoi na malihini i kipa mai malaila i na hookipa pumehana ana. Mawaena o keia poe aʻu i hoomaopopo o Mr. H.S. Crocker, alaila o Mrs. Charles Crooker, a ma kona home i kipa aku ai makou. E noho ana oia iloko o kekahi hale nui nani, o na mea nani e hoopuni ana, a me na pulama aloha i haawi ia mai ia makou, aole loa he wahi kaawale ae ma kaʻu i ike ai ma kaʻu huakai kaahele ma koʻu home mokupuni.

            Malaila, hoi na nani e hiki ole ai ke ikeia i ka oi ae o kahi maluna o kahi, a o kona rumi hoikeike kii ua hoohinai nui mai ia iaʻu, i kaʻu wa e hoomanao ai ia wa i hala aku la, na kii nani e hoohiwahiwa ana i pena ia e kekahi poe pena kii kaulana. Ua like loa hoi ia mau kii me he mea io la no, a me ke kino ola, aka, ua nui hewahewa loa lakou noʻu i keia wa e hoomanao ae ai i ko lakou mau inoa. O na mea a pau o ka hale nui nani he maikai wale no. O ka papahele ua uhi ia me na pohaku uinihapa keokeo, bolu a me kekahi waihooluu e ae. He mau keena kekahi i hookaawale ia no na moolelo, me na pahu aniani i piha me na manu a me na holoholona i i-alua ia o na ano he lehulehu wale. Ua hoohauoli ia au e like me kekahi keiki uuku i lawe ia aku i kekahi hale hoikeike o na mea ano hou.

            O keia mau mea a pau i hoiliili ia, me he mea la, he waiwai nui kona, a ua lohe mai hoi au, mahope mai ua waiho ia aku i ka mokuaina Kaleponi no ka pomaikai o na hanauna o keia mua aku.

            Malaila i huli hoi hou mai ai makou no Kapalakiko, a mahope o ka hala ana he hookahi mahina o ko makou hoohala ana, ua liuliu iho la makou no ka makou huakai no ka home, maluna o ka mokuahi Wilmington, Kapena Fuller, i keia wa he luna awa i hookohu ia e na poo aupuni o Honolulu, i kau aku ai makou.

            O na ea kai, na hoahele maikai, na hookipa aloha ana a na hoaaloha, oia na mea nana i hoopau koke aku i na manao pilihua i kekahi malihini, o keia mau mea a pau ua hoohuiia ae ia i kahi hookahi elike me na aʻi naauao ana a koʻu kauka, a ua huli hoi mai la au iloko o koʻu ola kino maikai loa.

            Ma ke kau mehana o ka 1878, ua kipa aku au me kaʻu kane ma ka mokupuni o Maui, a ʻoiai au a me Kenerala Dominis malaila, ua kauoha ia mai la oia no ka hoi ana aku i Oahu no kekahi manawa, a o koʻu kaikunane, ka Mea Kiekie K@lakan@, ua hiki mai la oia i Maui no ke kuka pu ana mea aʻu.

            No ka mea, he nui mea iaia ka u-i ana mai i koʻu manao ma na ninau e pili ana no ka pono o ka lehulehu aka, o kela malalo no ia o kekahi kumuhana kuikawa no ke kuka ana me aʻu i kekahi mau inoa no ka paa ana i kekahi mau kulana aupuni e noonooia ana ia wa.

            Ma Wailuku, kahi a kuu kane i haalele iho ai iaʻu ma ka hale o Hon. H. Huihelani, a malaila i hiki ae ai ka moi a me kekahi mau hoahele kakaikahi.

            Ua ike au i kona manao nui ma keia kuka ana me aʻu ma kela hana a me kek ulike ole o kona manao me kou. Ina ua makemake mua no oia e koho i ka inoa me ka haliu ole mai iaʻu, ua hiki loa no iaia ke hooko aku pela me ka haalele ole aku i ke kapitala no kekahi mokupuni okoa aku.

            Ua hoike mi la oia iaʻu no ke koho ana aku ia Mr. Charles H. Judd, (Kale Kauka) i puuk@, a ma ka hoomau ana aku i agena no ka ka hooponopono ana i na aina lei alii me. I keia mu keena hoi elua e paa ia ana e kaʻu kane. O ka puuku no ka manawa wale no, aka, o kekahi oihana iho, ua paa ia e kaʻu kane mai na la mai o Kamehameha V., a malalo o kana hooponopono ana na hoolimalima a me na waiwai komo mai o keia mau aina, mai ia moi e noho moi ana a hiki i keia wa iho ia he pololei wale no na mea a pau.

            O keia manao unuhi aku i keia mau hookohu ana mai ia Kanerala Dominis aku me ka manao e hookau aku maluna o kekahi mea okoa, ua hoopiha ia mai au me ka inaina. Aka, ua kaohi iho nae au i keia mau noonoo, a pane aku la i ka moi me ka oluolu, me ka olelo aku o kana mea pono i ike ai a hana aku, a he mana hoi kona no ka hana aku i na mea ana i ike ai he pono ma keia kumuhana.

            Ua ninau mai oia iaʻu i na aole aʻu mea e kamailio aku ana iaia, a ua pane aku au he manao no koʻi alaiia, nee mua aku la au me ka hoike ana aku iaia, o keia Charles H. Judd ana e lawe mai ana i keia wa no loko o kekahi keena aupuni, a ma ka hoopili koke ana aku i kona kino, ua hana kue mai oia iaia, a ua kue mai hoi i kona koho ia ana i moi no na Paemoku o Hawaii.

            Aole i hamau iho ko Mr. Judd kue, aka, ua hele aku oia ma Koolau a kukakuka akea ae la ma ia apana no ka manao i ka Moiwahine Ema. A i kona wa i lohe ai ua lilo i koʻu kaikunane ka hapanui o na poe koho o ka ahaolelo, ua hoea mai la oia me na hua olelo pulapula a makou i kapa aku ai he "hoomalimali," a hoolilo mai la hoi iaia iho i hoaloha no ke alii.

            O koʻu manao oiaio ka ka moi i koi mai ai, a oia kaʻu i kamailio ae nei maluna, a ua hoomau hou aku hoi au. "Ua ike iho la au o Mr. Judd ka mea i holo pono, a ua loaa iaia ka punahele maloko o kou mau lima, ua loaa iaia kana mea i kuko ai, ma ka hookaawale ana aku ou e ka Mea Kiekie i kaʻu kane, a oiai nae, ua hana aku o Kenerala Dominis me ka hoopono, he hoaloha oiai me ke kanalua ole no na makahiki, a he ukali makee alii a hiki i keia la nui e hookaawale nei."

            Mamuli o ke kaawale ana o kaʻu kane, ua haawi ia mai iaʻu ka pono a me ka ikaika no ke kamailio ana aku i ka moi me ka hoakaka "Well" wahi ana i pane mai ai, "ke olelo nei au, ua hana au i ka hookohu ana, a heaha kaʻu mea i koe e hana aku ai nou e kuu kaikuahine?" Ma kela i pane aku ai au e oluolu no au i na oia e koho aku ana oia ia Kiaaina Dominis i kiaaina no Kauai a me Maui no ka huipu ana aku me ka kulana ana e paa ana he kiaaina no Oahu.

            Ua ae mai ka moi me ka hauoli nui, a ia wa no i kakau aku ai au, kaʻu kane e hoike aku ana iaia i na mea i olelo ia a i hanaia, aole wale no kaʻu leta i halawai me kona apono ana, aka, ua hoikeike aku oia ia Hon. C. C. Harris, a ua haawi mai oia iaʻu i na hoomaikai kiekie ana no ke kulana aʻu i lawe ae ai ma ka noonoo ana i keia kumuhana ano nui.

-----------------------------------

KO KAULIA MANAO

--------

            Eia ma kekahi kolamu o ka pepa o keia la, e ike ai ko makou mau makamaka heluhelu i na manao wehewehe o ka Peresidena o ka Hui Paeaina, a oiai hoi, o ko makou akenui e hoikemaka ae oia i kona mau manao imua o ke akea, nolaila, ua lawe mai makou i kekahi o kana mau olelo, a oia ka makou e hoolaha aku nei, a oiai hoi, he uhane noonoo iloko o kela a me keia mea, nolaila, na lakou no e kaana pono iho i ke ano nui o keia pane, a o na kinaunau ma ia mau kukai olelo ana maluna no ia o ka mea nana ia mau olelo, a e hala ole hoi makou ma ia mea. Oiai hoi, o ke kumu nui wale no i maopopo i ka lehulehu ka manao o ko lakou Peresidena, elike me na nune olelo i lawe ia mai imua o ko makou alo a oiai, aole o makou ka lunakanawai no ia mea, ua ku aku makou me k apane ole, a ua ka lehulehu no e kaana no lakou iho.

-----------------------------------

            Ma keia Poakahi e hoomakaia ai ke kukuluia ana o ka hale mahu holoi lole ma Iwilei, maluna o ka mokupea W.G. Irwin e hoea mai ai ka mikini holoi lole.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HE KULANA O NA AHAHUI.

--------

            Iloko o keia mau la e nee nei, eia ko kakou mau Ahahui ke ku nei iwaenakonu moana, me he pukoa la e ku an aiwaena me ka maopopo ole, heaha la ka lakou hana nui e hoonee aku ai imua, oiai, noho ana na Luna Nui, me ka hoike ole ae i ke akea, peneo a penei kakou e hana ai, a ua maopopo ole loa maoli ke kulana hoohana a na Paresidena o kela a me keia Ahahui e hana ai, a o ka oi loa aku no paha, oia no ka Ahahui o na kane, elike me ke Aloha Aina a me Kalaiaina.

            Ke kaukai aku nei na maka o ka lehulehu maluna o laua, e pane ae laua i ka kakou alahele pono e hana aku ai ma keia mua aku, a oia mau kuhikuhi a me ia mau alakai hana ana, he mea no ia e hoomau ia ai ko kakou iakika iloko o ka noho ohana lahui ana, e ku ana me he poe la, ua ai mau no ke aloha o ko lakou aina iloko o ko lakou mau puuwai.

            He mea nui keia ma ka noonoo ana, a pela pu hoi ma ka hana ana, oiai, ke ikeia aku nei na hiona o kekahi poe, i hele kino maoli aku no a kahi i paupauaho ai, a ku a alawa mai ihope, a ku iho la iwaenakonu, me ka puka ole aku ma kela aoao, o kahi a kakou e hooikaika mau nei, ka mea hoi a makou e kaukolo mau nei i na wa a pau, o ko kakou alahele wale no e puka laelae aku ai ma kela aoao o ke kahua hoomoana o ko kakou mau enemi, oia no ka paa mau o kela moto iloko o ko kakou mau puuwai, o ka hoomanawanui a hiki i ka hopena, e loaa no ia kakou ka lanakila.

            Nolaila, en Ahahui Kuwaena a lala hoi o ke Aloha Aina, a oela hoi ke Kalaiaina, e hoohui ae ia kakou i hookahi, a e hoomau aku i ka paa an i ke kulana a kakou e hakoko nei no na wa a pau, i keia la, i ka la apopo, a pau mau aku a hiki i ko kakou lanakila ana. E hoolohe i keia leo, a e kaana pono iho.

-----------------------------------

UA HULI HOI AKU NO KA AINA

--------

            Maluna o ka mokuahi Dorika i huli hoi aku ai no Iokohama, ka Iapana kuke o luna o kahi mokukuna hoopae opiuma Labrador. Ua lilo oia i hoike ma ka aoao o ke aupuni, no na mea e pili ana i ka hoopaeia ana o ka opiuma, a ma kana hoike hoi i hoahewa ia ai o James Carter a me Kapena Haake.

            Mawaho ae o ka noho ana ma kahi ona ohua kapena, a me $200 no kona pakeke, he paa lole hou kona e komo ana ma ke ano he mau makana no kana hana maikai. Laki no.

            He elua pake puhi opiuma a me hookahi paele ona na lawehala o ka ponei.