Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 44, 29 October 1898 — Page 2

Page PDF (846.53 KB)

This text was transcribed by:  Shaun Kamakea-young
This work is dedicated to:  Kawika Eyre

KE ALOHA AINA

 

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa na ka Lahui Hawaii

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

Honolulu….OCT. 29, 1898

 

            Eia ke liuliu mai nei ka Hui Lahui Hawaii, i ke komo pu ana mai me KE ALOHA AINA, malalo o ka oihana hookele noonoo o ka lehulehu, ma ke ano, i ikaika ko lakou mau kapuai ke hehi iho i ka lepo o ka aina makuahine, ma ke ano, he kakoo no ke kulana aupuni hou o Hawaii, malalo o ka noho mana ana o Amerika, i lilo ai kakou he poe noho malalo o kamalu o ke aupuni Panalaau, ka mea hoi a ka makou makapeni i hookala ai ma na ano kue i na wa a pau.

 

            He oiaio, o na lohe i hoike ia mai ia makou, e hoala pu ia ae ana he nupepa puka la a me puka pule ka mea oili ma iaa mailoko mai ona, a he wahi nuepa manumanu ka kekahi, a o ka lakou nei hana a ekolu oia ke kulai ana a hina ka manaopaa o ka lahui mahope o ke aloha i ko lakou aina, ka lahui a me ke alii, a i wahi hoi e hoomaalili ia ai ko kaou kue mau ana aku ia lakou, o ke alahele wale no ia e hiki ai ke hoohei ia kekahi poe iloko o keia hana.

 

            Nolaila, e ko makou lahui aloha, mamua o ka hoea ana mai oia manawa, e pono no ia oukou ke kaana pono, a ike he mea paha ia no kakou e pono ai, a aole paha, elike me ka lakou i olelo akea ai, a hui kakou, hao wale kakou i ke dala.  He oiaio anei ia mau olelo lapuwale a he wahahee ia ano olelo.

 

            Eia iho ka Ilamuku o ke aupuni a holo aku no Amerika e ao ai i ke ano o ka hopu ana i na lawehala, ke ano o ka hoomakakiu ana, a me na ano hana like i kupono no ia hana; a ina lohe oiaio keia mau lono, aole no i waa ka noho ana i Ilamuku no ke aupuni.  O ka makou nae e hoomaopopo nei, he ma'i kau keia no na Luna Aupuni o ka Repubalika Hawaii, a oiai hoi, ke kokoke loa mai nei kona mau la e nalo loa aku ai nolaila, e aho ka holo e i Amerika, i ka wa e kau ana o kahi aho, a hoi mai mamua ae o ka lele loa ana aku o kona hanu.

 

            He mea no paha keia ua kamaaina mau ia kakou, ke holo kahi Luna Aupuni Hawaii, he okoa ka puana a ka moe, no ka mea, ia lakou e hele la a hoi mai, aia no ke kani mau la ka leo o ka pelehu, me ka walaau ana: Pokeokeo kuu haku! Pokeokeo kuu haku!! O ke kumu punahele loa keia o ka pelehu i na Luna Aupuni Hawaii o keia mau la, no ka mea, he manu oia e hoopomaikai ana i ke kahu nana oia e malama, a pela hoi ka haku e manao ai, ua waiwai kona haawi ana i kana ai iaia.  Okipau io no.

 

            Ma ke kuana mai la o na mokuahi lawe leta mai Kapalakiko mai, i loaa mai ai ia makou he mau mea hou ano nui, oia hoi, eia o Enelani a me Farani ma ke kae o ko laua ulele hakaka ma keia mua aku, mamuli o kekahi ooloku kupikipikio mawaena o laua pakahi.  E hoomanao ia he enemi kahiko loa o Enelani no Farani, a ua paa kela hui mawaena o laua pakahi a hiki i keia la.

 

            Eia laua a elua, ua helu ia he mau keikikane like ma ka wikani ma neia mea he kaua moana a aina hoi, a malia paha, aia no iloko o ka lahui Farani, o keia la he Napoliona Bonebate hou, alaila, e naueue hou ana na kukulu o Pelekane, a e onioni hou ana na kino wailua o ke Duke Welinetona mailoko mai o kona holowaa e moe malie ala.

 

            Eia ka noho Lunakanawai Kaapuni o Hawaii, ke aumeume ia nei iloko o na poe ake oihana o ka aoao hoohui aina, me ke ake ana o kekahi e lilo nona ia wahi, a pela aku.  He nui na inoa i waiho ia aku imua o ka poe no lakou ka mana e hookohu aku ai i ke kanaka kupono ma ia wahi, oiai, o ka lakou hana no ia, o ka wae ana i loaa ona kana kupono no e hoopiha ai ia hakahaka i nele i ke kanaka kupono ole.

 

            Ua lehulehu na inoa a makou i lohe mai ai, a i ike ai no hoi maloko o kekahi mau nupepa o kakou, ua puka ae he mau Hawaii ponoi maoli kekahi, no laua na inoa o Kepoikai a me Linekona Holstein, a o kahi mea keakea wale no paha i ko laua lilo ana ma ia wahi, aa pili mua ko laua nuku i ke kulaka senatoa, aka, i ko makou manao nae, malalo o na haokohu oihana o keia mau la, ua hiki o ke hookohu ia.

 

            A penei paha e maoopo ai, i ka wa i make aku ei o Hikikoki ua hookohu ia aku nei o stanley e holo e malama i ke Kau Kiure ma Kohala, me ka hoohakahaka ana iho i kona kulana mua me ka loaa ole o kona pani, a i ka pau ana o kela hana mao, a hoi mai oia no Honolulu nei, ua alakei hou ae la no a o u ana iluna o ke kulana mua ana i waiho iho nei mahope nei, me ka hoohakahaka hou aa aku la i kela makalua i paa iaia.

 

            Aohe hoi oia wale no ke kulana i hanaia pela, aka, he lehulehu wale, elike me ko ke Kuhina o na Aina E Kuhina Waiwai, Loio Kuhina, a pela aku, i ko lakou wa e hoounaia ai no kekahi hana okoa, ua hiki no i kekahi o lakou ke lawe ia elua a ekolu mau kulana, malalo o ke kanaka hookahi, a pehea hoi e hiki ole ai i keia mau kanaka ke lawe ia kulana, oiai laua e noho ana me ka uku ole ia iloko o ka Hale Ahaolelo, a e noho uku ole ana hoi mawaho nei, i ka wa i pau i o na hana oia Hale.

 

            He mea oiaio no paha he hana haiahai kanawai keia malalo o ke Kumukanawai o ke Aupuni Repubalika Hawaii e kamau aho nei a lele loa ae, aka, nowai ia hewa, aole anei no ka Mana Hooko mamuli o kona hoohemahema ana i kana hana no ka pono o ka lehulehu, ina ua maa ia ia ano hana i ka wa i hala, pehea hoi e hiki ole ai ke hoomaa ia aku no hoi i keia wa, no ka mea, oia anoano like hookahi no, a he mea no hoi e haawi ia aku ai no hoi na mahalo kiekie ana maluna o ka poe no lakou ia kuleana.

           

            Koe wale no paha, aia na manao liilii iloko o kekahi poe ilikeokeo no ka noho ia ae e kekahi kanaka Hawaii opio naauao ma ia wahi elike ae la me kela mau Hawaii opio, e manaoia o ko makou kaoo ana i keia mea mamuli no ia o ka hihia hewa ana o ka inoa o keia mau opio kiekie a koikoi hoi iloko o na la o ke aupuni Alii, ke nana aku iloko oia mau la, he mau kulana hiehie a anoano maoli no ko lakou ke nana ia aku ma ke ano o ka lakou oihana.

 

UA HULI HOI MAI.

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi China mai Kapalakiko mai, i ka auina la Poakolu nei, i huli hoi mai ai ka Peresidena Nui o na Wahine, o ka Ahahui Kuwaena Aloha Aina, Mrs. Kuaihelani Campbell, kana kane ame ka ohana a pau me ko lakou mau ola kino maikai.  Ua piha ka elua mahina a oi o ko lakou kawale ana aku nei mai ka aina hanau aku, a hoea hou mai la no a hui hou na maka i Kou.  Pumehana ke aloha, ka KE ALOHA AINA e makana aku nei iaia, a ke lana nei ka manao, e hoomalu loa aku oia i na hana e pono ai o kona aina ka lahui a me ke alii, iloko kakou o ka ehaeha e alo nei, aka, elike me ka ia la i hoike mai ai, "o ka mea hoomanawanui a hiki i ka hopena, e loaa o iaia ke ola mau loa," pela no hoi kakou e hooikaika pauaho ole nei, e hoi hou mai ko kakou noho lanakila ana, ina ia he mea hiki ke hana ia.

 

PEHEA KA HOI KEIA NANAMAKA.

            Ae io hoi, pehea la ka hoi, he hoohuihui makuhonowai ka paha i na la kinohi, a ko ole no ka makemake, heaha hoi ka nana ana aku i namea mahope, I kamailio ae la makou i keia maluna ae, no ko makou ike ana i na la kinohi o ka hoea ana mai o na keiki o ka aahu bolu, auwe no hoi e, iluna wale no aohe e pa iho nawawae i ka lepo, hooholo kaa ia, hoahaaina ia, manuahi wale ia i na mea ai ono a ke kuke, e haawi ana ka akau a me ka hema, me he mea la, he ole ia mau mea ia lakou.

            Pela mai no ka lua, ke kolu, ka ha, a  pela ak, ua papahi ia kau no kaou me na hoahaaina ana, a pehea hoi keia poe keiki o ka aahu bolu i hoea mai la, a e hoea hou mai ana no i keia mua iho, ua lele loa anei kahi lehu o kapualii, aole anei hoi e loaa ana he wahi paina manawalea ana i keia poe, elike me ko lakou mau hikimua i hoea mai ai, a panai ia aku me na lokomaikai o na poe maanei mai na kane a na wahine, a pehea hoi keia poe, e nele ana anei ko oukou e na poe nana i hoao mua e haawi i na hana hoahaaina, aole anei hoi e hiki i na ahahui o ua poe aloha nei i na keiki o ka aahu bolu ke haawi ae i na paina awakea ana maloko o ka pa o ka Hale Mana Hooko.

            O ka makou hoi paha ia i olelo ae la, he hana hoohoihoi makuahonowai keia a ua poe pailani nei i na keiki o ka aahu bolu, i hana mai la ka hana o ua poe keiki la, uoki oe e pipika anaua poe nei a hoi i Opihikao, aka, e hala ole ana nae hoi lakou, ke haawi ae lakou i na paina ana mahope iho o ko makou hoike mua ana aku i ke akea, no ka mea, i hoohuoi no hoi makou mamuli o ko lakou eleeleu ole ae i kinohi, elike me kela poe mua ke pili no ka moku i ka uapo, ua piha koka ia mau wahi me na poe haawi wale i na huaai, e laa ka hala, ka maia, ka alani, ka niu, a pela aku, a pehea hoi keia poe, e nele loa anei ia poe i ka manawalea o keia ano?  Pela paha hoi, e nana aku no paha kakou, aole oi i pau kei amau la, malia no o komo iho ke aloha iloko o na wahine, a paipai aku i na kane a lakou e haawi i mau mea ai na keia poe, he oki loa hoi ka nele loa.

            Aka, o kekahi kumu paha o keia hoonuhanuha o na poe nei, ua ko ae la no ko lakou nei manao, a malia, he wahi hana apuhi keia a Amerika i hana mai nei ia lakou, nolaila, ua namunamu lakou nei ma kuono, me ka olelo ana, kai no paha hoi o ka hui mai nei la hoi palekana la hoi kahi manao, eia ka aole, he wahi hana apuhi paha keia i wahi e punihei aku ai kakou, nolaila, o na hauoli no ka hoohui ana, ua maalo ae ia mamua o ko lakou mau maka me kikiao makani la a nalo koke aku no.

            Oiai ua ike o lakou o keia wahi hoohui a Amerika i hana keakea mai nei ia lakou, ua like no ia me kekahi kino wailua i hookomo ia i kekahi uwea kaomi i mea e onioni ai kona kino make, aka, ua hala loa nae ka uhane ka mea e pono ai ka hana ana a  pela paha hoi keia a lakou nei e hoonou aku nei imua.  Kai no paha o ka poe hoomanawanui a hiki i ka hopena, e loaa no ia lakou ke ola a me kela ao.  Oia nae hoi, hele aku la no ka hoomanawanui a kahi i haki pu ae ai, pau ae la no, nana aku o ka hope.  A oia hoi ia a makou i puana ae la no keia poe hoaloha o lakou, pehea hoi ka nanamaka ana, ua pae hoi i ka aina o ka waiu ame ka meli i kahe ai, aole anei hoi e hoohanini aku i kau wahi koona waiu na keia poe, no ka mea hoi, he aina keia ua olelo ia e ka Luna Aupuni kiekie nana i hookuewa ia kakou, "ua pala ka pea." oia hoi, ua piha ka aina i ka momona, a o ka hao a hookomo iloko o ke eke ka mea i koe, a pela i ike ia ai ka hopena i kau mai ai maluna o kakou i keia la, a kakou hoi e hakoko nei me ka wiwo ole, no ka pono o a mea a pau mai ke kiekie a ka haahaa.  Nolaila hoi e pono lakou nei e pa i ka leo, he nanamaka i na keiki o ka huikau o lakou, a e pau ana paha ka hinuhinu o kela inoa a lakou i hapai nui iho nei a kiekie.

 

E HAALELE AKU ANA I KONA KULANA.

            He lono kai loaa mai nei mai Hawaii mai, e haalele aku ana o Anaru i kona kulana Makai Nui no Hawaii, a e lawe ana oia i ka hoopnopono i ka hale kaa o J. Wilson, e hoohanaia la e kekahi hui ma Hilo.  Mai Kohala mai ka hapanui o keia mau lono i loaa mai ai, oiai o Makai Nui Anaru i hoea ae nei malaila no ka lawelawe ana ika aha hookolokolo.

            Ua hoea loa mai keia lono i ka Ilamuku Baraunu, a i mea e hoopau ia ai kona pohihihi, ua palapala aku la oia ia Anaru maluna o keia Kinau aku la, e hoike mai i kea oiaio o keia lono e pili ana nona.