Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 43, 22 October 1898 — Page 7

Page PDF (889.87 KB)

This text was transcribed by:  Kamakaokalani
This work is dedicated to:  To Uncle Donnie Emil

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, OKATOBA 22, 1898.

 

HE KAAO KAILI PUUWAI

NO KA

UI MINEWA.

A ME NA

Kaikunane Eiwa

I Hooliloia i mau Manu Nene Ahiu a i ole na Keiki i Hoehaehaia.

Kakauia no KE ALOHA AINA

MOKUNA III.

HOOLILO IA NA KEIKIALII I MAU NENE AHIU.

            A i keia wa no i lohe ia aku ai ka leo o na keikialii i ka ninau ana mai no ko lakou wahi pokii kaikua hine Minewa penei:

            E ko makou makuahine lokoino ke ae nei makou i kau noi no ka hookaawale ana aku mailoko aku nei o keia mau paia alii, aka, mamua nae o ko makou haalele ana iho a kuewa hele aku maluna o ka lihonua e hoike mai, auhea ko makou kaikuahine aloha, no ka mea ua makemake no makou iaia e hele like me makou, a e ike like hoi i na ehaeha a pau e alai mai ana ma ke alahele.

            Aohe, o oukou kuleana maluna ona, wahi a Rosina i pane mai ai me ka leo leo kakana, a o oukou ka’u wale no i akenui ai e kaawale aku mailoko aku nei, nolaila, e ku a e haalele koke ino i ka halealii nei i keia wa ano.

            I ka lohe maopopo ana o na keiki alii i keia mau olelo awahia a ka lakou makuahine aloha ole, ua ku ae la lakou a hele aku la no loko o ka rumi no ke kii ana aku i ko lakou ma kalaunu alii e like me ke kauoha a ko lakou makuakane.

            Ua lilo keia komo ana o na keiki alii iloko o ko lakou mau rumi i mea e holopuni loa ia ai o ka wahine puuwai eleele, a ia wa i ike ia aku ai kona owiliwili ana ae i ka huipa ili ulaula ana e paa ana, a poha mai la hoi kona leo i piha me ka inaina e wawaio hele ana maloko o na paia o ua rumi la i ka i ana mai:

            E na keiki lapuwale e hemo koke mai iwaho nei, a e hookau aku ana au, ina hoopai koikoi ana maluna o oukou, no ka mea, aole oukou i hoolohe i ka’u kauoha.

            I keia wa no i oili hou mai ai na opio mailoko mai o ko lakou mau rumi pakahi,, a loheia aku la ka lee o kahi keiki uuku loa i ka pane ana mai me ka leo i piha me ke kaumaha nenei:

            E ko makou makuahine aloha e kala mai ia makou no ka hoolohe ole ana i kau olelo  kauoha, aka, i komo aku nei makou iloko o ko makou mau rumi e kii i ko makou mau kalaunu e like me ke kauoha a ko makou makuakane moi mamua o ko makou haalele ana i ka halealii nei.

            Ae, wahi a ka moiwahine lokoino i pane mai ai, ua hewa loa oukou ma keia hana ana a oukou, aka, aole loa nae au e kala aku ana ia oukou a e hoomaopopo iho oukou i keia mau sekona ni oukou e kaawale aku ai mailoko aku nei o ka halealii no ka manawa pau ole.

            A i ka hooki ana ne o ka wahine puuwai eleele i kana kamailio ana, oia no kona wa i hoomoe mai ai i na maawe o ka haipa ili ulaula ana e pae ana maloko o kona poho lima maluna o na opio, a he papaaina ana e like me ka leo o ka hekili i awili pu ia e na leo auwe o ka ehaeha, aia hoi, ma kahi a na keikialii ku ai he mau sekona mamua iho aole lakou malaila, aka, he mau manu nene ahiu keokeo nani no lakou ka huina he umi, a maluna o ko lakou mau poo pakahi e kau ana he kalaunu alii, lele pohai ae la ua pohai ae la ua mau manu ia maloko o na paia o ua halealii, me he la, i makaikai ana lakou no ka wa hope loa, a e ike pu ia aku ana na kulu waimaka e hiolo mai ana mai ko lakou mau maka mai, aka, aole nae he leo i puai hou mai mai ko lakou mau waha mai.

            Nou e ka mea heluhelu e haohao ana paha oe no kahi a na keikialii i nalowale aku ai, a me keia mau neene e lele pohai nei iloko o ka rumi, maanei e wehewehe iki aku kou mea kakau no ka mea e pili ana i na keikialii a me ko lakou wahi i nalowale aku ai.

            Aole keia mau manu a kaua e ike nei a he mau manu okoa aku, aka, o na keikialii no, na ka mana kupua o ka uwepa ili ulaula a ka moiwahine e paa ana, i hooliilo ae ia lakou i mau kino manu i ka wa o kona mau maawe i pa aku ai maluna o ka ili o na keiki, a o na leo auwe o ka ehieha mai ka waha ponoi mai no ia o na opio i hoopoinoia no ka mea ua oi aku ka walania oia mau maawe kaula i pa aku la maluna o ko lakou ili mamua o kekahi pahi oilua i hou ia aku iloko o ko lakou mau puuwai, a lilo ae la ko lakou mau kina i manu, he noonoo kanaka no ko lakou, aka, ua hiki ole nae i ko lakou mau waha ke kamailio mai, oiai, e paa ia ana e ka mana o ka uwepa.

            A me ka noonoo maikai no iloko o lakou, ua oili aku la ko lakou hanau mua iwaho i ukaliia e kona mau pokii, ma kekahi puka makani no ka imi ana i ko lakou wahi kaikuahine aloha Minewa, a hala ae la he manawa o ko lakou halo ana i na kuono a pau o ko lakou home aloha me ke akenui ana e loaa koke ia lakou mea e huli nei, aka, aole nae i hooko ia aku ia mau iini ana.

            I ko lakou ike maopopo ana ao e oia maloko o na paia o kuihale laii, aia hoi, me ka naau kaumaha, ua ho pau ae ia lakou i ko lakou mau manao huli hoomau ana aku,, oia no ka wa i ikeia aku ai ua mau nona aloha ia i ka huli ana ae o ko lakou alo no kahi a ka ia e pili mai ana a lele aku la me ka maalo, pu ae malunna o na ululaau a Minewa i hele holoholo ai no kona hopena poino, me ke kaalo pu ae hoi ma ke kae o ka muliwai a ko lakou kaikuahine e noho pio ana, a i ka hope loa ua nalowalo aku la lakou iloko o na ao kalalewa e nee maile ae ana malalo iho o ka la.

            I ka nalowale ana aku o na keiki alii i hooliloia aku la i mau kino manu, ua haalele iho la ka aluwahine i ka rumi ana i lawelawe ai i na hapa puuwai lokoino maluna o na opio, a komo aku la hoi no ka rumi a kana kane e noho ana iloko o ke kaumaha no kana mau keiki aka, he mau minute wale no keia hoopululuhi ana iho, ua mahie koke ae la i ka wa a kapa moiwahine i komo mai ai a haawi mai la ina muki aloha ma kona mau papalina, a mahope o ka hala hope hou ana ae he mau minute, ua pau loa ae la kona noonoo anu no kana mau keiki me ka lilo aku o kona puuwai a pau i ke aloha ana no kana ahiwahine wale no.

MOKUNA IV.

O MINEWA ILOKO O KA EHAEHA.

            Maanei e haalele iho ai kaua e ka mea heluhelu i ka moi a me kana wahine puuwai lokoino e noho ana iloko o ko laua hanohano nui, a e ukali aku hoi kaua ma ka meheu o ke kaikamahinealii Minewa, eia aku nei la oia ihea.

            I ka wa i kaawale aku ai o ka kaua Minewa mai kona ike hou ana mai i kona makuahine lokoino, oia no kona i haawi aku ai i na leo noi i ke kanaka ahiu e hookuuia mai oia mai kona noho pio malalo aku ona, aka, o ka pane nae i loaa mai oia no kona kulai ia ana aku iluna o ka lepo me ka hoopuka pu ana mai o kanaka i keia mau huaolelo ku i ke aloha ole.

 

HE PAUAHI KOIKOI.

            O ka moolelo o ke kumu i pau ai o ka halekula o Maunaolu i ke ahi, aole ia hiki ke hoomaopopo ia i keia wa, aka, o ke aloha a me ka walohia no kela mau makuahine hou o ka lahui ma keia kula, i hoonele me ko lakou mau pono kino, ko lakou mau buke hoonaauao, a me a mea e  pono ai ko lakou noho ana ma kela aina malihini, ua hao ia aku ia a olohelohe, a o ko lakou mau waimaka e hiolo iho ana mai ko lakou mau papalino mai, ka mea nana i hooi aku i ka ehaeha mai na ninaina aku a ka lehulehu i haiamu aku ma ia uka puanuanu a ka hau kololio o ke ahiahi e pa ana.

            Uo hoomaka ka a ana o ke ahi i ka hora 6 o ke ahiahi Poaono aku nei, Okatoba 15, ma ka rumi hoahu ukana o na kaikamahine, e pili pu na me kaupoku, a ua pahola ae hoi, a hiki ke hoolele aku i kora malamalama no kekahi mau uiilo ka mamao, a o kona uahi hoi, ua moe kokolo aku ia iluna o ka ha’i me he moa uakea la.

            Na keia malamalama i kahea aku i na poe o kahi mamao e kolo mai no ke kokua ana, a he mea oiaio, ua hoea ae he mau haneri o na lahui like ole o na wahi kokoke iho a me na wahi mamao mai, i lioakoakoa a ae no ka hoopakele ana i ka halekuia a me na pono kino o na kumu a me na haumana, mai na alelo mai o ke ahi o wena ana i ka lewa, me ka luapelo ia no Kilauea. Ua nui na mea kokua, aka, o ka pilikia wale no, aole he wai e hiki ai ke hoooloaku i kona a ana. Na ia kumu i hoonele i na kokua mai ka lehulehu mai, a ua hiki ole hoi ke na e mohai i ke ola, oiai, na palua a pakola aku ka ikaika o ke ahi e holapu ana.

            O na wahi mea wale no i pakele mai ka hale mai o lalo, oia ka piano ka pahu hao, na mea hoonani oloko o ka rumi hookipa, a me na lako hale oloko o ka rumi aina, o ko na kumu mau pono aahu, ua pau aku no ia i ke ahi me ko lakou mmau poo e hele olohelohe ana aohe papale.

            O na haumana nona ka huina he 70 me ko lakou mau puuwai i piha me ke kaumaha, ua nana malie aku iakou i ke ahi me ko lakou mau waimaka no ko lakou hoonele ia me na pono kino, a o ka oi loa aku, ma o ka hoonele ia ana i ka makuahine no ka imi ana i ka naauao no keia noho ana aku o keia mua.

            Ma ka hora 2 o ka auina la i pau iho la ka halekuia i ke ahi, ua hele pu aku la kekahi kumu o ke kula me na haumana ma ka hale iluna loa, e pili ana i kaupoku, no ka nana ana i na lole o na kaikamahine. Mai ia manawa mai a hiki i ka wa i puu ai o ka halekula i ke ahi, ua paa ka rumi nui i ka laka ia, a ua hiki ole hoi ke olelo ia ae, na kekahi haumana o ke kula i hana ia mea iao.

            Ua  hoomaopopoia, o ka nui o ke poho i kohoia ma kela pauahi aia aia no ia ma kahi o ka $10,000, a oiai hoi, ua paa ka halekula i ke panihakahaka ia no $5,000. Nolaila, aole no paha e liuliu ana ka manawa e hala, a kukulu hou ia aku o Maunaolu hou.

Aka, o ka makou nae e hoohuei nei, aohe he hoala ae o ke aupuni i na hana o hiki ai ke ikeia aku i e mau kokua ana no na haumana o kela kula i hooaele ia me kahi aahu ole, a me kahi kenikeni ole e hiki ai ke hoihoi ia ma ko lakou mau wini ponoi, oiai hoi, o kekahi poe o i kou, mai Kauai mai, mai Oahu nei aku, a mai Hawaii mai hoi kekahi poe, e nanamaka ana anei na ahahui manawalea o na haole a ne ai kanaka i kela poe kaikamahine i hele e hooko i ka makemake o i o lakou mau makua ponoi, a i ole, e noho malie aku anei, ke aupuni me ke kokua ole aku i kela poe keiki iloko o ka pilikia, a me ka lakou mau kumu pu hoi. O ka makou ia e painai aku nei i na Ahahui, e ala ae e kokua i kela poe iloko o ka pilikia hiki ole ke nanamaka ia aku.

 

MOOLELO O KA AHAHUI KULA SABATI MOKUPUNI O OAHU.

(Hoomauia.)

            Hapaiia ke kumuhana 5. Na ka Lunahoomalu i kohoia ia S K  Nawaa a me J Halemano no na Kona J K Paele a me J N Kaailua no na Koolau i mau elele no ka Ahahui Nui iloko o Iume, 1899.

            Na ka aha i koho ia S K Nawaa i komite no na hoike kihapia, a ia Paele no na hoike a keia aha.

            Hapaiia ke kumuhana 6. Noi mai o Rev S K Oili e hoomauia na haawina dala i mahelehele mua ia ai, kokuaia, ninau a hooholoia.

            Noi mai o S H Oni e hoomaopopo ia na kula Sabati i hookaa i ko lakou mau haawina, kokuaia, ninau a hooholoia.

            Ma ka hoomaopopoia ana, ua pau ko na kula sabati e ae koe ko Makua a me Waianae.

            Hapaiia ke kumuhana 7, Waiho mai o Rev Davis i ka inoa o Theo. Richards i komite hoeueu iwaena o kula sabati o keia mokupuni, kokua ia, ninau a hooholoia..

            Hapaiia ka noonoo ana i ka Hoike a ke Kahu Kula Sabati Nui o na Koolau, no ke kuee mawaena o na haumana a me ke kahu o ka apana o Hauula.

            Ma ke noi a ka aha, ua waiho ia ma ka lima o E P Aikue a me ke kahu o Hauula, a na laua e hooponopono i na pilikia i loaa i keia kula sabati.

            Hapaiia ke kumuhana 8. Noi mai o Rev Davis e noho ana keia aha ma kahi o ka ahahui ekalesia, e noho ana ma ka Poaha mua o Aperila 1899, kokuaia ninau a hooholoia.

            Waiho mai o H K Meemano he olelo hooholo: Olelo hooholo, hooholoia, ke haawi aku nei keia ahahui kula sabati o Kamakapili no ko lakou malama ana mai i na lala o keia aha me na mea e oluolu ai ke kiao, aponoia.

            Hooholoia e hookomo ke Kakauolelo i ka moolelo o na hana o keia aha ma ka Nupepa KE ALOHA AINA a me ke Kuokoa.

            Hoopaneeia na hana me ka himeni a me ka pule.

                        H. K. NAWAA,

                        Kakauolelo.

 

            Maluna o ka mokuahi Gaelic i hoea mai ai he puu dala nui nona ka huina a $250,000 no ka uku ana i na koa Amerika e noho nei mua nei.