Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 41, 8 October 1898 — Page 6

Page PDF (825.66 KB)

This text was transcribed by:  Michele Homer
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

 

Nuhou Kuwaho.

 

NUI KA @ O NA POE E NOHO ANA MA KAHI KOKO@ I VESUVI@A

            Nu loka, Sept. 23.  He lono @elegarapa kai lona mai nei i ka nupepa Word mai Napela mai, e olelo ana:  O Vesuvius ka loapele weliweli e ku nei e like me kekahi kanaka e hooko aku ana i ka make, ela oia me ka makaukau nui no ka loko ana aku i keia kulanakauhale nani, mahope o kona moe maile ana, ua puka hou mai la ka uwahi, ke ahi a me na pohaku pele.  O ka hiki ana ako i ka hopena o keia pele i o@li ae la, aole he mea i hiki ke koho a@ ia mea, aka, he nui noe na poe e hopehope ia no ka hoopoino ia o Napela.

            Ma Torre del Greco, he kulanaauhale ma ke kapakai, he 3 mile mai Roaina nona ka hoina lahui o 25,000, ua hooweliweli loa ia lakou a ua holo aku ka Epikopu o Nape la ilaila e haawi i manawa @aipule imua o ke akea, he 30,000 poe i hoea ae malaila, a mahope iho o ka pule ana ua hoideia mai ua kualilii ke kahe ana a ka pele, a ua lilo ia i mea e hoohauoli ia ai ka lahui.  A aia na halepule a pau ke pule hoomau la.

            Nu loka, Sept. 23.  He lono telegarapa kai loaa mai nei i ka nupepa World mai Napela mai e olelo ana:  Aia he @olu mana a ka pele e iho la, a ua pololei aku hoi ia i na kauhale o Vetraoa a me Croceile a me ke taona o Rosina.  A o ka inoa hope ka mea i hooweliw@l@ loa ia aku.  He taona ola nona ka ka huina lahui o 13,000 a ma kahi he elima mile ma ka hikina hema aku o Napela.

            Aia na kanaka ma ke aono o na puu ke haalele la me ka lawe ana i na waiwai uuku i hiki ia lakou ke lawe pu aku, me ka haalele aku i ko lakou mau home a me na malawaina na ke pele e hamu mai.  He mau haneri o na hale i hoopoinoia.  Aia ke helelei mau la na pohaku a me na lehu pele, a ua hoeha ia he 56 poe, aka, aole nae he ola i poino.

 

WAIKAHE NUI MA SEPANIA

            Madarida, Sept. 21. Ua kipa ia ae ka aoao hema o Sepania e kekahi waikahe nui weliweli.  Ma ke kau hale o Herrerra, e kokoke ana i Cadiz, he kanawalu poe i make.  He haluna nui o na pipi i lilo i ka wai a ua hoopoinoia na mahi oliva ma na apana a Seville a me Grainanda.  A he lehulehu na make ma kekahi mau wahi okoa aku.

 

UA KIPA AHU E IKE I KA MOIWAIHINE

            Madarida, Sept. 21.  Ua kipa aku i keia la e ike i ka Moiwahine Kahuaupuni o Kenerala Linares, me kona lima i hoeha ia e lei ana mamua o kona alo, i loohia hoi ma ke kaua ana me na koa Amerika.  Ma ke Sabali ae nei e haalele iho ai na Komi@na Maluhia ia ne no Paris@.

 

UA HUIKALA IA AKU

            Madarida, Sept. 21.  Ua kakauinoa aku la ka moiwahine Kahuaupuni he kauoha no ka hoopau ana aku ia Adimarala Montijo, a ua huikal@ aku hoi i na poe lawehala i komo aku iloko o ka hakaka ma ke ano he mau koa kokua ma ke kaua ana aku i na koa Amerika Huipuia.

 

K WAIWAI HOOILINA O KA REPUBALIKA

            Mau ua ae o ka huli hoi ana aku o na Komisina Amerika, ma ke Gaelic o ka Poalima aku ne o kela pule, ua huli iho nei lakou a noii i na wahi kumuwaiwai a ke Aupuni Repubalika o Hawaii i haawi aku nei, a i ke kuekaa pono ana nae, e loaa ka waiwai io o ke kupapau i make a i waiho iho maloko o kana palapala hooilina na na Lunahooponopono Waiwai e imi a hana aku no ka pono o na hooilina o ka mea i make ua loaa iho la maloko o ka palapala hooilina penei na hoakaka ana, ina pela ka pololei o na hoikeia ana mai e kekahi mea, a ina paha o ka oiaio ia, a penei ke ano nui o ua palapala hooilina la o ka Repubalika Hawaii:

            "No D-- na ipu kuha oloko o ka rumi Mana Hooko i noho iho nei na Komisina e hana a noii i ka hana a ke aupuni o Amerika i haawi mai ai na lakou e hana.

            "No C--na papa kakau a pau oloko o ka Hale Mana Hooko, ka Hale Aupuni, Hale Dute a me ka Halewai.

            "No S--na mea kuni hua o na oihana aupuni.

            "No K-- na mikini hoonoho hua kakaulima, kahi e hoopaa ia ai na moolelo o ka lakou mau hana ekaeka.

            "No D-- ke keiki muli mai, a ka Repubalika, na pahu hao kahiko o na hale aupuni a me ka oihana makai ma ka Halewai.

            "O ka huina waiwai a pau loa i hookau ia iho maluna o na keiki elima a ka mea i make he $9,189,661, he huina nui hoi na ke keiki muli loa e oni nei, nona ka inoa o J--."

            O keia iho la ka waiwai io maloko o ka palapala hooilina, a o ka waiwai nae o ka palapala hoolina, he aka kino wailua wale no me he kino wailua wale no me he kino makani la.  Nui ke pahaohao o keia palapala hooilina, ke hele la ka helu waiwai, a pau na wawae o na pakaukau kakau i ka hoopaaia.  Oia ka hana ana.

            Ma ka la 4 o keia mahina i loheia mai nei e haalele aku ai ka mokuahi hou o ka Hui o Poka ma, nona ka inoa o Mazama ia Kapalakiko, a he ami ona la e holo mai ai a hiki i anei.  Aole i maopopo ko Kapena Godrey huli hoi mai mai ina ona.

 

HE MOOLELO WALOHIA

@

ALANADELA

Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aahu KeoKeo

A I OLE:

Ka Loea Hookani Pila o ke Kulu Aumoe

            I ke kuu ana iho o ka leo o ua alii powa nei, oia no ka wa i anapu hou mai ai o ka uwila me kona malamalama nui, a ia @ekona pu no hoi, ua haliu aku la kona mau maka, no luna o ka lala laau ana i ike ai i ka kaua Alanadela, a ia wa i hoopihaia mai ai oia me ke kaumaha no ka ike ana iho i na he oiaio na olelo a kona mau kanaka, a o ka wahine o ka aahu keokeo ana e lia nei, nona ua helelena i like me kekahi Anela mai ka lani mai, aole oia malaila, aka, ua hala aku la ka Puolena aia i Hilo.

            I kona hoomaopopo ana iho, ua hoohoka ia oia e ka wahine o ka aahu keokeo, ua kauoha koke aku la oia i kona mau aliikea no ka hoakoakoa ana mai ma kahi ana e ku ana, a i keia wa no i poha mai ai ka leo o ua alii powa nei i ka i ana mai:

            E kuu mau alihikaua wiwo ole, na pukonakona hoi o ka maka o ka pahikaua, kuu puuhonua o keia mau pae mauna mehameha, he manao kanalua anei kekahi iloko o oukou no keia wahine a`u i ike ai, aole kona he kino kanaka, elike me ko kakou nei, aka, he kino uhane ia mai ka lani mai@  E hoike mai i ko oukou manaoio no keia wahine o ka aahu keokeo a ke kupanaha nui wale.

            Ae, he kanalua ko makou, wahi a kekahi aliikoa hapauea i pane mai ai, no ka mea, ina oia he kino e like me kou a me ko`u, he io, he iwi a he koko, e hoike aku no au ia oe me ka oiaio, aole oia e nalowale aku mai ka noii ana a ko makou mau onohi maka, ua hoopahaohao pu ia hoi makou ina oia he kino kanaka, aole loa oia e aa e hele iloko o keia po a ka ino nui wale, a ke ole e hewa ka`u koho ana, he uhane lapu ia no kekahi wahine i make maloko o kekahi o na rumi paahao o ka punana o na keiki o ka aahu ulaula.  O keia ko makou manaoio, wahi a na alihikaua i hooho like mai ai nolaila, e ko makou haku, e hoopau ae i kou mau manao kuhihewa, a e hoi aku no kou home Kakeia.

            Na keia mau olelo a kona mau alihikaua i hookuemi i na manao huli o ke alii powa, a oiai nae oia e hoomakaukau aku ana no ka hookuu ana aku i kona mau alihikaua a me kona mau koa e huli hoi aku no ko lakou mau home, aia hoi, u@ hoohikilele ia ae la oia i ka wa a ka uwila i olapa hou mai ai, i ka ike ana aku i kekahi pila e waiho ana malalo o ke kumulaau, a me ka hoohakalia hou ole iho, lele aku la oia mailuna aku o kona lio a hapai mai la me na lima haalulu i ka p@ia hapa.

            I keia wa no i hapapa iho ai ka lima o ua alii powa nei mamua o ke alo o ka pila hapa, a ike iho la, ua pau kekahi mau kaula uwea i ka mokumoku a oia no wa i kauolia koke ne ai o ke alii powa e hou ia kekahi puu ahi nui malalo o ua kumulaau la.

            A he mea olaio, iloko o ka manawa pokole wale no, ua pii ae la ka ula wena o ke ahi mai na lala laau maloo ae e ihu mokaki ana malaila i hoakoakoa ia mai e kona mau kanaka, a hoahu wale ae la i ko lakou mau helehelena.

            I ka a pono ana ae la o ke ahi, ua kahea aku la oia i kona mau aliikoa no ka nana mai i kana mea e paa ana, a ia wa no i ha@awai mai ai ko lakou mau maka me ka pila hapa, a me ka hookaulua hou ole iho lalau koke mai la lakou i ka pila a lolelole ae ia, a oiai lakou e nanea ana i ke kiiohi ana i ua pila la, aia hoi, ua hoohikilele ia ne la ke aliikoa hapuea i ka ike ana iho i kekahi mau maawe lauoho wahine gula e paa ana ma ka papa ki o ua pila la, me ka hooho ana ae:

            He maawe lauoho gula ka`u e ike nei ma ka papa ki o keia pila, a o ka lauoho anei keia o ka wahine hoopahaohao o ke kulu aumoe, ka loea hookani pila o ke kulu aumoe.

            Ae, i pane koke mai ai ke alii o na powa, o ka pila hapa no kena i ka wahine o ka aahu keokeo a maloko o ka malamalama o ka  uwila, ua ike aku ko`u mau o@ohi maka he lauoh@ ehu kona i like la memele me ke gula, a oia aku la no kena.

            Nolaila, e kuu mau hoahele, ma keia mau mea e ike iho ai kakou aole keia he uhane lapu o ka po, aka, he wahine kino kanaka maoli no kona e like me kakou nei.

            Ae, i olowalu like mai ai na leo o kona poe kanaka, e kala mai e ko makou haku no ko makou hoopaakiki @ale ana aku no.

            I keia manawa no i ikela aku ai kekahi o no powa i ka nee ana mai imua okahia a ke alii powa e ku ana, a me ka leo olu waipahe, ua pane mai la oia nenei:

            E kuu haku alii, he mea kupanaha ka`u i ike ai i ko kakou wa e kuupau ana i ka holo o ke kakou mau lio no kahi o keia kumulaau, oia hoi ko`u ike ana aku i kekahi mea iloko o ka aahu keokeo e ku ana maluna o ke kiekiena ma ka aoao hema aku nei, aka, mamuli o ka pio koke ana o ka malamalama o ka uwila, nana i huna koke aku i kona mau nanaina mai a`u aku.

            A i ka hooki`ana iho o ke kanaka powa i ke kamailio ana, oia no ka wa o ke alii powa i kau koke ae ai maluna o kona lio a kauoha koke aku la i ka powa e alakai aku i ka lakou h@akai.  A o keia mea keokeo a keia kanaka i ike ai, aole ia he mea okoa aku, aka, o ka kaua Alanadela no ia.

 

MA KE ALAHELE HULI HOI NO KAPALAKIKO

            Ma ka auina la o ka Poakahi ne i hoea mai ai ka mokuahi lawekoa Pennsylvania, ne 25 la holo mai Manila mai.  Ua haalele aku oia ia lalia ma ka ia 9 o Sepatemaba, a ma ka @a 17, ua kipa ae oia ma ka mokupuni Guam, ka mokupuni mala@ o ka hoomalu ana a na Sepania a ka mokukau i Ka@etona i lawe ae ai @o@ Amerika Huipul@,no ka hoihoi ana aku i ke kauka Sepania i lawe puia aku e ke Kaletona @o Manila.

            Malaila oia ku ai a hiki i ka la 18, a ua haawi ia mai na limahana e ke Pennsylvania he papaaina nui, malaila mai oia i holo pololei mai nei a hiki mai la i anei.

            E hooili ana oia he 400 tons nanahu maanei mamua o kona hoomau loa na aku no Kapalakiko.  Ua hoihoi mai nei oia he mau koa me na luina ma`i, a mawaena o lakoa he ekolu i loaa i ka ma`i pupule.

 

AOLE I MAOPOPO KA HOOPAI O NA ALIIKOA HOOHAUNAELE

            Ma ka poalua nei i hooloheia ai imua o Kenerala Kini ka hihia e na Lutanela Wheelock a me Meriama, na aliikoa i kukala ai i ke kanawai koa i ku ai no elua hora a oi.  O ka hopena ua hoopau ia aku o Lutanela Wheelock mai ke kulana kiekie ana e paa ana.

            Ua haawi aku o Kenerala King i na ahewa koikoi ana maluna o Wheelock, mamuli o ke kumu, oia ke alii kiekie e noho mana ana ia wa, a o Meriama hoi, aole oia e ku ana ma ka oihana ia wa, aka nana nae i kukala ae i ke kanawai koa me ka lawe ana ae i ka mana a pau malalo ona, a ua kulouaku hoi o Wheelock malalo ona, ua hiki loa ia Wheelock ke kauoha aku i na koa e hopu ia Meriama, eia nae aole oia i hana aku pel@:

            Na keia Meriama i hoala ae i na hoohaunaele i na poe e hele ana ma na alanui, a i haawi aku hoi i na kauoha i na koa iio e kiai ana ia wa.  Iloko oia o kona aahu koa, a na la mea i hooulu ole mai i na manao kue iloko o na kanaka.

            Ua manaoia e lawe mai i keia hihia imua o ka Aha Hookolokolo, ma ke ano he hoohaupaele i ka maluhia o ka po, a i ua laua e hoea io mai ana i @ua

o ka Aha, he mea maopopo e hookau ia aku ana kekahi hoopai maluna o laua.

            Mai poina e ua Hawaii, ua hiki loa ia H.G. Biart ke hana i na pine, komo guia, a pela aku, e kipa ae ma kona hale haua.