Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 43, 22 October 1898 — Page 4

KE ALOHA AINA

                                                                                               

                                                                                    POAONO OKATOBA 22, 1898

 

 

                                                                        EDWARD L. LIKE.

                                                                        Lunahooponopono.

 

                                                                        EMMA A. NAWAHI.

                                                                        Puuku o KE ALOHA AINA.

 

                                    HONOLULU    OCT. 22,  1898

 

 

            EIA no o Kalani ma Kona home noho paa ma Wasinetona i keia mau la.  I ke ehukai oia o Waikiki i ka la Sabati nei, i ka hana ea aala o ka lipoa mili lima o Kalehuawehe, a ke ike ia aku noi no hoi i ka holoholo kaa ae i keia mau la.  He maikai no Kona ola kino.

 

            Aia no ka Hooilina Moi Kaiulani ma Kona home aekai o Ainahau, Waikiki.  Ua kipa aku no ka lehulehu o na makaainana e ike iaia ma kona la hanau nei, a ua alii opio ala a ka lahui no kekahi hapa o kona la hanau i hookaawaleia ai.  He maikai no ke ola o ke alii opio.

 

            AIA no hoi i ka nalu hai mai o Kalehuawehe, ka Moiwahine Kanemake Kapiolani kahi i luakaha pu ai me kona mau aialo, e nanea ana i ka pa kolonahe mai a ka makani Moae mai ka moana lipolipo mai.  Piha alii o Waikiki i keia mau la.  E ole hoi ka piha, i ke kohu Kaona maoli no.  Nani Waikiki, a lamalama i ka ike a ka maka.

 

            EIA ka ua hala loa aku nei no kahi Moakane i pukoko iho nei i Hawaii nei, i Wasinetona, a ua hui pu ka me Peresidena Makiuile.  O ka loaa no hoi paha ia a ka oioi mua, aohe mea nana e hoole.  Aka, e nana aku no nae.  kakou me ke akahele, a mai puiwa no kona hikimua ana i ke kahua o ka hana, he mea a pau i hanaia, ina paha no ka pono a hewa paha.

 

            Na ke hoa no i alakai ae la i kahi o ka makapo, "a o ka makapo io iho la no ka ia o keia noonoo nai, moonui a kino nui hoi o ke hoa, a pa no i ka maa a kahi ulu-iki, kikoni no a walwala ao he wahi e hoopupu iho ai, no ka mea he kii no ma ka mole a hue ae iluna, aole ma ka welelau, o ka lau ke mae, mau o ke kolo ana.

 

            UA unuhi aku la ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine o Hilo no ko lakou epa ia, a apukaia o ko lakou manao mai kinohi mai, a na ka Hui Kuwaena no i kipaku aku la, oia hoi, owai ko lakou. Elele iloko o kela palapala Me moriala o 20,000 inoa a lakou e hoopunipuni nei i ke akea, a no ia kumu ua ike lakou, he hana hewa ka lakou nei, unubi aku la ke Akule a noho i ka hoholu.  Eia hou iho no a wehe hou aku.

 

 

            ILOKO o kela papinoa o 18 maloko o ka Memoriala, he poe kekahi i kuleana ole iloko o na Luna Nui o ka Aba Kuwaena, a makou hoi i kaomi ai i ko lakou inoa no ka manawa, aka, ina he makemake ko ka Makaainana ia mea, ua makaukau makou e hoike pakahi aku i ko lakou mau inoa, me ka hakalia ole.  Oia hoi ua pau mua ke kuleana o kekahi hoa ma o kona waiho ponoi ana mai i ka hana; a o kekahi mau inoa iho, he poe Komite lakou no na hana mawaho, aole hoi he mau lala no ka Papa Hooko.

 

            O KEIA ka makou ike, a ina e ulu mai na manao hoohoi, hele pololei mai imua o makou, a na makou ia e hoike aku imua o ka makamaka, a oiai hoi, he menemne makou i ka inoa oia poe oia wale no ka mea nana i kaomi iho i ko makou mau lunaikebala, a ina no hoi aole i kipalale ka hele ana mai nei a ka makamaka, aole no la hoi e makani keia la a mau la o ka malie i noho ai.

 

            EIA ke laha nui loa nei keia ano mai hou iwaena o kekahi poe o kakou, oia hoi ka piwa lenalena, (noi mana koho,) na oleloia, no na kilikune na liilii o ke ahiahi, a pela i hoea mai ai keia ano mai.

 

            EIA ke kohokoho mai nei na kilokilo hoopuukahua no na inoa e holo Kiaaina ana no ka Panalaau o Hawaii, ke upu ia la ia ma Wasinetona mawaena o Sewall a me Dole.  Eia no kakou i ka lihilihi, pau e na inoa i ka akaa ia na ka poe noi mana koho aku ia e hana; o ka kakou wale no, o ka nana aku i ke ano aupuni a Amerika e haawi mai ai no ko kakou aina he Panalaau a aupuni kumu paha.

 

            OIAI, ina e holopono loa ana ko kakou hoohui ia ana me Amerika alaila, mahope aku oia manawa e ikemaka ai kakou i na dala liilii e lo ia mai ana iloko nei o ka aina, oia hoi mai ka mila a i ke keneta, a pela aku, he mau dala na kakou i kamaaina ole, a e ike ana hoi kakou i ka emi iho o na uku hana o na paahana ma keia mua aku.  He pono wale no ia, ia lakou nei ae.

 

            HEWA ka ia a Umiamake.  he okea oloko, oia hoi, ma ka hora 11 o ke kakahiake Poaha nei, ua kupono ka la iluna, ua komo aku ia he haole ilikeokeo, he malihini kona panaloa i na maka o Mrs. M.C. Monsaratt, ma Alanui Uniona mauka aku o ka Hale Kaawai.  Helu 2 mua iho nei, me ka palanehe a mimo o na lima o ke kolohe, ua ahai aku la oia he mau waiwai makamae mailoko aku o kona rumi moe.  Ma ka halekuke oia i ka wa a ka aihue i komo aku ai, a na ka nakeke o kekahi mea i kono aku i ka ona, hale e hele mai e nana.  a i kona hiki ana mai a wehe i ka puka, aia ka he haole malihini.  A ia wa no hoi oia i puka aku ai a hele me ka hoohuoi ole ia.  Aia ka aihue ana la a ka hoohui aina, he hele no i ke awakea, aole i ka poeleele.  Pehea ia e ka poe makemake i ka hoohui, he maika paha ia la ea.

 

 

            HALA oe no ka makou i hoike aku ai mamua, e wehe aku ana na Ahahui Aloha Aina o na Wahine o na mokupuni ia lakou mai ka noho ana malalo o ka Aha Kuwaena o na Wahine ma Honolulu nei. Ua ike iho nei kakou i ko Hilo, a ma ke ku ana mai la hoi o ke Kalaudine i ke kakahiaka la Sabati nei, i loaa mai ai ka pane a ko Hana, e kue loa ana i ka Memoriala a na Wahine, i hoopaa hewa ai i ka huina wahine o 20,000, a oia huina, oia ia e kue la ia lakou me ke kue loa i keia mau hana poholalo a ka Aha makua.

 

            EIA hou aku no a kue hou mai ao ia mau Ahahui o na Wahine ma na apana kua aku nei o kakou.  he hoike mai hoi ia, aole no ka pilikana ana ka mea i unuhi aku ai i ko lakou noho ana malalo o ka Hui makua aka, no ke kue ana i ko ka lahui makemake, oiai hoi aole keia he hana na ka poe waiwai, aka, na ka poe ilihune.

 

            O KA la Sabati iho la ia halaaku la, he la nui ia iloko o ka puuwai o ka poe makee Alii a pau, oia hoi ka piha ana o ko ke Alii opio mau makahiki i ka 23, a ua hiki ke hoomaopopoia, ua kanaka makua oia.  I keia la hora 2 aku a ka auina la e malamaia ai na hana ike alii, a hiki i ka hora 5 o ke ahiahi.  Ke kono aku nei i o makou i na makaainana makee alii, e kipa aku no e ike iaia elike me ko kakou ano mau.

 

            UA pau i ke ahi kekahi o na hale kula Kaikamahine o ko Hawaii Paeaina, oia hoi o Maunaolu ma Makawao, Maui.  Aole i maopopo ke kumu o ka pau ana, ua manaoia he ahi puhi kolohe ia.  Ma ka hora 7 o ka po Poaono nei i pau ai, a na ke Kalaudine hoi i hoike mai ia lono, iaia ma ke awa o Lahaina.  I lohe ia mai keia lono hoopilihua mai kona mau ohua mai.  Minamina makou i ka pau ana aku la oia hale kula hoonui ike i ke ahi, kahi hoi i ao ia ai kekahi mau makuahine o kakou e noho mai nei i keia la.  Ua hala aku la o Maunaolu, me kona mau hiona poina ole.

 

            O NA keiki a kakou, ua palapala hou hoi i manaoia ai e ola ka lahui ma o lakou la, o lakou na poe io loa aku o ka hookiekie mamua o ko lakou mau makua a me na kolu hanai o lakou, a ua lilo ka hana a kekahi poe o lakou i mea e hoohaluea ai i ka manao o ko lakou mau makua.  He ikemaka ko makou i ke ano o na keiki o keia mau la, a o ke kumu nui no paha oia ka loli ano nui o na hana maloko o na kula , mai ka olelo o ko lakou aina makuahine a i ka olelo malihini a pa ia mea i hapai ae i ka manao o ke keiki a kiekie ae maluna o ka makua.  a o ka lakou mau hana imua o ka poe nana lakou i luhi, ua hooi aku ia i na haawina o ke kaumaha o ko lakou mau naau.  E na keiki e hoolohe i ka leo o ko oukou mau makua, oiai na la o ko oukou ola ana maluna o ka honua a Iehova i hana ai.

 

            O NA olelo a na Komosina Cullom a me Hitt, ua hooiaio mai no ia i ka makou i olelo ai, oia hoi, he lahui naauao o Hawaii, a he noho malie, a malalo oia kumu i haaheo mau ai ka makou makaponi i na wa a pau, me ka olelo pu ae, aole loa e nalo keia mea makamae a ke alii ka Ioi i olelo ai, o Hawaii no ka oi.  Nani no ko kakou kulana ma na ano a pau, a pela no makou e manaolana mau nei, e hanaia ana no ka pono ma ko kakou aoao, ina ia he mea hiki ke nana poho ia ke kumu o ko kakou hoopilikia ia ana.

 

 

                                                                        I HEWA NO I KA LELEMUA.

 

            Aole makou i manao o ka waiho ana aku o ka Makuahine Puuku o keia pepa mai kona noho Luna Nui ana o ka Aha Kuwaena o na Wahine o ka Paeaina ma Honolulu nei, ua pau ae la kona noho lala ana no ia Aha.  Aole.  Aia no ia ke paa la, a o kana wale no i holoi ai i kona inoa mai ka hoohaukae hewa ia ana iloko o ka lehelehe o kona mau hoa makaainanailihune, oia kona komo aku a kakoo pu i kela hana a ke kahi poe kakaikahi loa o ka Aha Kuwaena o 7 lala wale no, a makou i ike pono ai i ko lakou mau lelehelena a me ko lakou mau inoa pu, a ina ua makemake ka lehulehu ia mea, i wahi e hoopau ia ai keia mau hoonioni manao ana o ko makou makamaka, ua makaukau loa makou ia mea i na wa a pau.

 

            Ua hoike pu ia mai no hoi makou, i ka wa i noonoo mua ia ai kela Memoriala nana i unuhi aku la ia Hilo a kaawale, a pela iho auanei o Hana i ka ia iki, a kaawale like aku ma ia alahele like, ua hoike ae la ua pohai la nana i hoolala, "ua ao ia mai lakou e kekahi haole naauao e hoololi ae elike me ke noi mana koho," ua poina anei na luhi o ka hooikaika ana o na makahiki i hala ae nei, iloko wale iho la no o keia mau wahi la pokole, a owai hoi ia haole o ka hoolohe ia ana aku Ia o kona leo, he haole anei ia i ikeia e ka lahui Hawaii, elike me ko Keo Kaaka ma ano, ua hoike i ko lakou manao makee i keia aina, a he aloha io hoi i keia lahui nawaliwali.

 

            Ma ko makou aoao e ku nei, ua ike makou iaia i kona maalo ae iwaena o ka pohai o ka poe waiwai, aole hoi iloko o na aluka o ka poe ilihune e ike ia ai.  o kana a ʻ o ana, he a ʻ o aloha ana ia i keia lahui, aole he a ʻ o lalau ia, a he alakai ana aku hoi ia kakou iloko o ka imu ahi enaena o ka popilikia loa.  A no ka ike o ka Lunahoomalu o ka Papa Hooko, he hana hewa loa ia, ina oia kekahi e komo pu ana a helu pu ia no ia hana, ua unuhi mua aku la oia iaia a kaawale, a pela iho la i hoea mai ai ka hopena o kona noho Luna Nui ana no ia Ahahui ka mea hoi a ka lahui e minamina nei no kona waiho ana aku la ia kulana me ka hilinai ia.  E hiki ana anei i ko makou hoa o ka Makaainana ke lawe ae i inoa hou ma kahi i hoohakahaka ia iho la e ko makou Makuahine Puuku, me ka hilinai ia mai e ka lahui aloha o Hawaii, ko makou hoa kaana pu o ka inea, no ka pono o ka aina, ka nohoalii a me ka lahui holookoa no a pau.

 

            Pela paha.  Na keia mua aku ia e hoike mai, a o ka makou no nae e ike nei. e hoike mai ana kela a me keia Apana no ko lakou minamina iaia, me ke aloha pu.  O ka hana i ka mea i ku i ko lakou makemake, kona mea i aloha ia ai, aole no kekahi mea okoa aku.  O keia ka makou hoike oiaio, aole hoi elike me ka ka Makaainana, he ole, a he ole loa kona ike i na mea i hana ia.

 

            Ua hopuia kekahi wahine no ka hoeha ana i kekahi Pake me ka pohaku.

            Ua hoea mai nei na poka dainamita a ka Hui Aloha Aina o na Wahine o Hana, Maui, e hilinai ole ana i na hana a pau a ka Aha Kuwaena o Honolulu nei, a o kekahi kumuhana , ua kaomi ia a hoi mai ka Peresedena Nui o na Wahine.  Ea !  Wela ka hao la i keia mau Ahahui, o ka epa ia ka mea i hewa ai.