Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 41, 8 October 1898 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

4                      KE ALOHA AINA, POAONO, OKATOBA 8, 1898                                

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Homaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa

na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

 

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU....OCT. 8, 1898

 

UA MOE ANEI NA MAKA O
AMERIKA.

 

            He ninau kupono keia ke noonooia iloko o keia mau la o ka noho ana malalo o na eheu o ka Aeto o Amerika, oiai hoi, ua kuekaa ia iho nei ko kakou mau wahi opeope, a ua ike ia ke a-u nui a me ke a-u iki, aohe mea i koe mai ko lakou mau maka aku: a o ka mea nae i hoemaopopo ia, aohe ka piha ana o na waiwai i manaoia, e hoi ana na lilo o ka noho ana mai o ko Amerika mau kanaka maluna o na Paemoku o Hawaii, elike me ia a kakou e ike nei i keia la, ua hoohonua maoli ka nooh ana a ia poe, aohe mea nana e hoole ae, aole i ahuwale ko kakou noho ana ia lakou.

            I ko lakou haha ana iho nei i ko kakou wahi loaa makahiki, ua ike ia aole ia i lawa no ka uku ana i ko lakou mau pualikoa e noho pu nei me kakou, nona ka huina i aneane e piha ka 5000 a i ole, oi aku a emi mai paha, no lakou ka uku mahina o 13 dala; a ina he 5000 koa, ua like ia me $65,000 i ka mahina, koe ka uku o na Aliikoa, ka ai, ko lakou mau aahu a me na lako kaua, a ke hui ia a pau, aole e emi iho malalo o $150,000 i ka mahina, a oiai nae na loaa makahiki o ko Hawaii Paeaina, aole i hiki aku i ka $1,0000,000, e oia mau loaa apau no na LUna Aupuni no ia e noho ana maluna o na oihana e hooponoponoia ana e ko kakou mau wahi Luna Aupni ponoi na alahaku, na alanui o kakou, a me na hoolilo e ae, a oia mau mea a pau ua emi loa ia mamua o ka hiki ke uku i keia mau lilo o na pualikoa e noho hoohonua mai nei ma Kapiolani Paka.

            A oiai hoi, he mau wahi heluna koa uuku loa keia a eia nae ua hiki ole loa iho la ke uku ia ko lakou mau lilo, a aiwa aku paha a manaonoa mai i o kakou nei, manao anei kakou e hiki ana ke hoolawa ia ko lakou mau hoolilo ai, mailoko ae o ko kakou wahona kumau? Ke manao nei makou "aole, o ka hele loa aku ia i kauwahi o ka pilikia, elike me kela mau hana hoopilikia a lakou i hana ai mauka o Manoa, i ka mahina aku nei o Sepatemana, a i kaulana no hoi ma Amerika, no ka lawa ole i ka ai a pololi no hoi ke kumu oia hana ia pela.

            A ina hoi e manaoia ana, e auhau papalua aku maluna o keia lahui ilihune, aole no e hiki ana oia hoi, mai na kane, na wahine a me na keiki, a o na wahi mea e loaa mai ana, ua like no ia me ka ole, a pehea le ka e nihi ai ke hoopakeleia ae keia pilikia o ke aupuni Amerika? Hookahi wale no a makou haina, oia hoi eia iluna o ka lepo o Hawaii kiekie loa, aia ma kahi o na heluna miliona dala ka waiwai io, a oiai hoi, aole i maopopo ke aupuni a Amerika e haawi mai ai no kakou.

            Ua ike iho nei lakou la, o ka haawi ana mai i aupuni Teritore oia hoi ke Panalaau, a i ole he Mokuaina paha, elike me ka lakou nei e koi nei, he hoopakele ana ia i na pakeke o na lolewawae o ka poe mahiko, a e kani auanei ka aka a Kakina ma, me ka olelo pu iho, ua paa na maka o Amerika i ka hualu, i hiki ole ai iaia ke ike iho i keia pilikia mauwale ona, i ka lihilihi maka wale no o ka hoohui aina.

            A nolaila, e ike mua ana oia i keia wahi e hoi ai o na hoolilo o kona mau pualikoa, a o kana hana pono wale no, aole oia e ae i ke Teritore, aole hoi i ka Mokuaina, no ka mea, o kona make loa ana ia, oiai, ke loaa kekahi o keia mau ano aupuni ia kakou, aole e hiki ia Amerika ke nanao ae iloko o na eke o na lolewawae o lakou nei ae, no ka mea, ua Amerika holookoa iho la ma na ano a pau.

            A o ka pono wale no, oia kona hoihoi ana mai i ke aupuni kumu i wahi e hiki ai ia Amerika ke auhau i hookahi keneta maluna o kela a me keia paona kopaa e komo aku ana iloko o na awa o Amerika, a e nui auanei na waha o ua poe Mahiko uei i ka hamama, i ko lakou pilikia, i ka lilo wale oia mau keneta a lakou me ka waiwai ole, a oia hoi ka makon e olelo nei, aole i moe na maka o Amerika, aia no ke kaakaa la, a o ka pili ana o kona mau onohi ike, o kona poino ana no ia.

 

I MAU KA IKAIKA ILOKO O
KA LOKAHI.

 

            Aohe kumu nui e ae o ko makou nonoi mau ana aku i ko ka lahui lokahi, hookahi wale iho no, oia ko makuo ike ana, eia ka hele mai nei na hana hoowalewale a ka poe nana kakou i kumakaia, ua hele a kokoke loa imua o ko kakou mau alo, e nonoi mai ana i ko kakou lokahi i paa ai no na makahiki i kokoke loa e puni ka eono, e haawi aku ka kakou no lakou, i wahi ka e loaa ai o ko lakou ikaika, a e ko ai ko lakou mau imi kuko hewa, e lakou e ake mai nei e alapoho aku ia kakou iloko o ka lakou mau hana ekaeka i ku ole i ko kakou hoihoi.

            Ke nonoi mai nei lakou i ko kakou ikaika ma o ko kakou lokahi la, e haawi aku no lakou, i aha ai? i ko ai hoi na hoeueu manao a lakou e hoala mai nei, a i wahi hoi a ikaika ai ka hana ana e ke aupuni hou a lakou e ake nei ia kakou e kakoo aku, i wahi o nele loa ai kakou i ke aupuni maikai malalo o ko kakou apono ana i ke aupuni Teritori (Panalaau,) i wahi e hiki ole ai ia Amerika Huipuia, ke haha mai i na lua dala a ka poe Ona mahike, ka mea hoi a ka Hui Lahui Hawaii e ake nei e hookoia ka iini o na poe mahiko, a lakou i ike ole ai, he uka ia no ka lanakila laelae o na poe Ona Mahiko a puni ko Hawaii Paeaina.

            A oia no hoi ka makou, e kauleo mau aku nei a puni ka Paeaina, mai maliu mai i na alakai ana a keia poe e noi aku nei i ko oukou lokahi, no ka mea, o lakou no na poo kii o ke aupuni Kuikawa, Repubalika Hawaii, a ke makemake nui, mai nei i aupuni Paualaau no kakou, i nui na pomaikai, he hapa mai na pomaikai i kela mau aupuni elua aku la i hiamoe, o ka oi aku ka keia o ka pomaikai, nui na hana holomua, e laa na hana hoopukapuka aina, na hana halekuai, a me na hana kalepa e ae.

            O keia mau hana no a pau, eia no ia ke hanaia mai nei e kekahi poe Hawaii maoli o ka aina, ua hoala maoli ae no lakou mamuli o ka ikemaka i na hana a kekahi poe o na aina e mai, ua ku lakou me ka manao lokahi, a lawelawe i na hana e pono ai ko lkou noho ana, a i keia la, aia ke ku la he mau halekuai ponoi e noho ona ia ana e na kanaka Hawaii, ma kekahi mau apana o na mokupuni o kakou, he mau hui hoahu eala na ka poe ilihune, no ka hookuonoono ana no ko lakou mau pilikia, oia mau mea a pau ke hanaia nei ia i keia la, malalo o ka lokahi e ka manao, aole ma ka hookonokono ia aku.

            A pehea, e hiki ana anei ia kakou ke hilinai i kela papa moa o kekahi poe i manao ia, o lakou ka poe e ku ai keia hana a lakou e upu nei e kukulu aku, ma kela wahi keia wahi o ka Paeaina, a o ko lakou poe inoa ka mea e kuai kela hana i hoolala ia ae la i ke akea. Ma ko makou hoomaopopo aku, na ike a ua akaka wale no ke kiionohi o keia poe imua o ka maka o ka lahui, elike me ke ku maoli ana aku o ko lakou mau kino imua o kekahi aniani nana, pela no hoi ko lakou ano a me ka lakou mau hana imua o na maka o ka lahui, na paanaau ko lakou mau inoa a me na hana a lakou i hana ai imua o na poe ilihune, a oia paanaau, oia ke kumu i hiki ole ai ke hoololi ia ae na hana i ike ole ia mai nei ke ino ae a i ka maikai.

            A oiai hoi, o keia papa inoa i hoolaha akea ia, a i manao ia hoi o lakou na pouhana e ku ai o keia hana, hoohoihoi imua o ka lahui, o ka hapanui o lakou he poe loio wale no he poe na ka lahui i maka'u ai, a oia mau maka'u no a hiki i keia la, aole e hiki i ko lakou naauao ke alakai hewa hou i ko ka lahui noho ana, oiai, ua aikena a liliha maoli lakou i na hana a kela poe, a owai o ka lahui ke makapo mai i keia mau kukala leo nui a keia poe? Aole loa. O ka poe makapo ka oe puni mai i ka lakou noi.

            Nolaila, i mau no ko kakou kupaa iloko o ka lokahi mau, mamuli o ko kakou ku @aa, i helelei wale ai ke aupuni Kuikawa a me Repubalika, a o ko kakou kupaa no auanei me ka luli ole, e helelei wale aku ai no ke ko-ko o ka hoohui aina, a e hoi hou mai ai no ko kakou aupuni i hao wale ia, ka mea no hoi a makou i olelo ai, e hoea hou mai ana no ka la o ka lanakila maluna o ka poe hoomanawanui a paupauaho ole. Nolaila, paa ia no a paa keia mea nani iloko o ko kakou mau phuwai, mai haawi pio aku na ka u'a e hehiku mai maluna o kakou a pau.

 

AIA KA A HUI ALAILA PELU
MAI I HOPE.

 

            He olelo oiaio loa keia, oiai, i na la kinohi loa no o ka hoomaka loa ia ana mai o na hoeueu ana i ka hoohui aina, ua hoike ia ae imua o ka lahui Hawaii, ina ka kakou e ae ana i ka hoohui aina, e nui ana na pomaikai e komo mai ana iloko nei o ka aina, a e noho ana kakou me ke ulakolako mamuli oia mea i manaola he pomaikai io maoli.

            Aka, o ka lahui Hawaii aloha aina, ka poe aole i aa ko lakou mau naau e kumakaia i ko lakou aina aloha, ua hoole aku lakou i keia mau hoonuinui olelo o ka pomaikai, a wahi a lakou, he mau hana apuhi wale no ia i wahi e lilo loa ai ko kakou noho lahui ana i mea ole, a e pau ai hoi ko kakou olelo ia ana he lahui Hawaii iloko o na Paemaku o ko Hawaii Paeaina, ka poe i ikeia, aohe lua elike ai maluna o na mokupuni liilii o ke kai, e lana maluna o ka Moana Pakipika.

            Aole na kakou i hoohui aku nei. ua ka poe makemake no ia i ka hoohui, a no ia kumu. ua hui ae la kakou a noho mana mai la o Amerika maluna o ka aina, ka mea hoi i wanana mua ia e ka poe e kalahea mai nei imua o ka lahui Hawaii. "Ma ka lokahi ko kakou ikaika," a o ua poe nei no nae la mamua iho o ka hoohui aina, a o na poe nei no ia e noi mai nei, e komo pu aku ka kakou me lakou, i wahi e holopono ai na hana o ka aina, a e nui ai hoi ka waiwai, i kela a me keia kanaka ponoi o ka aina.

            Ae, no keaha mai ke kumu o keia pelu hou ana ihope, a olelo mai, aia a hui pu aku kakou me lakou, alaila, holo na manao kookauhua ma ka poopoo, na manao peepoli iloko o na poaeae a me na hana hoeueu ikaika a lakou i manao ai, o kakou ka poe nana e kokua aku, e hiki ai ka lakou mau hana nui e manao ai e hapai ae no ka pono o ko lakou mau pakeke ponoi, aole no ka pono ou e ke kanaka ilihune.

            O na wahi pomaikai uuku a kakou i kamaaina ai mamua, e nalo aku ana ia mailoko aku o ko kakou mau lima, a e ike maoli ana kakou i ka pilikia mamua o ka hookoia ana o kona hopena, i kela la, ua ikemaka ua pee nei i ka pilikia nui e kau mai ana maluna o kakou, e nele loa ana kakou me na wahi hana a kakou i kamaaina ai, e hao ia aku ana ia Hoko o ka lima o na malihini, elike me keia a kakou e ike nei i keia mau la, a oia no hoi ka KE ALOHA AINA e olelo mai, auhea oukou, eia ka pono la, e kokua mai hoi oukou ia makou, i pono ka makou mau ohana keiki, a nolaila mai hoi ke kumu o ka hoikeike ana ae i na inoa o kekahi poe a puni ka Paeaina, i wahi na kakou e manao iho ai, e pono ana kakou ia lakou.

            No makou iho, hookuu ia aku lakou e au i ka moana a lakou i makemake ai, oiai, aole na kakou ka lahui i hookikina aku ia lakou aka, na lakou ponoi no, heaha no hoi ka hewa, o lakou no hoi ke kaana aku ia mau pono a lakou e kukala leo nui mai nei. Oiai, aole kakou i ike i ka lakou alahele e hana mai ana no kakou, nolaila mai puni i na mali leo o keia ano, aia iloko he hua awaawa o ka popilikia.

            Auwe no ka hoi e! I ka wa ka hoi i hui ai ka aina o kakou ka mea hoi i olelo ia mai ia kakou, he wa hua nui o ka pomaikai, oia ka, ka wa mimino loa aku o ka pomaikai i hue ia mamua aku o ka hui ana, aia no ka a kokua aku, lawelawe like aku, i na wahi hana no a ka lahui i kamaaina mua ai mamua o ka hookahuli ia ana, alaila no ka loaa ka pono@ea! Kupanaha ka loli ano e ana o ka mea maikai i kinohi, i mea hauna i kona hopena, a o kona ikaika loa hoi i ka wa mua, i mea palupalu i ka wa hope loa.