Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 47, 19 November 1898 — Page 7

Page PDF (900.12 KB)

This text was transcribed by:  Danna Ebia
This work is dedicated to:  Asinsin-Ebia

KE ALOHA AINA, HONOLULU, NOVEMABA 19, 1898                           7

 

HE KAAO KAILI PUUWAI

NO KA

UI MINEWA.

A ME NA

Kaikunane Eiwa

I Hooliloia i mau Manu Nene Ahiu a i ole na Keiki i Hoehaehaia

Kakauia no KE ALOHA AINA

 

MOKUNA IV

O MINEWA ILOKO O KA EHAEHA.

            A i keia wa no a kona lima akau e makaukau ana e hooiho iho i ka maka o ka pahi maluna pono o kona puuwai, aia hoi, ia manawa pu no i lohe aku ai oia i kekahi halulu nui oloko o ua ululaau la a pahupahu mai la hoi na kapuai o kekahi mea ana i koho wale ai, no na holoholona ahiu mai no ia, me ka paapaaina pu mai hoi o na lala aalaau maloo, a ne keia halulu ana i hookaakaa hou ae i kona mau maka me ka haliu pono ana aku hoi no kahi a ka halulu ana i lohe aku ai.

            I kela a me keia sekona aia ua halulu la ke hookokoke mai la i kahi ana e noho nei, a ua lilo hoi keia i mau sekona weliweli, i kona hoomanao ana ae aele loa oia e pakele mai ana mai na maiuu mai o ka holohalona ahiu nona na kanuai ana e lohe nei.

            A he mau sekona wale no mahope iho o kona kali ana no keia halulu kupanaha ana e lohe nei, aia hoi, ua hoopuiwa loa ia ae la oia i ka ike ana aku i kekahi dia keiki i ka oili ana mai mailoko mai o ua ululaau la, a mahope hoi ona e alualu ana kekahi luahine, nona na makahiki ma ka Minewa koho aku, aia ia maluna aku o ke kanahiku a oi aka, o kona mama holo nae, ua oi loa aku ia mamua o na kanaka opio kukini.

            Aole nae i hookaulua iho ua luahine la i kona wa i ike mai ai ia Minewa, aka, aia no oia ke hoomau la i ke alualu ana mahope o ke dia keiki, a mamua ae o ka napoo ana aku o ua dia ia ma kokahi aoao o na laau e hihipea ana, a nalowale aku hoi mai ka ike ana aku i na maka o ke kaikamahine opio, aia hoi, ua paa aku la na wawae hope o ke dia opiopio i na lima wikani o ka luahine a ka mama nui wale.

            A ia wa koke no i ike ia aku ai kona iima i ke nao ana iho iloko o kona poli a unuhi ae la i kekahi pahi pepehi holoholona, me ia mea hoi i pepehi iho ai oia i ua dia la.

            I ka ike ana o ka luahine, ua make kana pio, oia no kona manawa i @ ae ai, a hoi hou aku la ihope no kahi a Minewa e noho ana, a me ka leo olu waipahe, pane aku la oia ia Minewa, penei:

            E ka wahine opi malihini heaha kau hana oloko o keia ululaau mehameha kanaka ole a heaha hoi ka manao o keia pahi au e paa la a ma ko’u kilo ana ma kou mau helehelena, eia ia ke hoike mai nei i na nanaina kaomaha, e pane koke mai ano, a malia o hiki ia’u ke haawi aku i na kokua ana, maluna ou e ke kaikamahine opio no ka mea ua hoohini ko’u puuwai i ka nani o kou mau helehelena.

            Na keia mau huaolelo aloha i pae aku mai na lehelehe aku o ka lua hine malihini i hoopiha hou i na manao hauoli iloko o ka puuwai o ka kaua Minewa, a manao hou ae la hoi kona ola.  A i keia sekona no i owaka aku ai kona waha i ka i ana aku:

            E ka loahine malihini puuwai oluolu, e kala mai ia’u, no ka aea waie ana mai iloko o keia mau ululaau, me ke kuleana ole, e hoike aku no nae au ia oe me ka oiaio, aole na’u ponoi ka makemake o ka hiki ana mai ia nei, aka, na ka hookonokono ana no ia a kekahi kauaka ahiu a’u i weliweli loa ai e hele mai maloko o keia mau uluiaau mehameha kanaka ole, e imi ai i mau mea ai no kona paina kakehiaka.

            A o keia pahi a’u e paa nei, nana no ia i haawi mai ia’u no ka pepehi ana, a lawe aku i kekahi mau io dia oniopio.

            Aka, mamuli o ko’u ike aua, aole he hohoholona ahiu e loaa aku ia’u, oiai, he uuku loa au, nolaila, ua hooholo iho la au e make ma ka oi o keia pahi pepehi holoholona mamua o ko’u hoomau hou ana aku i ka huli holoholona.  No ia kumu hoi keia mau hiohiona kaumaha e hekau nei maluna o’u au e ike mai nei.

            I ka hoopau ana o Minewa i kona kamailio ana, ua ikela aku la na waimaka aloha e haloiloi mai ana mai na lihilihi maka mai o ka luahine uhai holoholona.

            A mahope o ke heloi ana ae o ua luahine la i na kulu waimaka e iho malie iho ana ma kona mau panalina, ua loheia aku la kona leo i ka pane ana mai:

            E ke kaikamahine opio, ua ike a ua kamaaina au i kena kanaka ahiu oia hookahi ka mea i kaunui ia ka weli maloko o keia ululaau, a ua hooiilo aku hoi oia i na poopoo e loaa aku ana iaia i wahi no kona poo e hoomaha ai.

            A o ke koko o ke kanaka a me na holoholona kana puni, ua hoopihaia au i ke aloha nou, aka, aole pae e hiki ia’o ke hoopakele ae ia oe mei kona lima mai, no ka mea, he hookomo like ana aku ia la kaua iloko o ka poino.  Aka, ua hiki nae ia’o ke hoolako aku ia oe me na io holoholona i na kakahiaka a paia elike me ka loihi o ka nohoalii ana o na olona wikani maluna o kuu kino.

            Nolaila e hoomama ae i kou mau manao kaumaha ie ku a hoi aku hoi no kahi a ke kanaka ahiu e kali mai la ia oe me na io palupalu o kela dia opio e waiho mai la malena o ka lepo a e hoomanao iho he aloha au nou no na manawa a pau, a na ka make e hookaawale i ke kaua pili aloha ana.

            Na keia mau huaolelo i oili mai la mai ka waha mai o ka luahine malihini, i hookomo hou mai i ka ikaika iloko o ka kaua Minewa a oia no hoi kona manowai ikeia aku ai e kukuli ana mamua o ua luahine la.

            E kuu hoopakele nou au e aie nui nei, a heaha ka’u e hana aku ai no ka uku panai ana aku no kau hana lokomaikai.

            E ke kaikamahine opio, e ku ae iluna a mai noonoo hoi no ka uku ana mai ia’u.

            Nolaila, e hoi koke me na io holoholona, a haawi aku i ke kanaka ahiu, o hoopoino mai auanei oia ia oe.  A e hoomanao, ma ke kakahiaka o ka la apopo e hui hou ai no kaua maanei.

            Elike me ke kauoha a ka luahine pela no o Minewa i ku koke ae ai iluna, a hele aku la no kahi a ke dia make e waiho ana, a lawe ae la i na 10 maikai ana i ike ai he kupono i ka manao o ke kanaka ahiu.

            I keia manawa no i haawi ae ai ka luahine a me ka kaua.  Minewa i ka puili aloha hope kloa ana, a huli hoi aku la ka luahine no hope o ka hihipea o na laau ana i hele mai, a o Minewa hoi, ua hoi aku la oia no kahi a ke kanaka ahiu e kali mai ana nona.

            A i kona ike ana mai i ke kaikamahine e paa aku ana i na io holoholona, ua hoopiha ia ae la oia me hauoli a ike ia aku la hoi oia i ke ku ana ae iluna a lelele ae la ma ka aoao o ka puu ahi e a malie ana.

            A me ka hoohakalia ole iho lalau koke aku la oia i na io a ke kaikamahine opio e paa ana a kiola aku la iloko o ke ahi e a ana, a mamua o ka mo’a pono ana o ua mau io la ua lalau koke aku la oia a haupa iho la no ka hoopiha i kona houpe le walewa.

 

NA MOKU KOA NO MANILA.

            Ma ka po e kela Poalima aku nei i hoea mai ai ka moku lawekoa Penesilevania mai Kapalakiko mai a maluna ona e lawe ana ola i ka egimana koa Iowa.  A ma ka auina la Sabati i hoea mai ai o ka mekuahi Puebla, a maluna ona e lawe ana oia he 600 a oi.  Ma ka po Poalua nei i ku mai ai ka moku lawekoa Newport me 472 koa.  A o ka St. Paul keia pule aku oia e hoea mai ai.

 

HE MOOLELO NO KEKAHI MAU OPIO HAWAII.

            Eia makou ke unuhi aku nei ma he ano nui no ka mea e pili ana i kekahi mau Hawaii, a ka Avalataiua i lawe mai ai mai ka nupepa North American mai o Piledelepia penei:

            Mamuli o ke akamai o kekahi mea hanu mea hou o ka nupepa The North American, i ike he wa e hana ai no ka pono o kana pepa, kona kulanakauhale a me ka hale hoikeike Commercial Museums, a ia hale a malama nei he eha mau kanaka Hawaii maoli, a o ike ia ana hoi lakou ma ka la kai huakai nui Civic Day, kekahi o na nanaina nani oia la ia bile e hiki mai ana.

            O keia mau kanaka he oiwi kilakila ko lakou, he 22 ka nui o na makahiki o ka mea opio loa a pii ako a hiki i ka 28, a he mea kupanaha ka olelo ana ae, he hookahi pule wale no o lakou a i ole oi iki o ka noho ana ma Nu Ioka, mamua o ka hoea ana mai la i keia kulanakauhale, a aole hoi he poe huli mea hou o Gotham i manao eia lakou i anei.  O keia wale no na Hawaii oiaio maoli i manaoia ma keia aoao o na Mauna Pohaku, a i hoomaopopo ia ma Piladelepia nei, a ua olelo ae o Kauka Wilson o ka hale hoikeike, he laki nui keia i loaa, a e hoikeike, he laki nui keia i loaa, a e hoikeike ia ana lakou maluna o kekahi kaa i hookaawale ia no ka mokupuni o Hawaii, ma ka la kai huakai nui Civic Day.

            O ka inoa o keia poe keiki i hoike aku ai oia o Akeahi, Aka, Wela ka Hao a me Alu ka Uwea.  He elua o lakou i hiki ke kamailio iki i ka olelo Enelani, a ua hiki ke hoomaopopo ia ka manao.

KE ANO O KO LAKOU LOAA ANA.

            Ma ka hora 3 o ka wanaao Poalima, i loaa ai keia poe kanaka maloko o kekahi hale aina, he umi wale no hoi minute mahope o ko lakou hoea ana mai i ka Reading Terminal ma ko lakou alahele mai Nu Ioka mai.  Malaila ua iho aku la no kekahi hale aina maluna iki mai o ka Ninth, a malaila e paina ana ka mea huli mea hou o ka North American ia manawa, a na ka hauliuli o ka lakou ili a me ko lakou lauoho i lilo i mea ano nui i kona manao.  Ua koho iho la ka mea huli mea hou he poe Cuba, a i ole, he poe lakou no Inia Komohana, aka o ka mea pahaohao loa nae, oia ke ano like o ka olelo a keia poe me ka ka Pake a oiai oia e noonoo nui ana, uakomo mai la he haole nona ka inoi o Robert maloko o ka hale aina, a nana i hoike aku laia he poe Hawaii lakou.

            Ua haupu koko ae la oia no ka la nui e hoea mai ana, ka la hoi e hoikeike ai ke Commercial Museum i na mea e pili ana no Cuba, Pilipine a me Hawaii, a ua makemake hoi o Wilsom i mau kanaka maoli ma keia hoikeike.  Nolaila, ua Lele aku la oia no kahi a na kanaka Hawaii a noho ana.  A na Welakahao i hoike mai he 15 minute wale no ko lakou hiki ana mai i keia kulanakauhale, ua kau mai lakou maluna o kekahi moku kopaa mai Honolulu mai no Nu Ioka, a o keia hale aina hoi ka lakou wahi i hoomaha mua ai.

            Ua kamailio aku oia ia lakou e pili ana no ka hoikeike nui e malama ia ana, a me ko lakou makemake ia ana e komo pu aku, a ua unuhi aku o Welakahao i keia mau olele i kona mau hoa, aka aole nae i maopopo ia lakou ia mea, a ua kuhihewa hoi kekahi o lakou he hale keaka a e hoikeike ana lakou i ka hula malaila, ua ku ae o Alukauwea a hoike aku la i kona loea ma ia hana.

            Mahope o ko lakou paina ana na hoihoi ia aku la lakou no kekahi hale hoolimalima no ka hooaumoe ana malaila, a ma ia auina la i hoike la aku ai ka lohe ia Porofesa Wilson a ua hoopiha ia hoi oia me ka hauoli nui.

            O ka maka mua keia o ka nehi ana o na kapuai o keia mau Hawaii i ka lepo Amerika, a maluna lakou o kekahi moku lawe kopaa i hiki aku ai i Nu Ioka mai Honolulu aku nei.  Ala lakou ke malamaia la me ka maikai, a ua lawe pu ia aku e hoomaikeike i kekahi wahi o ke kulanakauhale o Piladelapia.

 

HE ELUA MAU MOKU ME KA HOAILONA KAUMAHA.

            He elua mau mokupea i hoea mai i ke kakahiaka Poakolu nei, me ko laua mau hae e hapa ana ma ke kia hope, oia na mokupea Planter a me C.F. Sargent, O ke kumu o ka hapa ana o ko Planter hae, mamuli no ia oka make ana o kona kapena ma ka moana ma ka la 2 iho nei, i ka wa o ka moku e huli hoi mai ana no Honolulu nei, mai ka mokupuni lepo manu mai o Lysan.  E hoihoi loa ia aku ana kona kino make no Kapalakiko.  O ke C.F. Sargent hoi, mamuli no ia o ka haule ana o kona malama moku ekahi mailuna aku o ka moku a nalowale iloko o ke kai, na ike ia aku oia e au mai ana no, aka, i ka hoea ana aku o ka waapa ma kahi ana e au mai ana no ka hoopakele ana aku iaia, ua ike ia iho la aole oia malaila, a he mau mano hoi ke maaloalo ae ana malaila, a ua koho wale ia ua pau aku oia i ka alapoho ia e kela mau i’a waha nui.

           

            Ma ke kakahiaka o ka Poalua nei, ua make hikiwawe iho la kekahi elemakule e noho nei mauka o Kapalama, nona ka inoa o Kekahuna, makai o ka uapo.  Ua lawe ia mai kona kino make no ka halewai, malaila i nana ia ai e ke kauka a ua ikeia iho la he mai nuuwai kona kumu i male ai.