Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 52, 24 December 1898 — Page 5
| This text was transcribed by: | Betty Yang Green |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
HONOLULU , DEKEMABA @1838.
NA HANA HOLOMUA O KEIA AU HOU.
Ma ka naua ana i na kulana o na aupuni nui a holomua o keia mau la e hele nei, aole i nele ka ike ia o ko Iapana inoa ma ke poo o kekahi mau hana pahaohao o keia mau la e naue nei, he kumu nui hoi nana ii hookau aku i ka maka’u a me ka weli maluna o kekahi mau aupuni keikikane o Europa a me Amerika. A i hiki ole ai hoi i ko lakou mau maua kaua ke hoohaiki mai i ke komo laelae ana aku o keia wahi lahui ukulii ma na kupakai o ko lakou mau aina, i paa i na papu pale a me na mokukaua hao kila.
Ua oleloia, o Enelani ka mea nana e rula nei i na ale o ka moana ma na wahi a pau a kona mana e komo aku ai a hookahua, a o na ale o ke kai, ua like ia ia Enelani me he aina paa la, a ua hooko ia hoi ka wanana pololei loa a keia kanaka kaulana loa o keia aina i kehakeha ae ai imua o ko kea o holookoa, “na Enelani e rula na ale o ka moana,” a o ua kanaka la, ola no o Adimarala Nelesona.
Ua kokoke ae nei e piha ke keneturia o ka hookahua ana o keia mau olelo, aia hoi, ua hoomaka mai la o Iapana e ike ia he keiki hookama na Enelani naauao i haawi ai, a i keia la, eia oia ke nee nei i ka loa a me ka laula o kona kino, me ka ikaika hoeueu o koan kanaka noeau a piha loea kalaiaina maka hooponopono aupuni ana, a malalo oia kumu i lawe mai ai makou a hoohalikelike ae me kekahi mau aupuni iakika e ku nei i keia la, a o kekahi oia mau mea, oia na mea e pili ana no ke kapili ia ana mai nei o kekahi mokukaua nona ma Enelani, a penei iho na hooakaka ana:
O ka la 1 o Novemaba o keia makahiki iho la, ka la i hoolana ia aku ai ka mokukaua nui hookahi o kea o iloko o keia mau la, mai ka pa kapili moku mai o ka Thames Iron Works & Company. Ua olelo ia, he ikaika kona i lawa me na mea paahana ano hou o keia au holomua, a he kaeaea hoi no kea o holookoa ma keia mua aku.
O keia mokukaua hou, ua lilo ia no ke aupuni Imeperiala o Iapana, a o kona inoa i hea ia ai oia o Shikishima, a e komo aku ana oia iloko o na aumoku kaua oia aupuni i kona wa e hoea aku ai i na kapakai o Iapana, a e hooholo ia aku ana hoi oia malalo o ka hae pohaka ulaula o ua aina la o Ka La Hiki Mai.
Aohe mea nana e hole ae, oia aku ana ka mahimahi nana e rula na ale o ka Aina Ilikina, a he mea kanalua ole hoi ma ka moolelo o keia nee ana aku o ka manawa, o keia mokukaua, a i ole, o ke aupuni paha o Iapana aku ana “ka Beritania Nui o ka Hikina,” me keia hope aku, ka mea hoi nana i hook@ae nei i na maka o ko Kina @kilo aupuni oiai laua ma ke kahua hakaka i kekahi mau makahiki i kaahope ae nei, nana i hookomo aku i na manao wiwo a me ke kahaha nui iloko o na aupuni i ike ia ko lakou helu ma ka papa ekahi o na mea paahana a ko ka naauao ike i hoohana ai.
He hana kupaianaha loa, i ko Iapana mau kanaka loea ike kaua, aole lakou i kanoha aku i hookahi wale no e hana ia ai kona mau mokukana, elike me ia i kanoha aku la i ko Enelani poe ike kapili moku, aka, haawi like aku no oia ia pono i na aupuni a pau i loaa ko lakou helu ia maloko o na moolelo o keia au malamalama o ka naauao, elike me Amerika Huipuia, Geremania a me Farani, na aina i manao ia oia kekahi o na pukonakona ma ka aina a ma ka moana, a peia i puunaue like ia ai keia haawina hana, mawaho ae o ko Enelani kulana hana no ka pono o kona hoaloha opio o keia mua aku e nee aku nei.
O ke kulike ana o ko Iapana mau aumokukana ma ka paa a me ka manoanoa o kona hao i kapilia ia ai, he kumu hookalike ia ua ko Enelani mau keiki kilo aupuni i olelo ai, ua hiki ia lakou ke hilinai, he mau aumoku kona i kulike me kona, a o kekahi o lakou, oia no keia Shikishima i hoolana ia mai la i keia mahina aku la i hala, ka mea nona ka inoa heaheo e o ala ma kona oneki, “ka Beritania Nui o ka Hikina.”
O ka nui o na tona o keia Shikishima, he 14,850, o kona loa a pau he 439 kapuai, kona laula he 75 kapuai me eono iniha, a o kona hohonu 45 kapuai me 2½ iniha, a o ka ikaika o kona enegini mahu, he 14,500 lio ka ikaika, a ke holo nei oia ma kea no maa mau he 18½ mile i ka hora.
Aia maluna o kona oneki, ua hoopiha ia oia me na pukuhiahi ano hou loa o keia au, no ka wa e halawai ai me ka enemi, na makau oia me kona mau pu alapine e luai aku i ka huaele o ka poino me ka hookaulua ole, malalo o ka noohaua ana a ka mana alakai o ka uila, me kona mau papu niniu hoi e hoopakele ai i kona mau kanaka mailoko mai o na ulia poino a ka enemi.
O keia ae la na mea ano nui a makou i ike ai, i wae ia mai hoi e makou ma kea no nui no ka pomaikai o na makamaka heluhelu wale no i ka nupepa KE ALOHA AINA, ka mea hoi a makou i hoike hookamani ole aku ai imua o na makamaka heluhelu a oiai hoi ke hookokoke loa aku nei kkaou i ka hopena o keia makahiki a hooa aku kakou ma kela aoao o ka makahiki hou, ua mano makou, e hoolawa pono ia aku ana no ko makou mau makamaka me na anoai o keia a me keia ano, malalo o ka makou hooikaika panaho oie ana.
A he wa hoi ia na makou, e lawe pau mai ai i kekahi mau hoonanea ano hou o na mea pili a ka noho ana o na aupuni nui e noho kupikipikio ana me ko lakou mau lahuikanaka iho, ka mea hoi nana e hoohiolo ka ikaika i paku ia no ka loihi.
HE ELUA OPUA I KE ALO.
Maloko o ka nupepa Avelataisa o keia kakakahiaka Poalua, i ike iho ai makou i ke kulana hookeiakela o kekahi mau aupuni keikikane ma Europa, a no lana hoi na inoa hookelakela e o mau nei ma na moolelo o na hana hookelakela kaua moana a aina pu hoi, o Enelani a me Farani na pukonakona hoi mai ka makahiki 1700 a hiki i keia au e nee nei.
Ua hoikeike ia ae ma ka laua mau kii na mea pili i na mokukaue, he uuku iho ko Farani wahi mokuakaua i ko Enelani e hoike mai ana, ma na ele kuehu o ka moana, aole loa e hiki ke manao ia iho, he wahi helu ko Farani e kau ana ma ia mea, ko ka mea, o kona wahi ikaika kaua moana aole ia i lawa no ka
Ua wanana keia kanaka koa a wiwo ole i ko Enelani kuleana ma ka moana, i ka wa aole he mau pukuniahi ki alapine i ka minute, aole he mau moku hao kila wawahi i ko na enemi ikaika a oki loa aku hoi, aole oia i ike, e kaa aku ana na hana hoopokole o ka hoohana ia ana o na mea kana malalo o ka mana o ka uila.
Nolaila, i keia ia, ke ike nei kakou, he hoike a
Eia no hoi o Farani ke oni mai nei kona koko o ke ewe o keia Emepera kaulana, nana i hoohaalulu i na kuli o na moi e noho ana maluna o ko lakou mau honoalii, a o ua kanaka la, oia no o Napoliona Bouebate, ka hiapaiole o ke aupuni o Farani. Ua olelo ia iloko o kona mau la, aole loa e hiki i kekahi Moi a Emepera paha ke ai iho i, kana wahi apana herena me ka ono oiai ka maka’u e oni kapalili mau @iloko o ko lakou mau houno.
Ua oleloia, ma ka aina, @loa a hiki i ko Enelani mau wahi koa nuku ke hoohana aku iaia, oiai he oi loa aku ko lakou wiwo ole, i ka lapalapa o kea hi o na mea kaua, mamua o na poe e ne. A oiai hoi, ken oho mau nei no na manao lili mawaena o keia mau lahui elua, nolaila, eia no o Farani ke imi nei i wahi nona e loaa hou ai iaia ka wa e lanakila ai maluna o kona hoaloha, i lilo i enemi no ka wa loihi.
A oiai hoi, eia laua lioko o na ia pookaia loa o ka naauao, nolaila, ke hooikaika nei keia a me keia o laua e loaa ka lanakila ana a o ka oi loa aku no paha, oia o Farani. A malalo oia kumu, eia no oia ken oho nei me ka makaala loa, o ka loaa ona wa kupono nona e lele kimopo aku maluna o kona enemi, a pela iho ia ke kulana hookelakela ikaika o keia mau aupuni elua iloko o keia mau la, oiai hoi kekahi e hoomahuahua ana ii kona ikaika ma ka moana a o kekahi hoi ma ka aina @he mea hiki oia nae ia kakou ke koho ae owai ia o laua ke lele aku ana mawaho o ke kaha o ke aloha, o Enelani paha me kona mau mokakaua pukkonakona kohu Nauilio, a i ole, o Farani paha me kona mau puailikoa maooanoa o o ka nui.
MAHELE IA NA DALA KOI POHO.
O keia malalo iho nei kea no o ka mahelehele ia ana o na dala a ke aupuni Hawaii i uku aku ai ai I na koi poho a ka aupuni o Iapana nona ka huina mahuahua o $75,000 a i like hoi ia me 150,000 yen ma ke dala Iapana, mamali hoi o ka ae ole ana o ke aupuni Hawaii e hoolele mai i uka nei o ka aina i na limahana Iapana a hiki i ko lakou hoi hou ana aku no Iapana: Mai ka Avalataisa makou i lawe mai ai i keia hoike a unuhi aku la penei:
Kobe Maru maluna o 14,000 yen.
Kinei “ “ 8,000 “
Sakura “ “ 6,600 “
Hakusan “ 2,100 “
I ka Hui Hoopae Limahana: Tokyo Imin Goshi Kwaisha ……..maluna o 30,000 yen. Kobe Toko Goshi Kwaisha …….. maluna o 10,000 yen.
I na Limahana: 1,505 ka nui maluna o 103,000 yen.
He like ole na mahele ia ana iwaena o na limahana. O na poe i hooleia ka lele ana ma Hawai he 1171 mailoko ae oia huina he 143 limahana kepa, a ua loaa ika mea hookahi he 24 yen, a o ke koena iho he mau limahana kuokoa no lakou ka huina o 1,036, na loaa i ka mea hookahi mai ka 89.90 a hiki i ke 109 van. O na poa i paa ia ko lakou holo ana mai he 334, o na limahana mai ke Keena mai o Kauamoto, ua loaa i ka mea hookahi he 29 yen, na poe mai ke Keena mai o Miyagi, na loaa i ka mea hookahi ha 21 yen.
KA HOIKEIKE KII NUI MA KA HALE MELE HOU.
I keia po Poaoao e malamaia ai he hoikeike kii hoolelleaka maloko o ka Hale Mele Hou i ike oleia kona lua ma ke nani. O na kii e hoike ia ana oia no na kii o ka hopu
Mahope o ka pau ana o ka hoouka kaua hahana e ike ia aku ana hoi na poe kokua io ka Hui Kee Ulaula me na Kaikuahine Wilikine e nee ana iwaena o na kahua kaua e malama ana i na poe i hoeha ia, ua poe make e laweia ana maluna o ke kae. O keia mau kii e hoikeike ia mai ana, e onioni ana lakou me he mau kii kino kanaka maoli la no. o kekahi mau kii e ae he hookuku peku popo mawaena o kekahi mau kula nui o ka Hikina, he hulahula, a nela aku.
E himeni ana o L. M. Weaver, i kekahi mau mele hou loa, a pela pu hoi me Harry Preston, i ka wa a hooleleia ai kekahi mau kii. He kupono loa keia hoikeike no na opio me na makua. E loaa no pa ukiki ma kahi o Wall, Nichols Co.
E loaa no na lako gula maikai ma kahi o H. G. Biart. Nolaila, mai poina i ke kipa ae malaila i pine a i ole i komo gula no na ia nui e nee mai nei.
He 18 ka nui o na limahana Auseturia o Kaanapali i haalele aku i ka hana a hele mai la i Lahaina, e hopii ai no ko lakou aku pono oleia, ma kela Poalima aku nei, pela na lono i loaa mai nei mai Maui mai.
Ma ka po Poalima nei, ua hou ia i ka pahi kekahi Iapana kamana nona ka inoa, o Kimura, he elima wahi a ka pahi i komo ai iloko o kona kino, a na hoike ae ka mea i hoopoinoia he elua mau Iapana malama hale aina, na mea nana i hana i heia hana lokoino maluna ona. Ale he maopopo o kona ola i keia wa, ua hopuia he Iapana mamuli o ka hoohuoi ia ana oia kekahi o na poe i komo pu ma keia hana puuwai eleele.