Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 40, 1 October 1898 — Page 4

KE ALOHA AINA, POAONO, OKATOBA 1, 1898

______________________________________________________________________________

Ke Aloha Aina

Hookumaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he upepa no ka Lahui Hawaii.

______________________________________________________________________________

EDWARSD L . LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

@ o KE ALOHA AINA.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HONOLULU ---------------Oct. 1, 1898

______________________________________________________________________________

NA MEMORIALA A NA AHAHUI.

______

   Ua hoolaha ake aku makou i na Memoriala a na ahahui alaka o ka lahui, oia ka Memoriala a ka Aha Elele o na Ahahui Aloha Aina o ko Hawaii Paeaina, i noho ma Honolulu ma ka la 12 o Sep. o keia makahiki, a me ka Memoriala a ka Aha Hooko o ka Ahahui Aloha Aina a na wahine a ua ike ka lahui mai Hawaii a Niihau i ka hana a na Elele a lakou i hoouna mai ai ma ke kuahana ana a ka Peresiena Nui o na Ahahui Aloha aina a puni ka Paeaina, a oia ka makou i olelo ae la oia no na Ahahui alakai o ka lahui i ike ia ae nei i ke akea.

   He nui na ninau i hoea mai ia makou, n ka Memoriala a ka Hui Kalaiaina, ua ninau ia mai makou, auhea hoi ka Memoriala a na Elemakule o ka Hui Kalaiaina, e kaena nui oia ka oi, eia nae ka mea hilu aohe hoikeia ae o ka mea oi ae o ka maikai i ke akea?  Ua pane aku makou, aole ia mea maikai i hoopohekeia ae i kahi o ka maikai e ikeia aku ai kona hinuhinu a oia ka makou e kali o ka maikai e ikeia aku ai kona hinuhiniu a oia ka makou e kali aku nei, a ma kahi olelo ana ae, aole he mea peepoliia ka mea maikai, no ka lahui Kalaiaina ia kuleana o ke koi aku aole no makou, ua pulelo mua aku ke ahi lele o Kamile i ka ke Aloha Aina Memoriala, e wela ai na maka o Amerika a me ka poe noi mana koho balota o Iakou nei ae e pee mai nei malalo o ke koloka pouli o na keiki a Diabolo.

He lohe mai nae ko makou, he noi mana kohoo balota no ka ka Ahahui Kalaiaina i like loa me ka Ahahui Aloha Aina o na wahine, oia paha ke kumu o ka paa loa kela Memoriala, i na nae hoi h eoiaio iaaaaa; alaila, e kalai ana makou maluna o ka manao nui o na Memoriala o na Ahahui o kakou, a i na no hoi he koho wale ka mea i hoike ia mai ia makou, alaila, hookahi no ia wai o ka like me ke alakai ana a ka Aha Elele o ke Aloha Aina.

   A oia ka makou e kahoahoa ae nei, ola ka aina i na e lokahi mai kakou, aka hoi, i na ma ka lehelehe ka like ana, a ma ke kohu o ka inika a na Komisina i paa aku la no Amerika he okoa, alaila, eia ka mea maopopo o na Ahahui Lahui Hawaii, Ahahui Aloha Aina o na Wahine a me ka Ahahui Kalaiaina.

KUE IA.

Aha Elele o na Ahahui Aloha aina o ko Hawaii Paeaina.

   He hoike ana mai keia i ka noho mana o ka lahui ma o ka Ahahui Aloha Aina ia no na Kane, a na ka lahui no e kaupaona i ka mea pono.  E hoakaka piha aku ana makou i ke koi like ole a na Ahaui i ikeia ma o ko lakou mau Memoriala pakahi la e me na like ole ano nui mawena o ka lakou mau kumu koi.

   A ke nonoi nei makou i ka Hui Kalaiaina e waiho mai i kope oiaio o ka Memoriala, i na ma ka olelo Beritania a Hawaii paha, ua makaukau na kolanu haawi wale o Ke Aloha Aina, n o ka hoike ana aku ia mea maikai e pono ai ka lahui.

_______

_______

AMAKAALA LOA E NA EKALESIA HAWAII.

_______

   Oiai, eia ke ulu mai nei he mau hoolala ano hou ana iloko o na ekalesia Hawaii, i manaoia hoi ua palaka a nanea paha na hoahanau iloko o ka hoomana Kalawina, ka hoomana hoi nana i hoonanao mua ia kakou i na la aole i ala ae ko kakou mau hulu mahamaha; ua moni kakou i na ao ana a pau i ku i ka makemake a i kulike hoi me na alakai ana a ko kakoou mau uhane noonoo, pela kakaou i lawe mai ai i na ao ana, i mea e hoonaauao ai i ko kakou noho aua, a e ike ai hoi akakou i ka maikai a me ke ino.

   A oia ano, oia ka mea i paa loa iloko o kakou a hiki i keia la, a oiai nae, e pipili ana ia pono nui iloko o ko akakou mau naau, ua ala ae la na manao kuko kewa iloko o na mamo a na Mikanele, e onou aku i kekahi manao ohumu a lakou i hana ai ma ka poopoo, iwaena o na ekalesia Hawaii a i hana ia mai nei hoi ma ka ahahui mokupuni o Hawaii ma Laupahoehoe, a i hooholoia mai nei hoi e na kahunapule puni hanohano, a ake hoohui aina.

   Ke hoomanao nei makou i ka hoike a kekahi hoaloha o makou, no na hana a kekahi makua mikanele i ka wa e ola aua o ka Moi Kamehameha V., ua hui a kuka iho ua poe nei a hooholo iho la, e hoohui ia na ekalesia Hawaii a pau malalo o ka Papa Amerika, oia paha ka Papa o Bosetona a o ka Moi Kamehameha V., ka Peresidena maluna oia Papa ma Hawaii nei, a pela  hoi e nalo ai ke alahele hoohui ekalesia mua loa mai ko ka Moi mau maka aku, a o ke alaele maalahi hoi no ke komo ana mai o ka hoohui aina iloko nei o ka aina.

   A oiai hoi, he alii mana o Kamehameha V., a he alii hoi i piha i ka naauao, aole oia i ui aku i ka manao o kekahi poe naauao, ua hoopiha kokeia oia me ka inaina wela no keia mau hana apuhi, a me ka mana alii iloko o kona lima, ua hoao oia e pepehi i ke apuka mua i hoea aku imua o kona alo, ina aole he mea nana a ekakea, ua maopopo loa, ua loaa ka uku kupono maluna oia mea nana i hana a i hoao mua hoi e hana ia hana ino, no 30 ae nei makahiki i hala, a eia hoi ke hapai hou ia mai nei e ke Kakau Leta o ka Papa Hawaii, elike me na lono i loaa mai ia makou, a ina io no hoi he oiaio, he kea aku no a ka Awaawa Ahuna.

   Nolaila, ke ao aku nei makou i na ekalesia o ka mokupuni o Oahu nei, e makaala oukou i ka hoouna ana mai i na Kahu Ekalesia o oukkou a me na Elele pu mai ae aku lakou e hooko i keia hana, o oukou ka mana, ma o ko oukou mau Papa Kahu waiwai la, aole o ke kanaka i hoolimalinaia no ka pono o kona mau haku, ka poe nana oia i koho i mae mahiai noloko o ko oukou mau kiahapai, a ke kulike ole no kana mau hana me ka ooukou i makemake ai, o ka @ lapaau wale no e kooko ia ai o ka oukou hana, oia ka hoopau ana aku i ke kanaka pakike a kue aku i ka oukou hana.  O ka lohe ke ola, a o ke kuli ka make.

___________

KE KULANA OLA KAHI MAU ALII NUI.

__________

   Mamuli o ka hoea ana mai nei o na hoike e pili ana no ka powa ia anamai nei o ke ola o kekahi mau alii aimoku o ka honua, elike me ka Emepera wahine o Auseturia i make mai nei iloko o ka lima o kekahi kanaka omokoko o Italia, oiai oia e noho ana me ka nanea ma ke kuianakauhale o Geneva, a komo aku la keia kanak puuwai eleele, a me kona nana ole iho, he wahine keia, ua pa=hu aku la oia me kana mea make i hoomakaukau mua ai, a loaa pono aku la ma kona puuwai, a waiho iho la i kona kino lepo no ka wa mau loa.

   Aole no hoi oia wale ka keia limakoko i @ini ai, aka, ua hoao oia ma kona alahele e alualu ma ka meheu e omuo ai i ke ola o ke Duke o Orleans, kekahi o na alii keikei o ke aupuni o Farani, aka, ua hoopanua mua ia nae kana mau hoolala ana, a hiki wale i kona pa hu ana i ka empera wahine o Auseturia a make hoi iloko o kona poholima.

   Aole hoi oia wale no na alii e alualu wale ia nei malalo o keia meheu,aka, o ke Keikialii no hoi kahi o Napela, ka Emepera opio o ke aupuni Nonanona o ka Pake ke Czar O rusia, a Emepera hoi ma ka olelo ana, a me ka Moi o Holani.  O keia poe alii nui a koikoi o ka honua, eia lakou ma ka meheu o ka lua kupapau, i kela a me keia sekona o ko lakou ola ana, a me ka malama makee nui ana o na pualikoa e hiki ai e hoopakele ia ko lakou mau ola mai ka hakoko ana mailoko mai o na lima o ko lakou poe enemi, ka poe no hoi a lakou i haaawi aku i i na kauoha me ka mana o ko lakou mau leo.

   A oia hoi ka makou e kaena ae nei, a hoi no ka nana iluna o Hawaii aina, ka aina hoi a makou e olelo nei, he makehewa ka malama ana i na pualikoa aina a me moana; no ka mea, ua hiki no i ke keiki e omo ana i ka waiu o kona mauahine ke malama i ko ola o kona alii aimoku, a i ole o Peresidena Dole paha, he hoike ana hoi, o ke aloha iloko o ka puuwai o keia lahui ke kumu e hiki ole ai ke hoala ia na hana ino a pephi kanaka, elike me ko na aina e a kakou e lohe nei, a oia hoi ka waiwai laahia hookahi a mako e olelo nei, aole loa ia mea a lilo aku mai a kakou aku, a hiki i ko kakou moe pu ana i ka lepo me ia haawina nani.

___________

E APP MAU KA MANAOLANA.

______

   O keia ka makou e kono aku nei, i ka lahui, oiai,ua haha iho nei na Komisina i ko kakou kulana mai ka mua a ka pau ana, na ahuwale na pae mauna, ua malaelae na kualono, aohe kau ao ohu, e pili ana ma na aoao paio elua no ko kakou noho ana he lahui kuokoa, a i hookahuli ia hoi e ka poai mana malalo o ke kuonoono ka poai o ka poe Mikanele a me ka poe ulakolako.

   Ke ku nei makou a hoike aku, ma ke ano he wahaolelo no ka lhuiehu mai puni wale i na olelo hoomakaukau a kekahi poe e olelo nei, oiai, he poe lakou ua maa ole i ka hoomanawanui pu ana me kakou iloko o ka inea, a no ia kumu, ke lele hele nei lakou io a ia nei, me he poe la, ua maa ole i ka alo ana o ka mea.

   O ka manaolana a makou e kauleo aku nei, aia no ia iloko o na hana a keia poe Komisina e hoi aku ana no Amerika, a o ka lakou mau hoike ponoi no auanei ka mea nana e hoohiolo i ka olelo hooholo hoohui aina e kau nei ka hae Amerika i keia la.   O ka lakou mau olelo auanei, e lilo ana ia he mea e hookaakaa ia ai na maka a me na naau o ka poe hoopaakiki kuhihewa o Amerika, elike me ka manao o kekahi o keia mau Komisina e hoi ana, a wahi ana i hoike ae ai.  “Oiai ia’u ma Amerika, he mea au i akenui loa e hoohui ia aku keia Paeaina me Amerika, aka, i ko’u hiki ana mai ia nei, a launa pu me na kanaka kamaaina o keia lahui.  Aia hoi ua loli ae la ko’u manao mai ka hoohui, a i ko lakou noho ana kuokoa mau loa.

Aia la, ina i Amerika e noho ai na kanaka naauao loa oia aina, e manao no lakou, o ka hoohui aina ka mea kupono loa no kakou, aka, ina e hehi ko lakou amu kapuai i ka lepo aloha o Hawaii Aina, Hawaii Lahui, a me HawaiiAupuni allii, e loli koku no auanei ko lakou mau manao makona e e olelo koke no lekou e noho malalo o ka malu o ko kakou aupuni Hawaii.

   Nani ko ko Akua hookomo ana i kela manao maikai iloko o ka puwai o na kanaka noeau a pookela o Amerika, a hoolilo hoi i ko lakou paakiki kuhihewa ana, i mea e hooi aku ai i ke kupaa ana o keia lahui, a me ka manaolana mau, o ka pono no ke hana a haule mai na lani.

_________

_________

KE KAULIKE NEI.

______

   Mamuli o ko makou makaala no na mea e pili ana i ko kakou pono, ua loaa mai la kekahi hoike oiaio no na mea e pili ana i ke kulana onipaa o ka lahui e ku nei a hiki i keia la, ka mea hoi a makou e olelo nei, eia kakou ke heihei nei no ka pahu eo mawaena o ka hoohui aina a me ke kue hoohui aina, ka mea hoi a kekahi poe e olelo nei, he mea makehewa wale no ka hoopaakiki ana iho, e ku a paio aku imua o na poe e olelo nei, aohe ka he manaolana ana no ko Hawaii pono i koe.

   Ua paanau keia mau olelo i waena o ka pohai oia poe, ka poe hoi a makou e olelo nei, aole lakou i lawa no ke ku ana a hoonee ak i na hana imua ma ka aoao o ka lehulehu, ka poe hoi e imi ana i ka pono no na mea a pau, aole no ka aoao  hookahi wale; a a ia ano, ua paa loa ia mea maikai iloko o ka puuwai o ke kanaka Hawaii aloha aina oiaio, aole hoi ma ka lehelehe.

   A oioi hoi, mamuli o ka oluolu o kekahihoahele pili loa o na Komisina Amerika, ua hoike mai la oia ia makou me ka palanehe, no na oleloo kuio a kekahi o na Komisina i pane mai ai, a oia iho keia:

   “He huakai hoolanalana maikai keia a kakou e holo nei, a ke nana aku nei ko’u mau maka i na pae kuahiwi e kai lalani ae la mauka, e kipehi ia iho ana e na kulu wai ohu e halii paa iho la, he keu a ka oluolu o ka manao, a he mea hoi a hoike mai ana ia’u, he aina nani keia i oi loa aku mamua o na pae puu o ko’u aina hanau, ka aina hoi a‘u i manao ai oia la ka aina oi loa aku o ka nani maluna o ka honua paa a ko ke Akua ahonui i hana ai.

   “Aka, i ko’u hookuku ana ae a hoohalikelike hoi me keia aina a ko’u lunaikehala i manao ole ai, e hoea mai ana au ma keia wahi u akomo koke mai la iloko o’u