Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 41, 8 October 1898 — Page 5

Page PDF (868.01 KB)

This text was transcribed by:  Nadine "alohatita" Samorano
This work is dedicated to:  Frances Leimomi June Brown Pali

KE ALOHA AINA

 

POAONO, OKATOBA, 8, 1893.

 

-----

HUI LAHUI HAWAII.

 

Mai Aloha Aina o na Wahine a me Hui Kalaiaina

 

KUE IA

 

AHA ELELE ALOHA AINA.

 

            Elike me ka makou i hoike ana aku ai, e hoakaka piha aku ana makou i ke kulana kahi i mahae ai a mokuahana na noi a na Ahahui imua o na Komisina, me ka nana ole ae i ka makemake o ka lahui, kahi i ku ai o ua mau Ahahui la, aole e like ke koikoi o ka makou e kalai nei i kahi nui bebe hou i ulu ae nei, aka, ke kaulona aku nei ka makou kilo ana i ko manao nui o na Memoriala a na Ahahui Aloha Aina o na Wahine a me Kalaiaina.

 

            I kamailio ae ia makou i ke kuikahi o ka Memoriala a ka Hui Kalaiaina me ka na Wahine kakaikahi o ke Aloha Aina, mamuli o ka hunakele loa o ke Kalaiaina i ka lakou Memoriala, a ke koho nei makou he oiaio ko makou lohe i hai ia mai ai, he noi koho balota no ka lakou i like me ka ua Wahine.

 

            Mamuli o ka hookuku a kaana pono ana i ke ano koikoi o na Memoriala a na Ahahui o kakou i waiho ia aku nei imua o Amerika eia no na mea i ike ia:

 

HUI LAHUI HAWAII.

 

            1 - He noi koho balota. 2 - He noi kulana aupuni. 3 - He noi uku hoomau no na Alii, aole he noi no ke aupuni kumu.

 

HUI ALOHA AINA WAHINE.

 

            1 - He noi e haawi ia ka ninau hoohuiaina ma ke koho balota. 2 - He noi na ka lahui Hawaii i ke ano aupuni a lakou i makemake ai, a ia manawa hookahi no. 3 - He noi mana koho balota i kuikahi a laulima pu me ka Hui Lahui Hawaii.

 

HUI KALAIAINA.

 

            Ma na lono i loaa mai ia makou, ua like no kana me ka Hui Aloha Aina o na Wahine, a ina pela, alaila, ua moe pu aku keia mau Ahahui ma ka uluna hookahi me Hui Lahui Hawaii; nolaila ma keia mau mea ae la i ike ia maluna ua kue ia.

 

AHA ELELE ALOHA AINA.

 

            1 - He noi e hoihoi ia mai ke Aupuni Moi, elike me ia ma ka la 16 o Ianuari 1893, he Aupuni Moi Kuokoa malalo o ke kumukanawai nona iho, a e noho hoomalu mai o Amerika i na kini, aole he noi koho balota i aupuni; aole he noi aku e haawi ia mai o na mana koho balota.

 

            O keia mau palapala Memoriala, i kue kekahi i kekahi, mailoko aku o ka lahui hookahi, a i oi loa aku hoi, mai loko ponoi aku no o kekahi mau Ahahui i kukulu iho i ko lakou kahua maluna o ke noi hoihoi Aupuni Moi, a hiki iho la i kahi i kuia mai ai ka ninau e Amerika, "heaha ko oukou makemake?" alaila, oia ka wa e pelu ai ke poo malalo  o na eheu o ka Hui Lahui Hawaii, a o-o mai haawi mai i mana koho balota no papa me, kunane ma, a pela aku, a haalele ae la ka luhi mua o na la i ani aku la.

 

            O ka Memoriala a ka Hui Lahui Hawaii i kakooia e na Ahahui Aloha Aina Wahine a me Kalaiaina, he nui ka paipaiia, ka hauoliia, a ke ninau iho kakou owai ia poe hauoli, oia no ka poai hoohulaina, a haule pahu aku nei me ia makamaka nupepa o makou i ka lealea me ka piha hauoli, a haliu mai la ke kua a kue i ka makemake o ka lahui i hoihoi aupuni Aupuni Moi.

 

            Ko makou manao iho, o ke kumu mana koho balota, he maunu ia i hoolewalewaia mai imua o ka lahui, e apo aku ai a ku ka lehelehe ia lakou la, oiai, o ko kakou nonoi ana aku ia Amerika ho-mai-i mana koho no makou, na like ia me ka hooia paa loa ana aku, ua pono ko Amerika lima nui ana ia kakou, a he ae maoli ana aku no hoi ia, e lilo ka hewa eleele i hanaia i mea aiai loa e like me ka hau, aka, oiai ia mau hoowalewale i hoolewalewa ia mai ai imua o na Elele Kupaa o ke Aloha Aina, ua ku lakou e paio me na paio me na hoinoia mai, na nema ia mai, a me na olelo i kapaia mai he naaupo i mea ole ia lakou, ua hooko aku lakou i ka leo o ka lahui  no ke sekona hope loa, a ua lilo ka Memoriala a ka Aha Elele Aloha Aina i waiho aku ai imua o na Komisina, he mamala aipoa e puua ai ka poe hoohuiaina, aia iloko o lakou na manao e ooloku ana no ke kupaa, o ka lahui, a wahi a kekahi o na poo alakai o na poai la i hoike ae ai.

 

            Mahalo ia no na manao kupaa o ka lahui Hawaii, ua manaoia, e hoi ana la na alakai a me ka lahui e noi mai i manha koho eia ka he moeuhane palaualelo ia a makou i onou aku nei i kahi poe Hawaii e hana mai.

 

            O ka Memoriala a ka Aha Elele o ke Aloha Aina he mea ano nui ia, oiai, oia ka Hui alakai o ka lahui Hawaii i ikeia, he mea ole na wahi hui e ae, a e lilo ana ia Memoriala i mea nui e noonooia ai, oiai, o ka hamau ana o ka lahui i ke ku maluna o kona alahele mua i kinohi a hiki i keia manawa he hoike ia no ke kulana naauao o ka lahui, a o ka mea oi loa aku, aole i mau ae ke noi ana a ka lahui.

 

            Ua hoomaopopo o Amerika o ka eha keia o na manawa penei: 1 - Ia Numana ma i hele aku ai i Amerika Huipuia, o keia no ke koi he hoihoi Aupuni Moi. 2 - Ia Wilimana ma mai i holo ai, o keia no ke koi, he hoihoi Aupuni Moi. 3 - Ia Kaulia ma i holo aku nei i Amerika, he kue hoohui a me ke koi no i ka hoihoi Aupuni Moi. 4 - Ka Memoriala a na Komisina i hoi aku la, e koi ana e hoihoi ia ke Aupuni Moi.

 

            Nolaila, mamuli o keia nauaeole o na noi e ike mai ai o Amerika i ka manao o ka lahui.

 

            Aka, he aoao kalaiaina okoa ko'u, aole nae ia he mea no'u e nele ai ka haawi ana aku i ko'u mahalo i ka makaukau o na alakai, a me ke kupaa o ka lahui, e hoea mai ana no he manawa e hookoia ai ka leo o ka lahui, he rula paa ia maluna o na lahui a pau.

 

            Me keia mau mea hoike ke waiho aku nei makou na kela a me keia lunaikehala e noho lunakanawai iho nona, a e haawi iho i olelo hooholo pololei ma kona aoao e koho ai, ma ka aoao paha o na Hui Ekolua, a i ole ia, ma ka aoao paha o ka Aha Elele Aloha Aina.

 

            O ko makou wahi keia o ka hana, o ka hoike me ke ao aku i ka lahui, a na ka Aha Elele Aloha Aina i kanu, na ka lahui ka hoolokahi mai, a na ke Akua ka hooko ana. Ola Hawaii.

 

-----

AOLE NO I LOAA KA LIMAKOKO.

 

            A hiki mai la i keia Poalima, aole he meheu moakaka loa e hiki ai i ka oihana makai ke hookolo aku i ka puuwai eleele nana i lawe ae i ke ola o Kiki Ringer ma ka po Sabati nei.

 

            Ma ke ku ana mai o ka Mikahala ma ke kakahiaka Poaha nei, ua hopuia iho la he eha luina kanaka o luna oia moku, mamuli o ka hoohuoi ia na kekahi o lakou i hana i keia hana.

 

            Ua ninaninauia lakou e ka oihana makai, aka, aole nae he wahi mea i hoike ia mai e lakou, no ka mea e pili ana no keia hihia, a nolaila, ua hookuuia mai la lakou, me ka hilinai pu ia aku aole no lakou i ike i ka hanaia ana o keia karaima.

 

            A mamuli o keia loaa koke ole o ka iimakoko, eia ka Ilamuku ke manao nei, aole he kanaka ka mea nana i hana i keia karaima, aka, na kekahi haole no ia. Aole no hoi i hoopau ka huli ana o na makai i ka mea nana i hana i keia hana me ka hookapu ia aku o na makai aole e owaka ko lako e mau waha no kekahi mea e pili ana i kela hihia poh@ @hi.

 

-----

POHA KE KANAWAI KOA.

 

Pioo na Kamaaina o ka Aina.

 

            Ua lilo i me ano nui na hora kuliu o ke aumoe o ka po Poakahi nei, mamuli o ka lawe ana ae o kekahi mau aliikoa elua o na pualikoa o Amerika Huipuia, e noho ana malalo o ka eheu o na pualikoa o Nu Ioka e hoomoana nei ma Kapiolani Paka, no lana hoi na kulana kiekie iloko o ko laua mau mahele, ma ke ano he lutanela ekahi a me ka lutanela elua, no laua na inoa pakahi Wheelock a me Merriam, na mea hoi i lawe ponoi ae i ka mana o ke kanawai iloko o ko laua lima no elua hora me ka hapa ma Alanui Papu a me Hotele.

 

            Mahope iho o ke kani ana o ka hora 11 o ka po Poakahi nei, oia no ka wa i ikeia aku ai o keia mau haole i ka oili ana mai mailoko mai o kekahi hale inu rama, ua lawelawe mua ia ae ke kanawai koa ma ke kihi o na Alanui Hotele a me Papu, ma o ka paa ia ana o na poe e hele ana ma ia wahi.

 

            A mahope iho oia manawa i lawe ae ai keia mau aliikoa i ka mana piha iloko o ko laua mau lima, me ka nana ole ae i na kanawai o ka Repubalika Hawaii.

 

            Ua lawe ae o Wheelock i ke kulana Ilamuku no na koa kaua lio e ku ana malaila, a haawi aku la i na kauoha ia lakou no ke kipaku ana aku i na poe a pau e maalo ae ana maluna o na alanui ia manawa.

 

            Ua hoopuka keia Wheelock a me Meriama i na olelo hailiili i ka wa o kekahi poe i maalo ae ai ma ia wahi.

 

            Ua ulu ae he hoopaapaa mawaena o Wheelock a me kekahi mau haole luina mailuna mai o kekahi mokupea, ua uhai aku oia mahope o lakou me ka ukali pu ana aku o kekahi mau koa kaua lio no kai o ka uwapo, a malaila i alualu ia ai he elua kapena o ka Hui Mokuahi Piliaina o Poka ma, a hiki i kahi o kekahi mau ahua pahu e waiho ana, a ua holo pu aku hoi me ka makai kiai awa e ku ana malaila no kona wahi e pakele ai.

 

            Mamuli o keia hoopaapaa, ua hoea kekahi poe malaila, a ia wa no i haawi ae ai o Meriama i ke kauoha i na koa kaualio no ke kipaku ana i na poe e mumu ia ana mailaila aku, mai ke alanui a na alahele aoao. Ua hooko aku na koa elike me ke kauoha a ko lakou alii, a ia wa i ikeia aku ai na huna ahi e lele liilii ana malalo o na kapuai wawae o na lio, e holo ana maluna o ka papahele pohaku o na halekuai, a ua hoomaka ia aku mai ka halekuai laau .

Benson, Smith & Co.

 

            A i keia wa pu no hoi i hoomaka ai o Meriama e paa i na poe a pau e maalo ae ana me ka ninau i ka lakou wahi e hele ana me ka olelo ae, ua hoopuka ia ae ke kanawai koa, a e hooko ana oia a hiki i kona make ana. Ua hoea mai he kakiana koa no ka ninau ana i na ua hoopuka ia ae ke kanawai koa, na hoole aku o Meriama, aka, mahope iho nae ua kauoha aku la o Meriama i kekahi kopala no ka hopu ana i ke kakiana, a ua hookoia aku ia kauoha.

 

            Ma ka hora 1 o ka wanaao, ua loaa aku la ia Kenerala Kini, ma ka Hotele Hawaii ka lohe no keia mau hana hooweliweli a keia mau aliikoa, a ua hoopiha koke ia oia me ka inaina, me ka haawi ana ae i ke kauoha i kona aukukana Kenerela Kapena Soxtona no ke kii ana aku i na alii hoohaunaele e lawe mai.

 

            Ua hooko aku o Kapena Soxtona i ke kauoha, a iloko o na minute pokole mahope iho, ua halawai aku la oia me na aliikoa hoohaunaele, ua noi koke mai o Meriama ia Saxtona e haawi aku i pu panapana, aka, mahope nae o ka hoike ana mai o Saxtona na makemake ia laua e Kenerala Kini e hoea aku i ka Hotele, ua hoopau aku la o Wheelock i ke ku kiai ana o na koa.

 

            I ka pau ana ae o ke kanawai koa, ua hoea mai la o Kapena Paka maluna o ka lio, a kauoha mai i na makai e hopu i na poe hoohaunaele. A o na poe i huli hoi aku no ko lakou mau home ma o ke kipakuia ana, ua kuhihewa maoli no lakou ua hoopukaia ke kanawai koa. O Lutanela Elua Meriama, he keiki ponoi oia na Kenerala Meriama i huli hoi aku nei no Kapalakiko. A no loko laua a elua o na pualikoa Nu Ioka.

 

-----

KA HALE WAIHO PAUDA.

 

            Eia ke kukulu ia nei ka hale waiho pauda o ke aupuni makai ae nei o Kukuluaeo, makai o ka hale hoahu aila honua, malalo o na hooponopono ana a Rowela. Ma kahi o 700 kapuai kona mamao mai ka aekai mai, a e kukulu ia ana hoi oia me ka paa loa. Ua manao ia iloko o na pule pokole wale no ma keia mua aku e hoonee ia mai ai na lako pauda e hoahu nei mauka o Puowaina no keia hale hoahu hou.

 

-----

 

            He oia mau no KE ALOHA AINA i kona wehi.  Nani kela.