Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 46, 12 November 1898 — Page 3

Page PDF (871.45 KB)

This text was transcribed by:  Jandee Wiiliams
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

Na Palaplala

 

            He Hanohano io anei no na Ekale@a Kalawina o Kakou nei ke Hoohui Aku me Amerika Huipaia-A he Kono Aloha anei @a na K@risto?

 

(Hoomauna)

            Nolaila, e na hoahanau aloha aina a pau mai Hawaii a Kauai, o kela ae la kekahi ma@ hopuna olelo mai kahi mau ane@a mai o ka mokupuni o Oahu nei a me ka manao o ka Papa Hawaii.  Ma ka hoakaka maikai ana a Timoteo o Kaumakapili, i hoonanee ia aku ai ka hooho lo kokeia ana o ua hanohano la a ke kau nui e hui ai o ka Ahahui Nui o Ko Hawaii Paeaina iloko ae nei o Iune o keia makahiki ae ma Honolulu nei.  Oiai, no nae ko lakou iini o ka hooholo koke i hio no iloko oia aha.  A wahi a ka anela mai Waialua mai i poha mai ai ka malamlama o ka uwila mai na hoahanau mai o kona elale@ia ma keia mau huaolelo.

            Ia oe e Solomona Oili e, ia oe e noho aku ai i ka ahahui a oukou, a i oili ae kela kumuhana hanohano a ko Laupahoehoe i hooholo mai nei ea, e i aku oe, aohe makemake o na hoahanau o ka elalesia o Waialua ia hanohano, aole hoi me ia ano kona aloha, aole loa hoi ma na ano a pau.

            O keia ae la na hopuna olelo uwila mai ka ekalesia mai o Waialua ma o ko lakou kahu a me ko lakou elele.  Ea, wela ka hao, oia ka oiaio aole he hoopunipuni iloko o lakou aole hoi he hookamani.  I paa ko oukou manaoio i ka mana o ke Akua, aole hoi i ke akamai ole kanaka.

            A wahi a kekahi anela o loko o ua ahahui la hoopuka ae ai i kau mau wahi huaolelo ano mikioi, a pehea la ko kakou manao, in a e haawi mai ana kekahi i kona lima akau no ke aloha ana mai ia oe, e aua mai ana anei oe i ko@ lima aole e haawi aku i kou lulu lima aloha ana me ia?

            He mau wahi alakai olelo ana o ke ano waipahe o ka maalea, a o ka hooko ana aku ia ano aloha la, he hopena melea awahia, a ke ike nei no kakou i ua ano alona la i keia la me ka hewahewa ole, a imua ponoi no o kou maka kahi i ku ai ke ahua o ua ano aloha la a hiki iho la i ka momona ana o ua aho aloha la imua o kou alo.

            O ko iala keehi mai la no ia ia oe, kani ka iala ak@, he kaaka iki maalea kela ia oe iho la ka lehelehe nui kamalii o Kaunakakai.  Nolaua e ao kanaka mai kakou e na aloha aina oiwi a pau mai Hawaii a Kawai, a e hoomaopopo iho i ke ano o ua aloha la, a me ua hanohano kakaiapola lupe la e kono ia mai lakou ae aku.

            He o@, he hanohano mok@ @na, he lima aloha hookuee, a he komo aloha kau liihi o na hipa @ o a ianei, e puhee ana hoi iloko o kela me keia hoomana like ole o Hawaii nei.

            A i@a ua ike na kahunapule Kalavina o kakou, oia ka mea e neoneo loa iho ai na luakini i ke kanaka ole, pehea, ae aku anei ia kono aloha ke hiki mai i ka Ah@hui Nui ma Honolulu nei i keia makahiki ae.

            He olelo, o ka hanohano a me ka lima aloha o ke Akua la Hawaii nei, ua hiki mua mai ia i ka A.D. 1820, a maiiaila mai ka moe lolii ana o ua aloha ala o ke Akua, a me kona hanohano nui maluna o na Ekalesia Kalavita a pau o Hawaii nei, a hi ki i ka A.D. 1873, i kaawale aku ai ua hanohano ala, mai na Ekalesia Kalavine aku o Hawaii nei kaawa le pu me na hana kokua aloha.

            P@anuanu, koekoe ka poii o ka Ekalesia, ua hala ka uhane aloha mai on a aku la, hui aku hui mai na keia a ke akua me na keiki a kanaka, hoi pu mai la me na keiki a ke diabolo, hanala ke-kea na ke-ele ka ai, panoonoo na halo lelo a na kahunapule i komo pu iloko o na hana mau ae a ke kuko o ke kina i kue i ko ka uhane.

            A in a e hooholo io ana lakou i nei kumuhana i keia makahiki ae ea, aohe hoonaaikola aku i ka hiki ana iho no i ko alo.  O ka kakou hana pono wale no o ke kukulu ae no i ekalesia no kakou ino, aole no e hoonele ma ke Akua i kahi mea kupono no kela a me keia o na hoahanau aloha aina i kahunapule no lakou.

            E hoomanaoia o kou kukulu ana i ekalesia ponoi no oukou iho, he oiaio e ike ana oukou i ka oukou kenikeni lulu mahina hou e holo ana i waena o na keiki makua ole a me na wahine kanemaka, na hoahanau o ko oukou ekalesia ponoi, aole hoi e kuhilani aku kau mau wahi kenikeni o kalulu mahina ho@ ana no na pahu berena popopo.  O kela ae la na alakai ana e pono ai kou ekalesia, alaila, e pumehana no au anei ke aloha o na hoahanau i ka lakou mea i koho ai, e lilo hoi na hoahanau i mau keiki, a o ka lakou mea hoi i koho ai i makua no lakou ma ke kino a me ka uhane.  E ai a e hoolawa e like me na mea i loaa ia oe na kekahi o kou mau hoahanau ilihune na keiki makuaole a me na wahine kanemake.

            Aole hoi e kaukai wale kela kahunapule no ka uku ia ma@, aka, e hana i ka ke Akua hana me ka hoopilimeai ole, a na ke Akua no e uku mai ia oe i ke ai e ola ai kou kino a me kou uhane.

            Nolaila, e na hoahanau aloha aina oiaio a pau e ku me ka oiwi kilakila a e hoolono i ka nehe a ke kai e, hea wale ka'u moe, i moe au iwaena kona o ka ino e o ka poe ino o lakou nei, e mana ka ia kakou a pau e hoole aku e:

            I ka hoopau ana ae i keia i hookahi o'u wahi manao i koe, wahi a Paula i ko Korineto:  Ina o ka io ka mea e hewa ai o ko'u hoahanua, oiai no nae ua io l@, he maikai i kekal@ poe, @, ma kela hope aku, aole loa au e ai hou i ua lo la, no ka mea oia ka mea i hewa ai o ko'u hoalana.

            Pela hoi, in a o nei hanohano, a me nei kono aloha a mai Iuda Ikekalioka mai noi ia, a in a ekalesia Kaiavina o Hawaii nei.  He oiaio aole loa au e ae aku e hooholoia kahi mea e kumakaia ai i kou noho aloha pu ana me na hoahanau o kou ekalesia, o hoolilo auanei au i ko'u ekalesia i mea make kauoha ole a i heana no na poe hookamani.  Me keia mau weheweh ana maluna ae, ke ku nei ao na kela a me keia a kaupaona iho i ka pono a me ka hewa o ka'u mau hoakaka ana, a e kala ia mai hoi in a na oi wale aku ka'u mau hoakaka ana mawaho o ka mea kupono, pela ka Haku e k@la mai ai ia'u.

Onau no me ka olalo.

S.K. KAMAKAI.

Honolulu, Oct. 12, 1898

 

NA MOKU LAWEKOA E HOEA

MAIANA

            Maluna o ka Mariposa i hoea mai la i keia kakahiata Poaha i loaa mai ai na lono e pili ana no na moku lawekoa e makaukau la no ka haalele ana aku ia Kapalakiko a kipa mai i Honolulu nei ma ko lakou alahele no Manita.

            I kona la i haalele aku ai ia Kapaiakiko, oia ka ia i manaoia ai haalele aku ana ka Penesilevania, a maluna on a na koa, o Iowa, ma kekahi la ae e haalele aku ai ka moku lawekoa Pue@la ia Kapalakiko, a e lawe ana oia i ke koena o na koa Kansas a me na koa kaualio Nevada.  A ma ka Poalua iho la e haalele aku ai ka Newport ia laila a maluna on a o Kenerala Mila, me elima mahele o na koa Tenesi, ka puali pukaa o Wyoming a me kekani puali pukas o Kaleponi.  O keia ka panina o na koa Amerika e manaoia nei no ka hoouna aku no Mainloa.

           

KA LUNANUI O KA HUI MAHIKO O ONOMEA.

            Ua lawe ae la o J.T. Moir, i ke kulana iunanui ma kahi o W.W. Goodale, i lilo ae la i lunanui no ka mahiko o Waialua, pela ka hoike a ka nupepa Hilo Tribune.  O kela Moir, he wahi luna wale no oia no na paaha@a i kinohi, aka, mahope o kona hoomanawanui ana no umi makahiki, ua loaa iho la iaia keia kulana kiekie loa.  Ua haawi aku kona mau hoaloha i na hoomaikai ana iaia, a ua manao ia aole no e kue mai ana na agena ma Honolulu no kona kupono ma ia wahi.

 

NO KE KILO ANA I NA HOKU

            Ua loaa mai nei ia Porofesa Hoamer a me Alekanedero he noi mai ia Profesa Pickering o Harverd, no ka papa i na hoku haule ma Hawaii nei i ka po o ka la 11 a me 12 o keia mahina, a waiho aku i ka laua hoike iaia.  Eia ke hoomakaukau ia mai nei na ania@i hoonui ike no ke kilo ana aku i na moa kupanaha o ka poai lan@ a hoea mai ana ia mau po.  A mawaena oia mau poe akeakamai e komo pu aku an@ ma keia kilo hoku ana o Porofes Ingalls, Ei@ton a me Wood.  Nolaila, he mea pono ia kakou ke maopopo i keia mau po i ike ai hoi kakou i keia mau mea pahaohao @o ka lau@, no ka mea, iloko wale no o kela a me keia 224 makahiki e ikeia ai keia mau hiohiona kupanaha.

 

KA LA HANAU O KE KEIAKIALII O WALE.

            I ka Poakolu nei i piha ai na ma kahiki he 57 i ke Keikialii o Wale a hooilina moi hoi o Beritania, mai kona oili ana mai kona makuahine i aloha nui ia ka Moiwahine Victoria, maloko o na paia o ka Halealii Bakinahama, ma Lad@, i ka la 9 of Novemaba, 1841.  O keia kekehi o na la nui loa iwaena o na pee Beritania.  Iloko o keia mau makahiki loibi o kona ola ana, aole oia i hoao e kaili mai i ka nonoalii mai kona makuahine aku, aka, na haawi aku nae oia @na kokua paueho ole i kona makuahine alii ma ka hana i na niea e pili ana @ ko laua aina aloha a ua ikeia hoi kone makaukau ma ka haiolelo.  Ua hio kona ae ole ana e lawe ae i ka nohealii a kona makuahine i ake pinepine ai e haalele aku i mea e hooi ioa ia ai o kona makee ia e ke laua mau wakaainana Bertania.

 

HUEIA NA IWI KANAKA

            Ua loaa mai nei he mau lono mai waho mai o Waialae, ua loaa aku la i na koa Nu ioka e noho nei mawaho o laila he ilina o na poe make a aia lakou ke hue ia i na iwi o na kanaka i kanuia mawaho o laila.  He 25 ka nui o na wiw poo i loaa ia lakou, aka, aole nae lakou i hoopau ae i ka eii ana.  Ua koho ae poe koa la, ua malama@a ka he kaua ma ia wahi mamua, a he iwi ia no na koa make.  He hookahi wale no kapuai ka kohonu o kekahi mau iwi kino kanaka e waiho ana.  Aloha ka iwi o na kupuna o kakou e kaulai ia mai nei e keia poe koa Amerika.

            He 64 poe limahaua Europa i haalele aku la i ka hana ana ma ka mahiko o Ewa, a ua lawe ia mai lakou no ke taona nei e hoopaa mamuli o ka uhaki ana i ka ae like. 

 

HE HEIHEI MOANA

            Mamua o ka haalele ana iho o ke mokuahi Beigic, ma ka po Poakolu nei, ua hoopuka ae kona kapena, e hoopaiwa ia na ohua o ka mokuahi Anesteralia i ko lakou wa e hoea aku ai i Kapalakiko, ua pau mua na ohua o ka Beeigric i ka hoolele ia iuka o ka aina.  A ma ka olelo a keia kapena i manao ia ai e malama ia ana he heihei mawaena o ka Belgie me ka Auseteralia.  O ka Auseteralia ka mokuahi i haalele mua iho i ke awa nei, he mau hora mamua o ka haalele ana iho o ka Beigric.

 

KA MOKU LAWEKOA INDIANA A ME OHIA

            Ma ke kakahiaka nui o ka Poaono nei i @u mai aina moku lawekoa Indiana a me Ohio mai Kapalakiko mai, ma ko laua alahele e halihali hou ana i mau koa Amerika no Ma@.  Mahope o ko laua noho @ ana iho @ m@nei, ua hala aku la laua no Pilip@.  He elua bataliona o na koa Wasinetona maluna o ka Ohio, a he 800 koa hoi maluna o ka Indiana.

 

PHA KA MAI SAMOLA POKI.

            Ua puka ae la ka Mai samola Poki iwaena o kekahi Pake @ ka mokuahi Belgic i lawe mai nei ma ka pa hoomalu o Kahakaaulana, ua hoea aku o Kauka La malaila no ka huli pono ana i ke kulana o ka mai, a ma kana hoike, aole he ikaika loa o ka mai i loaa iho la i keia Pake, aka, ua hoopuipui ia aela nae ka nui o na kiai malila, no ka pale ana aku i ka laha ana ae o keia kupuino i waena o ne poe e noho @ malaila.  E hoomaluia ana lakou he 18 la-mai ka Poaono mai nei, a hookuuia i ka la 24 o keia mahina, iua nae aole e oili hou ae ana keia mai weliweli.

 

Maluna mai nei o ka Maricsa

            Maluna mai nei o ka Maripcsa i huli hoi mai ai Mr. W.C.Achi, mai Amerika Huipuie, mahope o kena kaawale ana aku uei no kekahi mau pule mai ka aina hanau aku nei.

 

OLELO HOOLAHA

            E ike auanei na kanaka a pau ke nana ma keia hoolaha.  Cwau o Hook Sing (pake) no Honolulu Oahu, Ko Hawaii Paeaina.  A ma keia ke hookoho aku nei au i kuu hoahanau (cousin) is Yong Kit (pake) oia ko'u hope, mai ko'u wa e kaawale ana mai Ko Hawaii Paeaina aku no ka manawa.  Nolaila, ke haawi piha nei au i ka mana ia Yong Kit. E malama i ko'u pono a pomaikai a pau iloko o kuu Halekiiai Liilii (retail license) e ku la ma ke kihi hema o Alanui Ema a me Vineyard, me keia mua aku o Yong Kit ko'u hope oia hookahi wale no ka mea mana ma ka hookaa a me ke kikoo ana i ka poe aie i ko'u halekuai.  A he mana ia Yong Kit ke hoopii ma ke kanawai i ka poe e kue mai ana i ko'u mau pono a pau.

            No ka oiaio o keia ke kau nei au i ko'u inoa ma keia la 1 o Novemaba, M.H.