Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 44, 29 October 1898 — Page 7
This text was transcribed by: | Mariah Potts |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA, Poaono, Okatoba 29, 1898
He Kaao Ka ili Puuwai
No Ka
Ui Minewa
A me na
Kaikunane Eiwa
I Hoolilo ia i mau Manu Nehe Ahio
a i ole na keiki i hoohaeha ia
Kakau ia no Ke Aloha Aina
Mokuna IV
O Minewa i loko o ka ehaeha
I ka ike ana o Minewa, aohe e hooloheia mai ana kona leo noi no kona ola. Ua noho hamau iho la o ia a oia no hoi ka wa i pae mai ai o ka leo weliweli o ke kanaka ahiu me ke okalakala.
E kahi kaikamahine e ko ae iluna a e ukali mai mahope o'u no ka mea ua hele a pololi, aka, ua loaa nae ia'u he paina kakahiaka maikai loa, e hoolohe i keia a mai hoao e mahuka o uhaehae liilii aku no auanei au i kou kino iloko o na apana tausani me ke kali hoolohe aku.
Na keia mau olelo i hookomo mai i ka weliweli iloko o ka puuwai o Minewa, a me ka hooka@l@a ole iho ku koke aela oia iluna me na waimaka e hiolo ana ma kona mau oapalina ukali akula o ia ma hope o ke kanaka puuwai eleele.
A i keia wa e ikeia aku ana ke kino o ka kaua Minewa e naka haaluiu ana me ka makau me ka halia pu ana ae o kona mau minute hope loa ia e ike ai i ka pumehana o ka la a ukali aku oia ma ke @iahele a ko na makuhine aloha i hala moa aku la.
A no kekahi manawa keia kuoe hele ana o laua ua hoea aku la laua ma kekahi wahi kipapali e ulu ia ana e kokahi mau laau hihi, a ma laila i walele ae ai ke kanaka ahiu i na laau e hihi ana i ke kumu o ka pali, a oia no ka wa i ahuwale mai ai o ka waha o kekahi ana pouliuli e hamama mai ana a oia pu no ka wa i lalau mai ai na lima kakaha o ua kanaka ia a onou aku la i ka kaua Minewa i loko o ke ana.
I keia wa i hina aku ai ka kaua Minewa iluna o na puu pohaku e wanaoa mai ana maloko o ua ana la, a na keia hina ana i hoeha aku i kekahi o kona iwi aoao, a lohe ia aku la oia i ka hooho ana ae me na waimaka e hoopulu ana i kona mau papalina, penei:
E kuu hoahele aloha ola, heaha hoi keia mau hana aloha ole au i @aua iho nei i kou makemake me ke paewaewa ole?
Kulikuli oe e kena wahi moo, a e noho malie aku maloko o kena ana. a mai hoao hoi e hemo mai iwaho nei a hiki i ka a pono ana ae o kuu ahi.
A o keia no hoi i ka wa o ke kanaka ahiu e ohi a@a i na lala laau a hoopuupuu ae la mamua o ka waha o ke ana, i ka hiki ana o ke kiekie o na puu wahie la maluna o ka waha o ke ana, au hoa koko ae la oia i ua puu wahie la.
Iloko o na minute pokole wale no aia hoi, na alelo ana ole o ke ahi ke @amu la i na hala laau ma ka weliweli nui a o keia pu no hoi ka wa i lohe ia aku ai ka leo o ke kanaka ahiu i ke kahea ana aku.
E kahi kaikamahine, e hemo mai iwaho nei i keia wa ano, no ka mea, ua a maikai ke ahi no ke koala ana aku ia oe, a hoopiha iho hoi i ko'u houpo i hele a make i ka pololi me kou mau io momona. Nolaila, e hemo koke mai ano, o kii aku auakei au ia oe e kauaiako mai iwano nei.
Aole he leo i pae aku mai ke kaikamahina opio aku, oiai, ua oi panmi@ aku kona weliweli i ka hopena awahia, o ka make e hookau ia mai ana maluoa ona, mamua o ka hiki i kona waha ke hoopuka aku, aka, ua ikeia aku la nae oia i ke ku ana ae iluna a me na kapuai wawae kaumaha hemo aku la oia iwaho o ke ana, e like me ke kauoha a ke kanaka ahiu.
Ike aku la oia i ka a mai o ke ahi, a oia no hoi kona wa i hoomaopopo iho ai, aohe ia puu ahi i hele a enaena no kekahi mea okoa aku, aka, nona popoi no ia, a i keia wa i ike ia aku ai na kulu waimaka e hoopulupe ana i kona mau lihilihi me ko leo uwe o ka ehaeha e pua mai ana mai kona mau lehelehe mai.
A i ko Minewa hiki pono ana aku mamua o ke alo o ke kana ahiu, aia hoi, ua iho iho la kona mau kuli no lalo o ka lepo, a me na lima e paa ana ma kona umauma, ua puana aku la oia i keia mau huaolelo walohia penei:
E kuu hoaloha maikai, aole anei i komohia aku he wahi aloha hoakanaka iloko ou a hoopakele ae ia@@ mai ke kiola ana aku iloko o keia puu ahi? A in a he manao kou ma ke dala wale no e hiki ai ke pakele ae au mai ke komo kino ana aku iloko o keia make weliweli, ua hiki loa i ko'u makuakane ke hoolawa mai i kou makemake me ia mea.
I ka hooki ana ae o ka kaua aloha i kana owalo ana no kona ola, ua ike aku la ke poo o ke kanaka ahiu i ka @ ino ana ae o kona poo me he mea la e hoole okoa mai ana no
A mahope iho o ka @ ana a @ o ke poo o ke kanaka ahiu, ua owaka ae la kona waha a pane mai la me ka makona i ka i ana mai.
E ke kaikamahine opio, e hoolohe mai, aohe waiwai o ke dala a ma ke gula, a ua like loa hoi lakou ia'u me na pohaku iliili e waiho mokaki mai la malalo aku nei o ka lihi muliwai, ua oi loa aku ko'u makemake i kekahi wa@ apana momona o kou kino mamua o ke gula a pau a kou makukane e haawi mai, nolaila, aole au e ae aku ana i kau noi.
I ka ike ana o ke kaikamahine aole i hoolohe ia mai kana noi oia ka wa i hanini hou mai ai kona mau waimaka me ka ehaeha, aka, aole nae oia i hoopau ae i ka imi ana i kona wahi e hoopakeleia ai, a ia wa no hoi i pane hou aku ai o Mihewa.
E Rosario, eie au ke ike nei, he mehameha maoli kou noho ana ma keia waoakua, aole anei oe e mai ana e hoola ae ia'u, a e lilo no au i hoa noho a i hoahele nou, a na ka make e hookaawale ae i ko kaua pili aloha ana.
A i ka hookuu ana iho o ke kaikamahine opio i kana kamailio ana oia no ka wa o ke kanaka ahiu i paa mai ma ka poohiwi o Minewa, a huki aku la no kahi a ka puu ahi e a ana me ka pane pu ana mai me ka piha inaina.
Aole, aole loa au e ae aku ana i kau noi e kahi kaikamahine, oiai, aole o'u makemake i kokoolua no'u ma keia oia ana.
E KUKULU HOU IA AKU
ANA NO.
Ua loaa hou mai nei he mau lono mai Maui mai, e hoike mai ana, au lawe hou ia mai la ka noonoo ana no ke kukulu ana aku i ka halekula hou o Maunaolu e na kahu waiwai o ia kula, ua hooholo ia e kukulu hou ia ia kula, aka, aole nae ma kahi o ka halekula mua iho nei, ua noonoo ia o kahi kupono e ku ai o ka halekula hou ma Paia no ia, a nona hoi ka lilo o ke kukulu ana he $25,000. E hoolilo ia aku ana kekahi o na rumi oia halekula i mau rumi no na a'o hana lima ana, a e o@ loa ae ana hoi kona nui i ka halekula i pau iho la i ke ahi.
LOAA PONO KE KOLOHE
Ma ke kakahiaka o kela Poalima aku nei, ua komoia aku la kahi noho o E Aldrick, ma ke alanui Nuuanu, e Ilamuku Baraunu mamuli o ka hoohuoi ia ana, aia he mau hana kolohe e lawelaweia nei malaila. A he mea oiaio, ua loaa ia aku la iaia, he mau pepa dala i hanaia e ke akamai o kona lolo a me na papa kii o na dala pepa i kahaia. Me keia mau hoike ma ka aoao o ke aupuni, ua huli koke ia aku la ke kolohe e pena ana ma kekahi hale ma ke alanui Papu, aka, ua ike mua mai la nae o Aldrich i ka ilamuku a ahai e aku la ka pupuhi ma ka lele ana ma kekahi o ka p@.
O kekahi mau pepa $5, $10, a me $20, ua like loa ka hanaia ana me na dala pepa o ke aupuni, a ma kahi o $200 ka waiwaiio oia keia mau dala pepa i h@lui pau ia aku i ka halewai.
NOWAI KELA HEWA?
I keia la a makou e puka aku nei, e ike iho ai ko makou mau makamaka heluhelu, i ka hoea hou ana mai o kekahi pilikia i hoomaopopoia i keia la, aole ia he pilikia i ike mua ole ia aka, ua ike ia, a ua hoomaopopo mua ia no, e hoea mai ana he mau pilikia ulia ma o na uwea uila la, e hihipea nei ia loko o ke kulanakauhale nei me ka hihimanu ke nana ae, aka, ke ole makou e lohe hewa i na kamailio a kekahi mea hana uila, a i na hoi he oiaio ia mau olelo, alaila, ke hoomaopopoia nei ko makou noonoo maikai ana, aole keia he make ulia aka, ua make ia mamuli o ka hoomanao ole ia o ko ka lehulehu oia e hele ana malalo o na kaula uwea uila, i piha oloko i ke ahi, a penei paha ua mau olelo la a makou i lohe ai:
"O keia mau kaula uwea uila e moe nei ma ka lewa, aole ia i kupono no ka hoohana ia ana, oiai, o ko lakou kiekie mai ka honua ae, aole ia i kupono no ka hoopakele ana i ke ola o ka lehulehu. Oiai, o ka wa e hoea mai ai o ka ino, olapa ka uila, kui ka hekili, a nanini mai na poiwai manoanoa o Kulanihakoi a pa iho la iluna o keia mau uwea uila popopo, e moe nei maluna o ka lewa, ua pau iho la lakou i ka honua, a i ka wa e pa ai o kekahi mea kino i kekahi mea kino i kekahi o na mau uwea la, i piha oloko i ke ahi, e make ana oe iloko o ka imo ana a ka maka.
"O kahi kupono wale no, no keia ano uwea popopo, i wahi e hoopakele ia ai ke ola o ka lehulehu, oia no ka hoomoe ia ana malalo o ka honua, a o ka hana ana pela, ke hiki mai ka manawa ino, aole he mea e hopohopo ai ma o na ulia la e halawai mai ana, iloko o ka wa e loku hala ole ana o ka ino."
O keia mau oleloao hoopakele o na la i hala, aole ia i lilo i mea nui i ka noonoo o ke aupuni, oiai, ua nana aku lakou i ka pilikia i hoakoakoa ia iloko o keia mau uwea uila, me he mea la aole ia he mea nui, a aole no paha e hiki mai ana ia mau poino maluna e na mea a pau. A no ia kumu, na palaka kakou, palaka ke aupuni, a palaka pu hoi me kona mau limahana, a i ka wa o ka ua e loku ana, ka makuahine hoi o ka uila e pumehana ana, aia ka Luma Nui o ke kukui uila e haawi ana i kona manawa iloko o ka hiamoe, a o na limahana hoi no ia hana, aia ia ke pukukui maile ala iloko o ka hale, elike me ka haku, e hiamoe ana maluna o kona bela moe.
O ka pilikia i loaa iho la i ka po Poaono nei, ma o ka make mua ana o ka lio, a mahope aku hoi he mea ola kino uhane, aole i ike ka kukui uila ia mea, aka, mamuli o ka hoao ikaika ia ana aku mai kekahi wahi aku, e hoopaa koke ia ka ho a ia ana o na kukui uila, a pela i lohe ia ai, ua alu kekahi uwea, a ua make he elua mea kino uhane, a me hookahi lio, a ike ia iho la, ua poino ka lehulehu. O ka poino ana o kela mau ola ekolu, maluna ia owai, a nowai ka hewa i lilo pio ai kela mau ola, i moepuu na na kuana eloelo o ka po Poalima nei, aole anei no ka hoonoho ia ana o ke kanaka ike ole, a i ole, manao nui ole paha i ke ola o ka lehulehu, oiai, aia ko ia la nana ma ka pau o ka mahina, loaa mai ko ia la uku komo no ka mai ko ia la uku komo no ka lia la bila kikoo, a puipui mau no ka ia la eke.
A in a pela iho la ke ano e hoonoho ia ai ko kakou mau Luna Aupuni, alaila ke ake nui nei makau i ko ke aupuni nana pono ana i keia hana, oiai, aole keia he hana paahi e ku ai ka akaaka a lealea ana, aka, he hana nihinihi, he hana iloko o ka pilikia, a o ka makaala, oia wale no ka laau lapaau e hiki ai ke hoopakele i ke ola o kela a me keia a maalo ae ana ma ka alahele.
Ua olelo ae la makau maluna ae nei, aia ke koikoi a pau o keia mau hana maluna o ke aupuni me ko makou nana ole aku ma kekahi ano e ae oiei makou i hoakaka ai i ka manao o kekahi mea ike, a i kuonoono kona hoomaopopo i keia hana o ka hoomoe uwea ana i hoopiha ia kona kino lahilahi me na meteria o ka uila, e pepehi ana i ke ola o ke kanaka, elike me ia i ike ia ae, la maluna o Alohikea a mea Tom Hannan.
He mea maikai ka uila. ua hoolakalaka ia oia iloko o na ipu uila me he keiki punahele la, aka, i kona wa e huhu ai, a hiki ole i ka mea i ike ole ke hoolakalaka, alaila, o ka mea akamai kai makemake ia e komo aku e hoomaalili i kona inaina no ka mea, oia ka mea i ike i kahi e laka ai o kona inaina, a o ka pau iho la no ia iloko o ka manawa pokole.
O ka makou wale no e hopohopo nei, i na he hana keia e ahwea ia ai ke aupuni, alaila, he hookomo ana aku ia i ka lahui e auamo i kekahi mau koi poho koikoi e hoea mai ana, a koe wale no paha, in a e puka mai ka olelo hooholo a ke Kiore Koronero a e hoomalani ana ia i ko ke aupuni aoao, alaila, e aho pahaia, aole hoi e lele loa ka hauli iloko o na kania i o na Luna Aupuni nana pono ole i ka lakou hana.