Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 45, 5 November 1898 — Page 4

This text was transcribed by:	Kate Motoyama
This work is dedicated to:	with respect to israel "iz" kamakawiwo'ole

KE ALOHA AINA

4 KE ALOHA AINA, POAONO NOVEMABA 5, 1898

Ke - Aloha - Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa na ka Lahui Hawaii.

EDWARD L. LIKE,

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI,

Puuku o KE ALOHA AINA.

HONOLULU . . . NOV. 5, 1898

O KA opiuma, oia kekahi o na laau hihi e ulu nei ma kela a me keia wahi o ka houna nei me ka hiki ole ke huhuki ia, a oia hoi, o kona kumu a me kona mole i hoea mai ai, aia no ia ma na aina nui iloko o Asia, elike me Inia, Kina, a pela aku.

UA Hoomaopopoia, o keia laau kekahi o na mea waiwai i loaa iko ke kanaka noonoo, a ma ia ano ke laha nei keia kumuwaiwai me ka hoopoino pu i ke ola o ka lehlehu, e manao ana e hoao, a hoomau aku i kona ai ana ia mea.

AOLE i maopopo loa ka wa i hoea mai ai o ka opiuma i Hawaii nei, aka, ua kolo wale ia no nae, ua piha na makahiki he kamaha, a i ole emi iho paha malalo, o kona hookamaaina pa ana maluna o ka lepo o Hawaii, mai na Pake, a i ole, mai na haole hoopukapuka a kalepa i keia hana mamuli o ke ike ia o keia kekahi o na waiwai pii loa o ke kumukuai.

UA hoao ia keia mea e kinai, i ka wa o ke aupuni Moi, a pela no hoi i keia wa, aka, lilo na kanawai hoomalu i mea paani wale ia no e na kiai o ke aupuni, a oia ka kakou i lohe ai, ua lilo ka opiuma i pohaku uinihapa a i poi hehee hoi i kahi wa.

EIA i keia mau la, ua loaa aku la i ke kiai awa, he kanaka Hawaii, he mau haneri tini opiuma, a nona ke kumukuai keikie loa o $13,500, in a ma ke $30 o ke tini hookahi.

O KA makou e hoomaopopo nei pehea la e hiki ai ke kinai ia ke ia mea make iloko o ka aina nei, oiai, ke hoike mai nei kona mau helehelena manaonao, he punahele oia na ka poe i hoao e moui i kona hueloawa iloko o ko lakou mau kileo, a ua hiki ole loa hoi ke kapue ia aku ia hua awaawa mailoko aku o ko lakou mau kino, a hiki i ko lakou wa e hooluolu ai.

AOLE keia he mau olelo kamailio wale aku no, aka,he ikemaka i kekahi poe i moni i koua hua e ku hele ana in a na huina alanui, me ko lakou ma waha e naunau hele ana i ano like me ka bakanau, aka, he oi aku ka maikai o baka mamua o keia, a ke minamina nui nei makou ika ike ana kau, i ko lakou mau helehelena nawaliwali i piha i ka opiuma a me kona nahi hohono e hoopakui ana i kona kino holookoa.

HE hana maikai keia na ka Papa Ola e imi ai i laau, e hoopau ai i ko ke kanaka hoopa ana i keia mea ino, ke hele nei ka Papa Ole e kiei ma kekahi mau hana malani wale no o ka pilikia, a in a o ka mea kuonoono, i ano like me ka lepera, aole e noii pono ana ka Papa Oia ia mea, no ka mea, he mea hooluhi ia i ko lakou noonoo.

EIA ke lohelohe ia mai nei, e holo aku ana o Peresidena Dole no Wasinetona, a me he mea la, i ka nana aku, iloko ae nei o ka malama o Ianuari, o keia maka hiki ae oia e holo ai, mahope iho o ka waiho ana aku o na Komisina i ka lakou hoike imua o ka Peresidena a me ka Ahaolelo, a malia paha, o kona kumu hele no ilaila, malalo no ia o kona ano he lala oia no ka poai o na Komisina.

AKA nae oi, e hoomaopopo kakou, o Dole kekahi hoike ma ka aoao hookahuli kumukanawai a e lilo ana oia he hoike no na kumu kue iloko o lakou e kue i ke aupuni Moi, oiai o Dole, e noho kokua Lunakanawai Kiekie ana no ka Aha Kiekie, na alakai ia oia e kona mau hoa, e kue i kana oihana e paa ana, oiai, e loaa ana iaia he kulana kiekie hou ae maluna o kela, a i oi aku hoi ka hanohano mamua o keia ana e paa ana ia manawa.

AKA, o ka makou e haupu e ae nei, he huakai keia ana i moeuhane mua ole ai, e loaa iaia he mau kike olelo ana mai na poe loea mai oloko o na Hale Ahaolelo o Amerika, aia wa no hoi e ku ai ka waiwai o na Memoriala a ka lahui i kakau ai, a hoouna i ko lakou mau Elele a me na pepa kakauinoa i waiho hou ia aku e ka lahui, ma o ka Aha Elele la i kahea ia a puni ka Paeaina.

AIA ka a make ke kanaka, alaila, oia ka wa e hoohinihinu ia mai ai ka mili ana i na uwea o na kukui uila o ke aupuni, a loaa koke hoi ke dala e hoomaemae ia ai ua wahui apulu o na uwea popopo i hele a lahilahi, mamuli o ka anai mau ia e ka nila i na wa a pau e hoohana ia ai.

UA olelo ia ae nei hoi, no la alewa kumu ole ia o ke aupuni, no ka mea, ua puliki ka Ahaolelo i ka waha o ke eke talena no ke haawi ana mai i na mea e pono ai oia oihana, a ma ia kumu i hiki ole ai ke hana ia, mai ka wa mai o ke aupuni Moi, a komo iho nei i ke aupuni Repubalika, a pela no hoi a hiki mai i keia la.

O NA Kuhina ka mea e ike mua ana i na pilikia o ko lakou mau oihana malalo iho, a oiai, i ka wa e ike ai uo ia mau mea, na hiki ia lakou ke kuka a noonoo, i ka wa e noho mai ai ka Ahaolelo i ke Kau mau, e hookomo ia he haawina no ia hana iloko o ka bila haawina no ia hana iloko o ka bila haawina, me na hoakaka noeau ana mai ke Kuhina mai oia oihana, e hiki ai ke hamama koke ka waha o ke eke dala a ka lehulehu, a loaa no ke dala e hoohanaia ai keia pilikia, ka mea i ike oleia mamua aku o ke komo ana mai o keia mea he Kukui Uila iloko nei o ka aina.

A NO ia mee, o ka hamama koke ana ae la o ka waka o ke eke talena o ke aupuni o hoomaemae koke i na uwea inoino, he mea hookahaha no ia i ko kakou manao, a oia ka makou i manao ai, heaha la ke ano o nei hana, aia ka paha a make ke kanaka, alaila o ka wa ia e wikiwiki aie holoi i na wahi inoino, a koe aku ana, Lapuwale keia mau ano hana.

OIAI kakou e noho ana me ke kakali hoomanawanui ana no na hopena e kau mai ana maluna o kakou, eia no na leo hanehane kanikaniaula e holo hele ana ma o a maanei, me ka olelo ana, he mea makehewa wale no ko kakou hoopaakiki ana mauli o ke kupaa ana i ke aloha i ka aina, o ka pono no ka huipu aku me ka poe i komo pu iloko o ka poai o ka poe i kumukaia, a hookahi ka hauoli pu ana.

NO makou iho ma ka aoao o ka lahui aloha aina, aole loa e hiki ia makou ke hoi hope i ko makou hooikaika pauaho ole ana no ka pono o ka poe e kupaa nei i ke aloha oiaio, ka poe hoi no lakou ka hapanui o ka lahui, he poe ilihune, he poe nae i like ole ko lakou ano me ko ka poe kuonoono a ulakolako o ka noho ana, ka poe hiki wale no ke alakai hewa ia ko lakou mau noonoo io a ia nei, me he bipi kauo ala.

KE hookokoke aku nei kakou iloko ae nei kakou iloko ae nei o ka malama o Dekemaba, ka wa e noho ma i ai o na Hale Ahaolelo o Amerika Huipuia, ke manawa hoi a kakou a pau e upu aku nei, ia wa e kike ia ai ka hao io a me ka hao io ole, a malia paha, aia no na kokoia ana o ke au o ka manwa, mahope o ko kakou aoao, a e hewa e nae kakou mamua i na manao hoohulihuli o hai. Oiai, ua nonoi aku kakou i ko ke Akua ahonui e hai mai ia kakou i na mea huna, a oia nae ka mea hiki ole ia makou ka olelo ae, ua hoike mai oia i ka aoao i pono wawaena o keia mau paio ana mai a hiki i keia la.

A NO le kumu, na kukulu mau makou i ko makou kahua kalai manao, maluna o ka aoao a makou i ike maoli ai, oia maoli no ka pono a me ka ewaewa ele, a oia pono no ka makou e alualu nei a hiki i keia la, a pela no a hiki i ka hopena loa o ka ninau o Hawaii, in a ia he mea no makou e hoino ia ai.

I KA Poaha nei i puka ai ka olelo hooholo a na Kiure Koronero no ke kumu i make ai o Alohikea a me Hannau, a e ike ia no na mea e pili ana no ia mea, ma kekahi o ko makou mau manao o puka aku nei ma ka pepa o keia la, a ke haawi akunei i ka mahalo nui i na Kiure elima no lakou na noonoo maikai, i haawi ai i kela olelo hooholo me ke paewaewa ole.

O KEKAHI kumu paha i noii loa ia ai ka huli pono ia ana o keia make, mamuli no ia o ka make pu ana o kekahi haole me ke kanaka Hawaii, a in a pah ao Alohikea wale no, he kanaka maoli kai make, manao makou, e puka mai ana ka olelo hooholo, he make ulia, a i ole, no ka hemahema o ka malama ia ana o ke kukui uila, o ka makou koho wale no keia mawaho ae o keia, mamuli o ko makou maa mau i na hana a ke aupuni.

E PONO no makou e hoikeike aku i kekahi mau kuhikuhi kupono ana, i wahi e kulike ai me ka makou i koho wale ai, e nana aku kakou i kela hihia pohihihi o Kauka Kamika o Koloa, i pepehi ia ai e Kapea Kaio, owai ka mea i ikemana i pepehi ia Kamika, oiai, he nalo loa ka hana ia ana, a he pomaikai hoi ka hiki ke loaa koke iloko o na pokole.

AKA, pehea na hakalia anei ka huli ia ana, aole, u hikiwawe loa a ua loaa koke no, ano ke aha mai ke kumu o ka hikiwawe? Kai no hoi he pilikoko ponoi oia no ka Loio Kuhina, pehea e nanamaka aku anei oia i kona io ponoi, me ka haawi ole aku i na kokua ana? Aole e pono oia e makaala ma ka huli ana, a hiki i ka wa e loaa ai Ua hana anei ka Loio Kuhina pela, i ka hihia o Kiki Ringer, kekahi Hawaii i pepehi ia mamua keke aku nei no? Manao makou, aole, no ka mea, o na wahi la kinohi wala no kai hoomaopopoia, a mahope mai a hiki i keia la, aohe mea i lohe hou ia mai nona.

A PELA makou i manao ai, ma ia alahele like no o Alohikea e hana ai, koe wale no ke komo pu ana he haole kona kokoolua, a ma ia ano, ua hiki ole ke hoohemahema ia ke ola, elike me ko kakou hoohemahema ia ana e ke aupuni. E nana aku no hoi kakou i ua hana o keia mua aku e nee mai nei.

AOLE no keia he mau la maikai o ka nee ana o ke au, oiai ke ko nei ke au o ka hoopilikia no ko kakou wahi e poino ai, a ke ko nei hoi ke au e noopomaikai ai i ko kakou noho ana i kahi papau, aka, aole nae ia he mea e loaa ai ia kakou o ka pomaikai, no ka mea, aole ia o ke au ko i Halaea, kahi o ka pomaikai a me ka hauoli i noho ai.

HE MAU la ino keia, no ka mea, ke lele inoi mai nei na ao, a ke hoike mai nei i na kahoaka o ke kulana pohihihi maluna o ko kakou noho lahui ana ka mea hoi a kakou e ake aku nei, o ka ike wahi ao aina aku, alaila manao kakaou palekana, a ku hoi kaena a ka ua i ka Waahila.

O KA malama ae nei o Dekemaba e hoea mai ana oia hoi kekahi o na malama ano nui loa o keia makahiki e hele nei, no ka mea, aia iloko on a ka puka ae o na aoao paio lahui elua o Hawaii e ku nei i keia la, a malaila hoi e akaka ai na ulu i paki kepau wahi a ka olelo.

HE mea ole na hoonuinui olelo a na nupepa o ko na aina e a me ko Honolulu nei ia makou, no ka mea, aia ko lakou kahua hana maluna o ka huli dala, aole ma kekahi ano e ae, a ma ia ano aole ka makou makapeni i laulima pu aku me lakou, no ka mea, he enemi ia poe iloko o makou waihona noonoo, ka poe hoi nana e hoolilo mau ana ka oiaio i mea ole, a oia ano pohai, oia ka poe a makou i kiola aku ana no ka pono o ko kaou aina makuahine.

EIA i keia la, ke ku nei na hooponopono kanawai ana maluna o ka aina iloko o ke kulana e hiki ole ai ia makou ke olelo ae, ua hiki ole ke uneune ia ae me ke kolopa o ke kue mana, na olelo hooholo kanawai i hoopukaia mai mai na lehelehe mai o na Lunakanawai i manaoia, aia ma o lakou la ka hamare o ka mana o ke aupuni kahi i paa ai, elike me na la e ku ana ke aupuni kumu, a me ke aupuni ulu hou ae mahope iho o ke aupuni mua.