Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 41, 8 October 1898 — Page 3

Page PDF (884.06 KB)

This text was transcribed by:  Shaun Kamakea-young
This work is dedicated to:  Kaui Sai-Dudoit

KE ALOHA AINA

 

MO-KU KA PIKO LA O NA HOAHANAU.

            He mea keia na makou i hoike mua aku ai i kinohi, oiai na la e huki laweau ana o na lede maka palupalu o ka  Ahahui aloha Aina Kuwaena o na wahine, aole hoi i hookomo ia aku ka lakou pulupulu i kahi e a ai o ke ahi; a ano no i loa amai la ia makou, ma o ke Kinau mai o ka po Poaono nei, e noi mai ana ko Hilo Ahahui Aloha Aina o na Wahine, e wehe loa kau i ko lakou noho aa malalo o ka Aha Kuwaena o na wahine ma Honolulu nei, ka mea a makou i ka-ua mua aku ai i kinohi, mai hana oukou i ka mea a ka hapanui o ka lahui i makemake ole ai, a eia iho ka hopena la, ua mo-ku ka piko o na hoahanau, ma o kekahi palapala Memoriala mailaila mai, a oia iho keia malalo nei, i mea e ike ia ai me ka hoohewahewa ole o na mea a pau.

KUE MEMORIAIA.

            O makou o na Komite o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine i kohoia e ka halwai i noho ma ka la 29 o Sepatemaba, 1898, ma Hilo Taona..

            Ma keia ke kue loa aku ei i ka Memoriala a ka Ahahui Kuwaena o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine o Honolulu, malalo o na kumu kupono.

            1. Aole i kuahaua mai ka Ahahui Aloha Aina Kuwaena o na Wahine o Honolulu i na Ahahui la la o na Wahine a puni ka Paeaina, e huipu aku a kuka me lakou i ka lakou Memoriala a hooholo lokahi ia alaila pono.

            2. Ko lakou lahui pu ana aku i na Ahahui e ae e noho ana a puni ka Paeaina i holo pu ole me ko lakou mau manao, he mau hana apuhi maopopo keia.

            3. Nolaila, o makou o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine o Hilo Taona, ke unuhi nei makou ia makou iho mailoko mai o kela Ahahui Kuwaena mai o Honolulu a ku kaawale loa ma na ano a pau.  Aohe o makou kuleana iki i koe me lakou.

            Me ka oiaio,

            MRS. ANNIE LEWIA,

            " KEKONA PILIPO,

            " ALAI AKAMU,

            " HATTIE NAILIMA,

            " MIHANA AI,

            " LILIA WEST,

            " M.K. KAIUAOLA.

            Na Komite.

Hilo, Hawaii, Sept. 29, 1898.

 

Ponahawai, Hilo, Hawaii, Sept. 30, 1898.

Ia Mrs. Emma A. Nawahi:

Aloha nui oe:

            Ke hoouna aku nei au ia oe ma ke kauoha a ka kakou Ahahui maanei nei, e oluolu kou hanohano e hookomo koke iho iloko o ka kaou nupepa KE ALOHA AINA ma Honolulu i keia manao nupepa i ike ia mai ke aloha kuokoa o keia Ahahui no ko kakou aina makuahine.

            Ke makemake pu nei no hoi e hookomo koke ia iloko o na nupepa haole o Kaleponi.

Me ka haahaa,

            M.K. KAIUAOLA.

 

Na Palapala.

O KA WA ANEI KEIA O KO KAOU MOKUAHANA.

            O kela ae la ka ninau i ikeia ma ka Helu 38 o KE ALOHA AINA o ka la 17 o Sepatemaba i hala, a o na hoakaka ana malalo oia ninau, ua piha na kolamu elua a oi, he mau hoakaka waiwai a oiaio.

            Aia iloko oia ma hoakaka noeau e loaa ai ka haina no kela mau ninau, oia hoi; "Aole keia o ka wa o kakou e mokuahana ai." Eia nae, ma na mea i ikeia, a i hoea maoli ae i ke akea e pili ana no ko kakou kulana ua maopopo lea, ua mokuahana kakou i keia wa. Auwe! Ehaeha wale hoi la!

            Nawai mai hoi keia mau hana aloha ole i hookomo mai iloko o na kaikuahine a kakou, ka poe a kakou i hilinai nui ai me ka paulele i ko lakou mana oi kelakela, e hiki ai ke kilou mai i na poe o ka aoao ikaika, a hiki mai mahope o lakou, no ke kakoo ana i ke kumuhana nui a kakou e paio nei me na enemi, no ko kkou aina aloha, iloko o elima a oi makahiki i hala? Owai hoi keia mau lokoino nui nana i kaualako aku i alakou a i kahi poe hoi o kakou, e ae wale aku mahope o keia hana poholalo a ku i ka hoomaewaewa loa ia kakou.

            Ke pane mai nei ka hanehane me ke kupinai o na pali. "O mea ma no hoi i hoi mai nei mai Wakinekona mai a me mea ma iho no hoi o Honolulu nei, hui ae la, hui aku, hui mai, hui kalo i Kanawao; a oia la.

            I make no la hoi o Pamano i ka io ponoi no, aole i ka mea e aku.  I maewaewa no hoi o Liliu i na aialo no, aole i na lopa kuakea. Ae no hoi! Aloha no!!

            O ka manawa a a Komisina Amerika i hiki mai ai i Hawaii nei i ka malama o Augate i hala, he manawa maikai loa ia no kaou e hoike ae ai i ko kaou lokahi me ke kupa maluna o ko kakou kahua, ke aloha i ko kaou aina hanau.

            Aka, ma ia manawa maikai loa nae, ua kue a mokuahana iho la kakou, a ua ikeia me ka moakaka ko kakou mokuahana ana, maloko o na Memoriala i waiho ia aku iloko o ka lima o na Komisina Amerika i hoi nui aku la.

            O keia ka mea nana i hookaumaha mai ko'u manao, a i hoonaluea mai hoi i na noonoo maikai ana ae a no keia kumu, he mea keia e hiolo ai kakou mai ke kulana mua mai a kakou i kupaa mau ai iloko o elima a oi makahiki i hala, a e hookoia ai hoi kela olelo a ka Haku Iesu, i puana ae ai no ka mea ano like me keia: "O ke aupuni lahui, a ohana i mokuahana iaia iho, aole ia e mau." Mat. 12:25.

            Ma ka manawa o Komisina J.H. Blount i hoounaia mai ai e Peresidena Kalivilana i Hawaii nei i ka malama o Novemaba MH 1893, no ka imi pono ana i ka moolelo oiaio a pololei o ke kipi aupuni a DOle ma, a me ka moolelo pololei o ka hana kolohe a Kuhina Kivini, ua lokahi maoli na Memoriala a ka lahui mai Hawaii a Kauai, i waiho ia aku ia Komisina J.H. Blount. Ua like loa na koi ana a me na kumu koi, aoha pauhakee, elike la me na Memoriala i waihoia aku i kela mau Komisina i hoi aku la.  He hana pono ole keia i hana ia aku nei e kekahi poe o kakou, a he mea keia e hoonawaliwali mai ai i ko kakou aoao, ka aoao pono mau.  O na kina i loaa maloko o na Memoriala i lawe ia aku la e na Komisina, e hoakaka aku ana au ia mea mahope aku.

            Ano, e kuu lahui aloha a'u e oina ole ai a hiki i ka uhi ana iho o ka makua honua.

            Ke nonoi aku nei au i na haipuke Akua oiaio iloko o oukou, ma na hoomana like ole e ku nei.  No ka pono  o ko kakou aina aloha a me ko kakou mau pono o ka noho kuoko ana a me ka noho like ana ma na kuikahi me na aupuni e, a pela aku.  E waiho haahaa aku kakou i ka nonoi ana aku imua o ko kakou Makua iloko o ka Lani, no Kona hooponopono ana mai ia kakou ka lahui Hawaii i hoopoino wale ia, a me ko kakou Moiwahine aloha. A e hoomau no hoi kakou ia hana i kela a me keia la, a mau aku no.  E hana pu hoi kakou i keia hana me ka oiaio a me ka iini o ko kakou mau uhane a e hoonele ia kakou i ka ukiuki a me ka hoomauhala i na poe nana i haua ino mai iakakou, a i hoomaewaewa hoi i ko kakou Moiwahine.  E kanu loa aku kakou i na noonoo ana oia ano, a e hoopiha ia ko kakou mau uhane i ke aloha kaulike i na mea a pau i maliu ia mai kakaou mau nonoi ana.  O keia ka'u nonoi haahaa i na haipule oiaio mai Hawaii a Kauai.

            E ola o Hawaii Lahui i ke Akua. Amene.

Na'u iho no,

            EDWARD KEKOA.

Honolulu, Oct. 2, 1898.

 

AUWE KA EHAEHA! WALOHIA WALE.

            Ma ke kuana mai o ke Kinau i ka po o ka Poaono nei, i lawe mai ai oia i kekahi lono hoomokumokuahui i ko makou makuahine Puuku a me ko makou Lunahooponopono, no ka hala ana aku la o ka hanu ola mai ka halau kino aku o Kahele Kaikaina, ke kahu hanau ponoi o ko makou Puuku.  Ehaeha wale.

            Ma ka hora 5 p.. o ke ahiahi Poakolu, Sepatemaba 28, 1898, oia ka la i kipa io ae ai o ka Anela o ka make ma ka hale kino o Kahele Kaikaina, aneane 70 a oi ona mau makahiki o ka hanu ana i na ea inea o keia ao mauleule.

            He wahine oia ua kamaaina i ko Hilo kini, a aole paha he hookahi mea i nele kona ike i kona mau hiona hoopono a ano Karistiano oiaio.  Minamina wale.

            He wahine oia i hanau mai i hookahi keiki, a mailoko aku ona ua ulu a laulaha aku la kana mau pua, a mamua o ke kikoo ana mai o kona Makua Lani iaia, ua hoikeia aku la ka lohe iaia, ua kuakolu oia ma ka hanauna, a ua puana ae la oia me keia mau mamalaolelo ku i ka eehia: Mamua o ko'u hoi ana aku i ko'u makuahine honua, ua pomaikai loa au i ko'u lohe ana mia, ua kuakolu iho la au ma o ka'u mau mamo la.  Nani a maemae kela mau olelo, i puana ia mai kona puuwai ae; oiai hoi, o ko makou Lunahooponopono, he kualua ia nana.

            He aloha aina oiaio oia ma na ano a pau, a ke paanaau la no kona mau helehelena a me kana mau hana, i kia hoomanao na ko laila poe kini e hoopaanaau mau ai.  aole hoi oia wale ae la no, pau mai na haawina maikai maluna ona aka aia no ke pili la me ia a moe aku la me kona kino alupalu, kela haawina makamae, o ko aloha alii oiaio a me ia ano i komo pu aku ai oia e hooikaika pu ana me kana mau keiki, na moopuna a me kona lehulehu a pau, me ke akenui e ike, a e lohe paha, ua hoi hou ae o Liliuokalani i Kona kapu.  Aloha no ia mau lia ana o ka makaainaha aloha alii oiaio, noa makou e u nei.

            E Hilo i ka aina ua kaulana he Kanilehua, ke pehi ae la iluna o na hala aala o Upeloa, o kou mau pua hoomahie i ka maka o ka opua, aole oia e hoopa hou ana me kona mau manamanalima ia oe.

            E na lehua ula makaweo o Mokaulele, e pau ana kou okomoia ana iloko o kana manai; a e ka nahele kupaoa o Panaewa, e pau ana kou ike hou ana iaia maloko o kou mau ulunahele uluwehi nani.  Manaonao wale.

            Ke komo pu aku nei makou me ka ohana o ka mea i hala, i na mainao kuhohonu o ke kaumaha a me ka walohia, a ke kalokalo ae nei, i na lani e hoomama ia mai ko lakou kaumaha.

 

KA NUI O NA MAKE O KE KULANAKAUHALE NEI.

            O ka nui o na make o ke kulanakauhale neio loko aku nei o ka mahine o Sepatemaba, he 56, a mailoko mai o keia huina he 23 Hawaii, 15 Pake, 6 Pukiki, 7 Iapana, 1 Beritania, 3 Amerika, 1 o na lahui e ae.  A he 19 o keia poe i lapaau oleia e ke kauka.  O keia ae la ka hoike a ka agena o ka Papa Ola.

           

            I ka hora 3:30 o ka auina la Poaono e malama ia ai ka hookuku kinipopo mawaena o na keiki o ke taona nei a me na koa Amerika, mawaho o ka pa kinipopo kahiko o Makiki.

 

Nuhoou Kuloko.

 

            Ua haawi ia aku ke kauoha i na makai ku huina aole e hopu i na koa eha, aka, na ko lakou mau kiai no e hopu.

 

            Ua loaa aku ma ka aoao o Leahi i kekahi koa Ameria he pu a na poe aloha aina o ka haunaele o 1895 i keia mau la aku nei.

 

            Ua loaa mai nei he lohe maluna o ka Auseterlia e kipa mai ana kamokukaua Beritania ianei ma keia mua koke iho.

 

            Me ka po Poalua nei, i hoea mai ai ka moku ahi Aztec, mai Iokohama mai, ua lawe mai nei oia he 713 limahana Iapana no keia awa.

 

            Ua hoopai ia o Omega he wahine Iapana no ka hou ana i kekah pake me ka pahi mamua koke aku nei, he 2 mahina hoopaahao.

 

            Eia ke upuia aku nei e hoea mai ana ka mokukaua Amerika Iokataona i anei ma kekahi alahele no Manila, mai Kapalakiko mai.

 

            Ua hoopai ia o M.S. Freitas, he Pukiki malama halekuai mauka o Pauoa he $100 no e kuai waiona me ka laikini ole.  Pokeokeo no.

 

            O Kapena Gregoy o ke Hui Mokuahi o Poka ma, kekahi i hoomaka'uka'uia e Lutanela Wheelock makai o ka uwapo e ki aku iaia me kekahi pu panapana.

 

            Eia iloko o ka nawaliwali o Mr. Kapoe Keohe, kekahi o ka makou mau luna lawe pepa, a ela i nele ai kona maalo ana aku imua o kana poe lawe pepa.

 

            He lehulehu wale o na koa Amerika maluna o na lio i hoounaia mai iloko onei o ke kulanakauhale no ke kiai ana i na koa e hoao ana e hooulu haunaele, ma ka Poalua nei.

           

            Ua hoopihoihoi ia ae na koa Nu Ioka o ka puali F ma ka po Poakahi nei, mamuli o ka loaa ana o kekahi mau koa nona ka huina o 40 i ka luai mahope o ko lkaou inu ana i ka waiu luliluli.

           

            Maluna o ka Auseteralia o keia auinala i holo aku ai o Miss Annie Holt no ka hoomahuahua ana aku i kona ike mele ma ka Halekula o Notre Dame, ma San Jose.

 

            I ka Sabati nei, ua make he koa Amerika o na pualikoa Nu Ioka, ma ka haupila koa, a au hoolewa ia kau kona kino lepo ma ka auinala Poakahi nei.

 

            I ka Poakahi nei i uku ia mai ai na koa o Nu Ioka o ka uku o ka mahina o Augate, a ua hoohauoli ia lakou no ko lakou ohi mau wahokoni ana, oiai, ua nele maoli no kekahi poe o lakou.

           

            Ua loaa mai nei he leta i kekahi Ipana maanei mai ia Kauka Mori mai, aia oia ma Camebrige, Enelani kahi i hoomahuahua ai i kona ike kauka, a e huli hoi mai ana oia ianei i ka wa e pau i o kana ao ana.

           

            Ua loa amai ia makou ka lohe aia ka Peresidena Nui Kuaihelani Campbell me kona ola kino maikai, ma San Jose, Kaleponi, a ma ka la 29 o keia mahina laua e haalele aku ai ia Kapalakiko no ka aina hanau nei me kona kokoolua pu mai no.

 

HOOLAHA HOOPAU HOOKOHU HOPE.

            Ina kanaka a pau e ike ana i keia, owau o Hooipo (w), no Kalaupapa, mokupuni o Molokai.  Ma keia ke hoike aku nei au ma ke akea, ke hoopau loa aku nei au i ko J.U. Uahinui noho hope ana no'u e hooponopono i ko'u mau Waiwai Paa a Waiwai Lewa e waiho ana ma ka mokupuni o Molokai, a o ka Palapala Hookohu hope a J.U. Uahinui i hanaia ma ka la 15 o Sept. 1897. ke hoopau loa aku nei au i ka mana oia palapala.

HOOIPO [w]

Kalaupapa, Moloki, Aug. 25, '98

sept. 3--1m