Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 45, 5 November 1898 — Page 7

Page PDF (865.72 KB)

This text was transcribed by:  Dorothy Stocking
This work is dedicated to:  To the People of Hawaii

KE ALOHA AINA

POAONO, NOVEMABA 5, 1898.

 

HE KAAO KAILI PUUWAI

--:NO KA:--

UI MINEWA.

--A ME NA:--

Kaikunane Eiwa

I Hooliloia i mau Manu Nene Ahiu

a i ole na Keiki i Hoehaehaia

Kakauia no KE ALOHA AINA

MOKUNA IV.

O MINEWA ILOKO O KA EHAEHA.

            I keia wa i hooki ae ai o ke kanaka ahiu i kana kamailio ana, oia no kona wa i huki ai i ka kaua Minewa aloha no kahi a ka puu ahi me ka manao hauoli iloko ona no ka loaa ana iaia o kekahi pa na kakahiaka maikai loa.

            I keia a me keia sekona a ke kaikamahine e hookokoke mau ia aku ana me ka manaonao no kahi a ke ahi e a ana, a ua hiki hoi i kona mau papalina ke ike i ka hahana wela o ke ahi, a kani iho la kana uhu no kona poino.

            I keia wa no hoi i pau loa ae ai o kona manaolana no kana palekana mai ka make weliweli e hoea mai ana maluna ona, a mamua ae o ka hamu ana mai o na ale’o menemene ole o ke ahi i kona mau aahu, ua komo hou mai la he wahi manao iloko ona, e hoao oia e nonoi no ka manawi hope loa mamua o kona haule ana aku iloko o ke ahi, no ka mea, he wahine make no oia ia wa.  I nolaila, me na waimaka e kiheahea ana ma kona mau papalina, lohe ia aku la kona leo i ka hooho ana ae me ke kaumaha no ka manawa hope loa, i ka pane ana aku penei.

            E kuu hoa o keia wahi mehameha, i hookahi hoi a’u noi i koe mamua o kou lawe ana ae i ko’u ola maloko o kela puu ahi weliweli e a mai la, a oia keia:

            E ae mai ia’u, e lilo aku au i wahine nau no ka mamawa mau loa, a na ka make hoi e hookaawale ae ia kaua, ina oia wale no ke alahele hope loa e loaa ai ia’u ke ola, oiai, aole o’u makemake e make au iloko o kela puu ahi.

            I ka hooki ana ae o Minewa i kana kamailio ana, oia no ka wa o ke kanaka ahiu i hookuu ae ai i kana onou ana aku iaia no loko o ka enaena o ke ahi, a lohe ia aku la kona leo i ka pae ana mai me ka hakapono mai hoi o kona mau maka maluna o ke kaikamahine i hookaumaha ia.

            E ke kaikamahine opio no kau noi hope no ko’u hoopakele ana ae i kou ola me kou i pu mai e lilo oe i wahine na’u, ke ae aku nei au i kau nei, aka, e hoomanao nae oe i kou wa e piha ai he 15 makahiki e lilo ai oe @e wahine na’u, a oia hoi kou wa e nohoalii ai malana o’u, a pau hoi ko’u hooi@hi ana aku ia o@ aka, no keia mau la opio ou e nee nei aole loa au e kookuu aku ana ia oe e noho wale.  Nolaila, e ke kaikamahine opio e ka ae, a e hele aku i keia wa no ka huli ana i mau io holoholona no ko’u paina kakahiaka, oiai, ua hoopakele aku la au i kou ola, a e hoomanao pae oe ina aole e loaa ana ia oe he io holoholo na e koala aku no au ia oe maluna o keia puu ahi enaena.

            A i keia wa no i hookuu ia aku ai ka kaua Minewa e hele huli i mau lo holoholona na ke kanaka ahiu, a ua lilo iho la no keia hookuu ia ana o k@ kaua Minewa i mea waiwai ole i iaia, a ua ike ia aku la na kulu waimaka e helelei mai ana ma kona mau papalina. 

            Mahea au e huli ai i mau io holoholona pau, a pehea hoi au e hana aku ai i loaa aku ai lakou ia’u, oiai, aole au he ike i ka uhai holoho@a, wahi a Minewa i ninau aku ai. 

            E kahi kaikamahine, e pii aku maluna o kela kualapa kiekie, a maluna o laila e komo aku ai oe iloko o ka hihipea o na laau, a ma ia waenahele e loaa ai ia oe na holoholona ahiu o kela a me keia ano, aka, e akahele nae o hoopoinoia mai kou ola.

            A i keia wa i ikeia aku ai, ua kanaka ahiu la i ka nanao ana iho o kona lima akau ma kona poli, a unuhi ae la i kekahi pahi loihi, a haawi mai la ia Minewa me ka hoomau ana mai i ke kamailio ana, penei:

            Me keia pahi e pepehi aku ai oe i kekahi dia ahiu, a o na io momona e hoopuni ana i kona kino, oia kau e hoihoi mai ai no ko’u paina kakahiaka, e wiki mai lohi, a e hoomanao iho, ina oe e hoao ana e mahuka mai ko’u malu aku, e inu koke no ka maka o kena pahi au e paa la i na kulu koko o kou puuwai, ano ua lohe aku la oe i ko’u manao e hele koke me ke kali hou ole aku i wa okoa aku.

            E kuu hoaloha maikai, aole au e hoao e mahuka mai ia oe aku, a o kau mau kauoha ka’u e hooko ai me ke kunukunu ole.  Nolaila, mai hopohopo no’u.

            I ka hooki ana ae o Minewa i kana kamailio ana, oia no kona wa i lalau aku ai i ka pahi me na wai maka e hiolo makawalu ana, haalele iho la oia ma ka huakai uhai holoholona.  A maluna hoi o ke kualapa keikie e ku mai ana i pii aku ai oia maluna o na aa laau a me na lala laau, a he nihinihi ke ala e hiki aku ai iluna olaila.

- - - - -

            Ua hala aku la ma ka mokupea R. P. Rithet no Kapalakiko, o Mr. Keoni Ena me kana wahine no ka hoomaha ana.

            Ua haawi ae ke Kanikela Pake he paina no kekahi mau pake kuonoono o ke kulanakauhale nei, ma ka auina la Poakahi nei.

- - - - -

MOOLELO O KA AHAHUI EKALESIA

O KA MOKUPUNIO KAUAI.

            Halawai, ka Ahahui Ekalesia o ka mokupuni o Kauai, ma ka Luakini o Waimea, Okatoba 12, 1898, hora 11 a.m.

            O Sam Kaili ka Luna Hoomalu Himeni a me ka pule Sol. Kaulili elua la i poho ai ka aha.

            Hoomaopopo ia na iaia o ka aha Sam Kaili, S. W. Kauanoe, S. Kaulili, Kaialoa, I. K. Kaauwai, L. P. Kauhoe, Kolohaiole, J. M. Lydgate, J. B. Hanaike, J. M. Na@ole, J. Kula, G. L. Kopa, I. K. Kapuoiai, I. K. Maliekekai, O. P. Emeson, R. Puuki, R. Hapuka, Sam Ekaula, J. K. Apolo.

            Komite imi Kumuhana, O. P. Emeson, Sol. Kaulili, J. Kula.  Komite Haipule, G. L. Kopa, S. W. Kananoe, I. K. Kaauwai.

            Apono ia ka hoike a ke Komite imi Kumuhana.

            Komite Haipule, G. L. Kopa, S. W. Kauanoe, I. K. Kaauwai, apono ia ka hoike a ke Komite imi Kumuhana.

            Komite a ka aha i ka ahahui nui ma Honolulu, G. L. Kopa, Komite a ka ana, Sol. Kaulili Komite hoike kihapai.

            O na palapala hoopii kahea kahu mai Lihue a mai Koloa mai, ua hoopanee ia a ke kau o Aperila A. D. 1899.

            Na G. L. Kopa, I. K. Maliekekai, J. Kula, L. P. Kauhoe, Kaialoa, S. Kaili, J. B. Hanaike, J. M. Lydgate i ka lakou mau hoike kihapai.

            Na O. P. Emeson i ka nuhou o ko na aina e.

            O ka lulu bala o ka Papa Hawaii aia ma ka lima o ke Komite no ke kau o Aperila e hoike ia mai ai.

            O Lydgate a me Emeson ke Komite e hui pu aku me ka noho no ke kulana hoonee aku iaia.

            E hoopili ia ana na Ekalesia Hawaii a me na Ekalesia o Amerika, he mea hou ia, ua hoopanee ia a ke kau o ka malama o Iune, A. D. 1899, ma Honolulu.

            Ua hoopuka ka aha he olelo hoalohaloha ia Mr. a me Mrs. Kaauwai no na keiki aloha i haalele mai ia laua, ma o ke Komite ala R. Puuki, Kaulili a me Kapuniai.

            Hanaike, Lydgate a me Kopa, ke Komite malama ia Lihue, Koloa a me Hanapepe.

            J. M. Lydgate, Kaauwai a me I. Kakani, ke Komite no na Kula Sabati.

            Ua hoopanee keia aha a noho hou ma Lihue, i ka malama o Aperila A. D. 1899.

            Hoopanee ia me ka pu’e a R. Hapuku, ua kaomi ia ka moolelo o ka alia.

                        G. L. Kopa,

                        Kakauolelo.

- - - - -

KA BUKE MOOLELO HAWAII

I HAKUIA E KA

Moiwahine Liliuokalani

ma Wasinetona.

Pai a hoopukaia e Li a me Shepord o Bosetona, Amerika Huipuia.

Unuhiia no kapomuikai o na poe heluhelu o

KE ALOHA AINA)

MOKUNA XI

KA HUAKAI NO MAUNA LOA.

            O keia kekahi o na luaopele kakaikahi, a i ole ka luapele hookahi wale no ma ka honua nei i hiki ke makaikai ia i kona wa e a ana me ka ikaika me ka poino ole o ke ola o ka mea makaikai, no ka mea, ua hiki ke @keia aku ka a mai o ke ahi mai kekahi wahi kiekie aku.  Aole keia he pele i kahe mai ka mauna mai, aka, o kekahi wahi ia i puka mai ai o ke ahi i huna ia malalo o Mauna Loa.

            He hotele hou ke ku nei ma ke kahua e ike ponoia aku ai keia mea ano nui, aka nae, ma ka wa o keia kipa ana, ua hookipaia aku makou iloko o kekahi hale mauu nui, a maloko o laila e hiki ai ke noho he kanaha poe.  Maanei i apo pumehana ia mai ai makou, a o ko makou mau lio hoi i hele a maluhiluhi ua hookuu ia aku lakou e hoomaha na kahi koke i ko makou wahi e hoomaha ana, a ia wa no hoi i paina ahiahi iho ai makou i na mea i hoomakaukauia.

            Mahope iho o ka pau anai o ko makou paina ana, ua uhi koke ma@ la ka pouli mahope o ka napoo ana aku o ka la, a nolaila, ua hoohala iho la makou ia ahiahi no ka nana i ka wena mai o ke ahi iloko o ka lua.  A mai ka malamalama a me ka wela o luna o ka lua, ua loli ae la ia i moana ahi, a lele mai la na pohana iluna o ka lewa, a i keia wa i nee mai ai o ka noe a nalowale aku la ke ahi mai ka makou ike ana aku.

            Ma keia nalowale ana aku, ua hoi aku la makou no ka hooluoiu ana ia po, aka, ma ka hora 2 o ka wanaao, ua hoala ia mai la makou e k@ makou mau kamaaina no ka maka kai ana i kekahi hoikeike nui i ike mau ole ia e na malihini i kipa aku ma ia wahi.  Oia hoi, ka malamalama nui maluna o ka piko o Mauna Loa, a ua oi loa aku hoi kona moakaka mamua o ke ahi o ka lua o Kilauea.

            Ua kaawale ka noe mai ia wahi aku, a ua loaa hoi ia makou ka ulia pomaikai o ka ike ana aku i ka puka mai o ka malamalama me na lalapa ahi e oiliili ae ana.  He po ia i hiki ole i kekahi o makou ke hoopoina aku, a ua hoihoi ia mai hoi na lahui o keia huakai.  O ke ahi ma k@hi kokoke ia makou, aole oia hoike mai i kona a ikaika ana, mamuli o ka l@l@ ana aku o ka ikaika o ke ahi maluna o ka mauna.

            I kekahi la ae ua iho aku la ko makou poe no lalo o ka lua no kahi kokoke loa i ke ahi, aka, aole nae au iho pu aku me lakou, a ua noho iho la no au i ka hotele.  Ua hoolakeia makou me na makana na Pele ke akua wahine kahiko o ke ahi, a na na kanaka Hawaii e haawi aku.  A oia ia hana ke hana mau ia nei a hiki i keia mau la.

            O na poe i hanau ma na aina e, a i maopopo ole i ko makou mau moolelo kahiko, ua lawe aku lakou i ke dala a i ole i kekahi waiwai o ae, a kiola aku iloko o ka pele, no ke kiola ana aku iloko o ke ahi no ka hahai mai o na ulia laki.

- - - - -

LOAA HE 450 TINI OPIUMA I NA

MAKAI KIAI AWA.

            Ma ka hora 2 o ka wanaao Poakahi, oiai kekahi o na makai kiai o holoholo ana ma ka uwapo Pakipika, na ike aku la oia i kekahi mau kino ekolu e au ana iloko o ka wai.

            I keia wa e hoolei pau ana ka mahina i kona nani nui, a ua hiki hoi i ka makai ke ike aku he mau haole lakou.  Ua ninau aku ka ma@i heaha la ka lakou hana malaila, a o ka pono i loaa mai e auau ana lakou.  I keia wa no i ike aku ai ka makai i kekahi mea e lana ana iloko o k@ @ a na ia mea hoi l@ hookomo @ i na manao hooluoi iloko ona @ olaila, huki ae la oia i kekahi kaula e lewalewa ana ma ka aoao o ka uwapo, oia no ka wa o na haole i holo aku ai a nalowale aku la mamua o ka hoea ana mai o kekahi mau makai e ae.

            Ua hoomaka hoke ia aku la e huli ka mea e lana ana iloko o ke kai, a loaa aku la he eke kapolena, a maloko o ua eke la e waiho ana he 450 tini opiuma, nona hoi ka waiwai io o $6,750.  E haawi makana ia ana na makai kiai awa i hopu iho la i keia mau tini opiuma he $1.00 no ka paona.  O Mahetona ka inoa o ka makai e kiai ana ma ka uwapo Pakipika.

LOAA HE MAU TINI OPIUMA.

            Ma ka awakea o ka Poakahi nei, oiai kekahi poe paahana e eli ana no ka hana nou ana i ke alanui pii o ka aoao makai o ka halewai, n@ loaa iho la i kekahi o lakou he tini opiuma i huna ia iloko o ka lepo, a i ka huli pono ia ana aku la he kanaha tini, aka, ua pau wale no nae i ke ino, mamuli o ka loihi loa o @ lakou waiho ana malaila, aohe mea o lakou i maopopo i ka wa i huna ia ai o keia opiuma malaila a me ka inoa o ka mea nana i hana i keia mau hana.  Ua koho ia ae nae, ua huna ia keia mau tini opiuma i ka wa o ka opiuma e lilo ana i poi a i uinihapa, he mau mahina i hala ae ne@.