Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 48, 26 November 1898 — Page 3

KE ALOHA AINA, HONOLULU, NOVEMBA 26, 1898.

 

KA OIHANA LAPAAU,

            O kela kekahi o na oihana kaulana loa a puni ke ao nei, a no ka mea hoi, aia @loko o ka lima o keia poe ke ola o na mea a pan kahi i paa ia ai, ina ia he moi a he em@pera paha e noho ana maluna o ke kalauuu i hoowehiwehi ia me na lubiehu o keia noho ana e hanaoli ai ko lakou ma@ manao no ka nani oia mau hoohiwahiwa ana.

            Aka, aole ioa nae i nele he hoo kahi oia poe i ka malama ana i mau kauka lapaau no kko lakou mau kauka lapaau no ko lakou mau ola iho, a ua ike a ua kamaaina kakon i ko kakou mau Alii-Aimoku i hala aku, a e ola nei, aia no he poe kauka nana e malama ana i ko lakou mau ola, a e haawi ana i ko lakou mau ola, a e haawi ana hoi i na kuhikuhi ana no na mea e hoopakele ia ai ko lakou mau ola, a pela aku. 

            He mea maopopo o kekahi paha keia o na oihana nui a ko ka honua mau poo aupuni i huli aku ai e nana me ka haawi pu aku i na kokua ana, ma na mea a lakou e kuhikuhi mai ai, a malalo oia kumu, ua lilo o lakou kekahi leo o@ aku o ka mana ma na wahi a pau a puni ke ao nei, a oiai hoi he mea oiaio no ua hoike hana a ia poe, ma o ka lakou mau laau lapaau ala a me ko lakou lawelawe kino maoli ana e haha, a e nana pono i na aakoko e uoomohala ana i na lala o ke kino. 

            O ko lakou ike ua palena oleia ma kekahi mau mea a lakou i hana ai, ka mea hoi a makou a p@ e olelo nei, he mana luaole ko lakou e hiki ai ke hoopowehiwehi i ko ke kanaka ola ana, ua hiki no i kekahi o lakou ke ike i ke sekona hope loa o kou ola ana a koike mai imua o ke akea, a pela no hoi ina paha oe iloko o na haawina kulipolipo o ka mai ua hiki no ke hoikeia mai kou wa e ola ai, a me kou wa e make ai, no ka mea, ua like ia mau haawina imua o ko lakou maka me he aniani kilohi la.

            O ka makou wale no e hoomaopopo nei, oia no ko kakou kulana lapaau, mai ko kakou mau mau kupuna mai, ka poe hoi no lakou na ike akaku pahaohao, na kilokilo lani a me na lawelawe lapaau maoli ana, ma o na haawi haawi laau lapaau ana la.  He mea nui io no keia, a he mea no hoi na kakou a pau e noonoo maoli iho ai; aia no iloko o kekahi laau ulu o ko kakou aina nei, i loaa ai ke ola kino maikai i kekahi poe a pela no hoi i na ke@ki a kakou ka poe e omo nei i ka waiu o ko lakou mau makuahine. 

            Aka, o ka mea pilikia wale no nae i ka nana ana, oia ke kaa ana o na hooponopono ana malalo o ke kuhikuhi ana a ka Papa ola, a oiai hoi, o ka Papa Ola i keia wa, aole ia he Papa Ola Hawaii maoli, e hiki ai ke wai pono ia he poe nana e hoomaoipopo ko kakou mau laau Hawaii, nolaila he mea kupono i ke aupuni ke nana pono ina paha he hana hiki ia i ka Papa Ola ke lawelawe ma keia mua aku.

 

ALOHA WALE IA MAU LEO.

            Mamuli o kekahi mau palapala i hoea mai i ko makou Keena nei, mai kekahi mau Apana kuaaina mai, e hoike mai ana i ko lakou minamina nui i ka waiho ana mai o ka Peresidena Nui, o na Ahahui Aloha Aina o ko Hawaii Paeaina a e kanoahoa pu mai ana hoi me keia mau olelo i ku i ke aloha, e hiki ole ai i ka makou makapeni ke hoopoina no @a kau a kau, a ola iho kela:

            "He oia@o ua haawi aku nei ke aupuni o Dole i na aina, na pomaikai a pau o ka aina, e laa ka waihona hoahu daia o ka lehulehu, na pomaikai pili kalepa o na ano a pau, a me na oihana kuloko o ka aina, a koe ka lahuikanaka o Hawaii, ka poe no lakou ke aloha kupaa i ka aina, aka, i ka manawa hope i@a nae, ua kakou n@ kakou i haawi pio aku iloko o ka lima o Amerika."

            He oiaio, o keia mau olelo i hu ai la mailoko ae o ka puuwai o ka poe aloha aina oiaio, mamuli no ia o ka waiho ana mai o ka Peresidena o na Wahine, ka leo mana hookahi, i hiki ke hoolohe ia e ka lahui holookoa me ka hilinai ia, i na wa a pau, e hoea mai ai o na hana nui pili lahui i makemake ia e hooko ilako o ka wa polole, elike me ka makou mau hoakaka e pili ana no kana lawelawe hana ana.

            O na poe nana i kakau mai ia mau le@a, ua hiki no ia lakou ke ike lea me ka moakaka, i ke kumu nui i hoea mai ai o kona waiho maikai apa aku i ka hana imua o kona mai hoa o ka hoomanawanui pu ana, i ka wela o ka la, a i ke anu o ka ua, a i ka hui ana hoi o ka makani kuehu lepo o ka aina; hookahi manao, hookahi puuwai, a he hookahi hoi hana iloko o ke aloha i na wa a pau.

            I keia la, ua wehe aku la oia i ka pili me kona mau hoa o ke ku@olia pu ana i na hana hoeueu ikaike o ke aloha aina, mamuli o kona ike ana, he mea pono iaia ke hoihoi aku i ka hana ana i paa ai me ka hoomanawanui, iloko o na lima o kona mau hoaloha o ka Ahahui ana i noho makua ai no aneane eono makahiki.

            Aole a makou mau o‘lelo e ae mawaho aku o ke aloha, no ka mea, ua ike kumaka makou i koua noho alakai ana iloko o na wa halawai o kana Ahahui, a @ai hoi, o makou kekahi i komo pu, a i haawi aku hoi i na kakua ana me ka hilinai piha, "e hana ia ka pono a haule mai na lani," ka mea hoi a ka lahui i apo mai ai i kona inoa aala o ka hoopono me ko lakou ikaika a pau, a kekahi mea e hiki ole i ke hoole mai, aole i hoolohe ia, a i lawe ia paha kana mau alakai ana e ka hapanui o ka lahui.

            Ewaena o na Peresidena ekolu o na Ahahui Aloha Ain@ ekolu i k@kulu@n mai k@nohi mai @ hiki i keia la, o ka Peresidena wale no o na Wahine ka mea i lona ole he mau hoohalahalaia ma na wahi a puni ka Paeaina, a olai @oi kona mau Koa Peresidena e noke ia ana i ka hailuku, me na olelo hoino o ke ano haahaa ioa, aka, ua moni lakou a pau ia mau mea, a hana aku la no i ka pono o ka aina me ka nana ole ia mau mea. 

            Eia ka lahui @ na wa a pau, mai kinohi mai a hiki aku la i kona waiho ana mai la iloko o ke aloha pili paa nona, a @ ko lakou wa i lohe ai, ua wa@ho mai la oia i kona kulana i@oko o ka Ahahui, ua hoike koke mai la lakou i na manao makee nona, ina paha, he mea hiki ke hoomanawanui hou aku oia no keia mau @a kupiliki@ o ka aina, o@ai, i huli mai ai lakou a nana i kana mau hana no ka pono o na mea a pau.

            O keia mau leo noi ka makou e aloha ae nei, no ka maa, aole ia makou ia kuleana, aia no ia i ka mea nana i waiho aku ia, a oiai hoi, aia mau no makou mahope @ ka lahui i na wa a pau, a o ko lakou mau leo uwalo, oia ka makou i puana ae la, aloha wale ia mau leo.  O ka pono, aole ia me makou, he hoike wale ae no ka makou, a ne ke kaupaona ia e ana iho i ke kulike me ka mea i anoi ia.

            Oiaio maoli no, ua lilo maoli no ka Peresidena i makuahine no ka lahui, a o kona inoa i kona wa e kaahele kino aku ai ma keia mua aku, ma kona ano maoili iho iwaena o na makamaka a puni ka Paeaina, e apo mai ana no lakou iaia, me he mea la, aia no oia ke paa la i kona kulana i malama ai no keia mau makahiki ae nei i hala, ana i waiho aku la iloko o na lima o kona Ahahui, me ke aloha nui ia.

            Nolaila, ma ko kakou aoao ko ka lahui, ke waiho aku nei makou na na lahui, ke waiho aku nei makou na na Ahahui Aloha Aina no a pau a pu@i ka Paeaina, e noonoo iho i kekahi hana kupono a lakou e hiki ai ke hoike maoli ae i ko lakou aloha no ko lakou makuahine alaka@ i waiho mai la i ka hana a ka lahui iloko o ka hoopono me ka ewaewa ole, a kakou hoi a pau e papahi aku ai maluna ona.  Ka makuahine o ka hoopono a me ke alakai o ka noeau.  Aloha no.

 

            Aole i h@oko ia na olelo kaena a ke Kapena o ka Belgie i hoopuka ae @i, e hiki mua aku ana kona moku i Kapalakiko mamua o ka Auseteralia, no ka mea, ua hiki e aku ka Auseteralia i Kapalakiko, a aohe hoi he mea i keia nona a hiki e aku ka Auseteralia i Kapalakiko, a aohe hoi he mea i keia nona a hiki i ka wa o ka Rio Jereiro i haalele aku ai ia awa.

 

KA BUKE MOOLELO HAWAII

@ HAKUIA E KA

M@iwahine Liliuokalani ma Wasinetona,

Pai a hoopukaia e Li a me Shepord o Bosetona, Amerika Huipuia

 

Unuhiia no ka pomuikai o na poe helu helu o KE ALOHA AINA MOKUNA XII

KA HUAKA@ KAAPUNI HONUA.

            Ina la mua o ka mahi@a o Ianuari 1881, ua hoea mai la he lono telepona i ko‘u home noho ma Wasinetona e noi mai ana ia‘u e hiki kino koke aku i ka Halealii Iolani.  Ua hooko koke aku au i ke kauoha i loaa mai ia‘u, aka, i ko‘u hiki ana aku nae aole ka moi ma ka haleali@, aka, ua loaa aku le nae oia ia‘u iloko o kekahi hale loihi e pi@i kokoke mai ana, kahi hoi e waiho ana o kekahi o kona mau waapa punahele A e wae ana hoi oia i mau hoe no kekahi waapa nona ka inoa o kanoelani, oiai no nae oia e hoomau ana i kana hana, ua kamaiho mai ia oia i kona mau makemake a me na a‘o ana.  Ua hoike mai la oia ia‘u, ua manao oia e holo aku ma hapa huakai haapuni honua, a ua makemake hoi ia‘u e lawe ae i ka mana o ke aupuni, a e lilo i kahu aupuni i kona wa e kaawale aku ai Ua hoomau mai oia i ka hai ana ia‘u ua malama ia he halawai e ia a me ka Aha Kuhina maluna, o keia me ka Aha Kuhina maluona o keia kumuhina me ka hooholo ana o na lila i aba kabu aupuni, a owau ke poo, aka, aole nae he mana o keia aha, ais wale no a hoohole ia e ka mana hooko.

            O keia kekahi o na mokuna maikai ma ka moolelo Hawaii, no ka mea, e hoike ana i ka manao kupaa a ia manawa pu no e hana poholalo ana ka aoao misionari i ka mana hooko o na poe hoomalu i kulike me ke kanawai o na kanaka Hawaii.

            Oiai, ua hoouna ae ka moi ia‘u no ka ninau ana mai i ko‘u manao, ua hoike aku la au me ka moakaka i na manao kulike ole mawaena o maua.  Ua olelo aku au iaia aole au e ae aku i ka manao a @ ole i ke naauao o kekahi aha i kukulu ia ae e like me ka aha kahu aupuni, o ko‘u manao ina he hilinai ke aupuni i kona wa e kaawale aku, e @o owau hookahi ke kahu aupuni.

            Ua nee mua aku au ma ke kamailio ana i na kumu o ko‘u macao ana pela, me ka olelo pu aku, ina he aha kahu‘aupani, alaila, aobe makemake ana i kahuaupuni.

            Ina oia poe ke kohoia aku ana i m@ hoomalu mai i ka lahui, ala@a, owai ana ke poo o ka mana hooko? a no ke aha no hoi i koho ole ia ai i hookahi? Me keia mau kuka ana, ua noonoo akahele ka mui. a ike pono i@o la ua hook@h@ ia ka‘u m@u kumu ma@o mal@a o ka pono a me ka polo@e.

            O ka h@pena o ke@a mau kuka ana, o@a ho@, mamua o kona kaawale ana aku, ua kohoia iho la au i Kahu Aupuni, me ka mana e noho moi no ka hoomalu ana aku i na Paem ku Hawaii i kona wa e kaawale aku ai.

            Ma ka la 20 o Iunuari, 1881, i haalele iho ai ka moi Kalakaua i na kap@kai o Hawaii, i ukali ia e Mr. C. H. Judd a me W. N. Armstrong, he mau mea ho loko o ka ohana m@sionari, a mawaena o na haaw@ aloha ana a na moku a me ke kani kupinai ana a na pukuniahi, ua haalele iho ia oia ka moi mua loa o ka lahui i kaahele i ka poepoe honua.

            Aohe wa i alakai kuhihewa ia ai e na poe ana i manao nui ai elike me keia huakai.

            Malia paha, ua hele oia ma keia huakai no ke aka ana e ike i na aina e, a kakou a pau i makemako nui ai e ike i ka nui a me ka nani o ko ka honua a ke Akua i hana ai a malu@ hoi ona i ku@ulu iho ai ke kanaka i na kulanakauhale nani a me na hana hou maikai,  Aka. o ka m@nao nui o keia huaka@ no ka pono o na kanaka o na Paemoku Hawaii ana e noho hoomalu ana.  Ua kamailio ae nei au i kona ki@a ana aku ma W@sinetona me ke kokua ana no ka hooholoia o ke Kuikah @ Panailike.

            O ka holopono ana o keia kuikahi, ua kupu hou mai la he makemake mai kona aina aku.  Ua koi mai la na poe kanuko i mau lima hana, a i keia wa, ua lilo keia he kumuhana @o ka noonoo ana i kahi e loaa ai o keia mea.

            Mahope koke iho o kona lele ana aku i Kapalakiko, o kahi mua a ka Mui i holo aku ai o@a no o Iapana a maiiaila i holo loa aku ai oia no Kina, a me na kanaka kalai aupuni oia mau lahui, me ka huipu ana me Li Hung Chung, ua kuka iho Ia @kou no keia ninau lahui.

 

HOAO E LAWE I KONA OLA@

            Ma ke kakahiaka Poukahi nei, ua hoao ae la kekahi haole Pelehane nona ka inoa o James Arundell, e lawe i kona ola ma kona oki ana i kona pua-i me kekahi pahi kahi @m@umi, a ua holo aku ka oi o keia @ hi ilalo no ekolu iniha.  A ua haawi ia aku na lapaau aua i kahi i poino ia Kauka Emekona ma ka @aiewai.

            O ke kumu o keia haole i hoao ai e lawe i kona ola, mamuli no ia o kona uluhia ia ana e ka manao o ka @a ona.  He nui na manawa ana i hooweliweli ai e lawe i kona ole, aka, akahi no n@e oia a hooko.  He 38 ka nui o kona mau makahiki, a he wahine kana me na keiki liilii.  Ua hiki mai oia i auei he eha a i ole he e‘ima makahiki i hala ae nei.