Ke Aloha Aina, Volume V, Number 1, 7 January 1899 — Page 5
| This text was transcribed by: | Kaanana Akima |
| This work is dedicated to: | Marti Steele |
KE ALOHA AINA,
POAONO, IANUARE 7 1899
-------
residena, na Senate a me na Lunamakaainana o na Ahaolelo hui o Amerika, aole ka keia he wahine i nele me na manaopaa o ke aloha i kona aina a me ka lahui ma o kana koi ponoi la no na aina leialii, kona kuleana ponoi mai na kupuna mai.
Na keia koi e hoike mai ia kakou, eia ke heihei wahine nei oia me na poe loea o Amerika, ka poe no lakou na puuwai i hanaia me ka noonoo, aka, ke haili opua ae nei makou, e hanai ia kana man koi e ka holopono, a hiki i kona lanakila ana.
-------
KA MAHELEHELE WAIWAI PIO.
-------
Ma ka nana a me ke kaana ana i na hoike a na Komisina Hooponopono Kanawai no na Paemoku o Hawaii, a ke aupuni o Amerika i wae a i koho ai, ma o ka hookohu ana mai nei a Peresidena Makinile, ke kanaka nona ka manao e alapoho maoli aku no i keia Paeaina. ua ike ia, ua komo pu o Hawaii iloko o na mahelehele waiwai pio ana no ke kaua mawaena o Sepania a me Amerika.
A oiai hoi, ue hala na la o ke kana mawaena o laua pakahi, a o na koi poho ia e noonooia mai nei iloko e keia mau la, a i ka hoomaopopo ana aku hui no kakou, ua hoohalike lia ia kakou me na poe ahiu o Cuba a me na Mokupuni o Pilipine, no ka mea, o na pono e loaa ana i kela mau lahui hupo, oia aku ana ka Amerida e pahola mai ana no kakou, ka lahui i ike a hoomaopopo maoli i ke ano o ka nohe lanakila ana, me ka hoopilikia ole ia.
O kakou, ua ike kakou i ke inooia mea he noho hoopili wale aku malalo o hai, ka mea hoi a ko kakou mau kupuna i naʻi ai i ko ke ano o ko lakou noho ana malalo o naʻlii hoopilikia wale, me ka makemake ole e noho a auamo lakou i na haawe kaumaha o ka hooluhi wale ia e hai, a ma ia ano hoi, aa ulu mau na kaua kipikipi i kela wa naaupo, no ko lakou ike, he mea hewa ka noho ana aku malalo o hai, e paaua ai me ka waiwai ole, i ano like me na paahao o keia mau la.
Ke ku mai nei na hana a aa Komisina Hawaii i hana ai mai ka malama mai o Sepalemaba a hiki i ka malama o Okatoba, ua hoike mai, he mau hana ia ua pepehi ia ko kakou noho lahui ana a lilo i mea ole a o ko kakou noho aupuni ana, e pio iho ana ia elike me ka a ana o ke kukui. No ka mea, e nee mai ana na ha na ino i ekia poe i hana iho nei, a ahi ae maluna o ka aina, a e nalowale aku auanei i ka maikai, a me ka e alamalama ma na wahi a pen.
I keia wa e noho mai la ka Ahaolelo, eia lakou ke noonoo mai nei, no ke koho ana i mau Luna Aupuni, malalo o ka wae ana a ka Peresidena, a ke pau ae hoi kana, alaila, kaa hou mai la na ke Kiaaina ka wae ana i na Luna Aupuni koikoi iloko nei, mawaho ae o ka ka Peresidena poe i wae e ai, a o ke koena iho, oia na wahi iwaena o kakou ka ka lahui, ka mea hoi a kakou a pau e olelo ae ai, aole no ka hoi i waa ke ano aupuni a keia poe i makemake ai e pahola mai maluna o kakou, no ka mea, o ka pale halii no lalo loa, oia ka keia lanui naauao e koho ai no lakou.
He hana kaulike anei ia a Amerika i manao ai pela e hana mai ai maluna o kekahi lahui i noho hooponopono ia me ke akahele a me ka naauao i kulike loa me ko Amerika a me kahi mau aupuni nui e ae o ka honua nei, a oiai hoi, aole kakou i kaua aku, a hana ino aku paha i na waiwai o Amerika. eia nae, ua makana ia mai la kakou me keia ano hoohaahaa loa i ko kakou noho lahui ana. Lapuwale o na lapuwale, wahi a Kekahuna.
-------
HE AUWE ANEI KAHI MAHOPE O KA LOAA ANA?
-------
O keia kekahi o na mea a makou e hoohuoi nei, mawaho ae o na lono i laweia mai imua o makou, aia hoi, ma ka nana ana a hoomaopopo ia ana o na hoike hana a na Komisina Hooponopono Kanawai a ke aupuni Repubalika Hawaii i makemake ai, ua ike ia, ua lele aku ka manu mai loko aku o ka punana a na poe e paa nei i ka mana o ka aina, ka mea hoi i upu mua ia i kinohi, e loaa mai ana na hoopomaikai ia i ka poe nana i hoolilo aku ka aina malalo o hai, a pela hoi e loaa mai ai na panai o ka lokomaikai, mai ka poe mai a lakou i hoopipili aku ai.
O keia ka makou e olelo nei, i ka wa aele i hui, nui ka uwa o na poe no lakou ka makemake hoohui, aka, i ke holopono ana nae, mamuli o na manao o ko Amerika ka poe kau kanawai he wahi kupono keia no ka hoahu nanaliu ana no ko lakou mau mokukaua, a he alahele kupono no ka hoomama ana mai i ko lakou mau pualikoa, no ka hoea aku i na mokupuni Pilipine, a hakaka me Sepania, a ma ia ano, na loaa iho la ia kakou he hoohui ana, oiai no nae ka lahui Hawaii oiwi e kue ana ma na ano a pau, mai ia wa mai, a hiki i ka wa a ko Amerika mau Ahaolelo e hoi ke akea ae ai, ua lilo loa, a na pau ka oukou hana ho ko oukou aina ponoi, elike me ka makou ehoike mau nei.
E hoomanao aku makou, iloko o na Komisina Hooponopono Kanawai, he elua no ke aupuni limakahi o Hawaii, oia hoi o Peresidene Dole, a me Kokua Lunakanawai Kiekie Frear, a o laua nei no hoi kekahi i komo pu iloko o na hoonohonoho hana ana o ke aupuni hou i manaoia, a i waiho ia aku hoi imua o ka Peresidena, ke Senate a me ka hale o na Lunamakaainana, a ma ia hoike, ua nele loa iho la na pono i manao mua ia mamua o ka wa e hoohui ia ai, i upu mua ia, no lakou wale no na pono ma ia alahele a e hoonele loa mai hoi ia kako ma na ano a pau.
He mea nui ka loheia ana o na leo kaniuhu ma na poopoo, a ma na wahi malu loa, emihi ana i ko lakou pilikia ma na hana ma keia mua aku ina io e hooia mai ana o Amerika ua pau loa oukou alaila, aia he poino nui iloko o ka puuwai o ka poe nana i kukulu i ka hana hookahuli aupuni Moi, a o ka hoea ana mai o ko lakou hoehaeha ia, alole ia na kakou, aka, mailuna loa mai no ia, apela auanei e panai ia ai na leo uwe o ka lahui Hawaii no eono makahiki maluna o ka poe i ai lealea, uhauha a hoomaunauna wale i ko kakou man pono i haawi ia mai, mai kinohi loa mai.
He oiaio, ke ole e paewa na lono, o keia hele ana aku nei a kahi Wi-lKini me kona mau wahi ohua noho hale, no Wasinetona, oia no na mea e pili ana i ka pono o na haku mahiko o keia Paeaina, ka poe na lakou i hoonuu alihaliha na pepeiao i ka momona o na tona kopaa a lakou i nohoalii ai no kekahi mau maahiki loihi i hala ae nei, mahope mai o ka loaa ana o ke Kuikahi P@@ailike, ka makuakane a me ka makuahine o na poe kanu ko.
Na ka hoike hana a aa Komisina Hawaii Amerika, i hookaakaa ae i na maka o na poe ona mahiko, e hoopoino loa ia aku ana ka lakou ma keia mua aku, ma o ka hoopau ia ana o na palapala kepa, ke kipaku ia o na paahana Asia, oia paha na Pake, e hookoe ana i na Iapana; no keia kumu, ua nui ka pioloke a me ka pono ole o ke kakou mau manao, a pela nei na aina aupuni i hoolimalima loihi ia malolo o na kumukuai haahaa loa, i loaa hoi na ona na lakou i hoolimalima ia mau aina, ke ekolu hapaha o na pomaikai.
Nolaila, ke ike e nei lakou i ka make nui a hoea mai maluna o lakou, a no ia kumu keia e naʻi mai nei i wahi no ka pono e pono ai ua pakeke lima nui e ia poe ai maona nei a kakou i hoo@@@alaka ai, a pehu ae la ko lakou mau aakoko, alaila uauahu iho nei ia kakou, a o lakou hoopai, oia ko lakou uwe ana me ke kaniuhu. O ka pono hoi paha ia aole i hookahi wale no aoao e hoopilihua ia ai.
-------
KUU LEI ALOHA HE WAHINE UA HAALELE MAI I KA PILI A MAUA.
-------
I ka Lunahooponopono o ka Nuepepa KE ALOHA AINA.
Aloha oe:--
E oluolu oe e ae mai i wahi kaawale o kou mau kolamu no keia wahi moolelo walohia, a i ike mai ai hoi na kini a me na makamaka o maua mai Hawaii a Kauai.
Ma ka hora 10 p. m, o ka la 25 o Dekemaka 1898, ma kahi noho ma Kapalama, Honolulu, ua oluolu ia i ka Mea Mana Loa, i ka lawe ana aku me ka palanehe i ka hanu ola o kaʻu aliiwahine i aloha nui loa ai, ia Mrs. Mikala Kamehaiku Kaulia a waiho iho la i ke kino aohe leo aohe ka hanu. Auwe, kuu mea aloha e.
Ua hanau ia mai oia na Kawaikoalihilihi (k) a me Keliikauikaheana (w), ma Mahaiulu, Kekaha, Kona Akau, Hawaii, ma ka la 20 o Iune, 1837.
Nolaila, o ka nui o kona mau makahiki ma keia ola, ana, he 61 makahiki. 6 mahine me na la keu a nalo aku la oia ma ke ala hoi ole mai. Ua loaa oia i ka maʻi ma kona mau waiu he elima makahiki a oi, ua huli ia ke ola ma na ano a pau, aka, aole nae he loaa mai o ka maha a hala wale aku la oia ma kela aoao. Auwe, kuu mea minamina nui wale he wahine.
He makuahine aloha oiaio oia no ka maua mau keike a me na moopuna a pau, he lokomaikai palena ole, he makua hine hookipa i na mea a pau e kipa aku ana i ona la, a he makuahine oluolu ma na ano a pau, a o ka lehulehu a pau i halawai pu me ia ua hoike oiaio o keia mau me.
Nolaila, e Kona kai opua i ka lai nona keia kama i hala aku ia, aole kou mau onohi ula e ike hou ana ia Mrs. Mikala Kamehaiku Kaulia, ua hala oia ma o. E ke kulanakauhale o Honolulu, aole oia e hehi hou ana ma kou mau alanui, a aole oia iloko o ka huikau hapenuia o keia mau la. E ka ua popo hapa o Nuuanu, e ahai ana ma ke kua opulu i ka ua Hano e. Aloha ino e na hala o Kekela, ua pau kou hoone ana i kou a la maluna ona. E na kini u Kailua a me na mano o Kaneohe, ua pau a ua naio ko olua ike hou aua iaia ma kou mau alanui, a e Heeia hoi kahi a maua i noho ai, i pili ia ka ua me ka la, ka makani me ke koekoe, auwe kuu aloha poina ole a ka ua a puakea e hehihehi ku mai la iluna o ke Kua-moku-moku o Heeia e, aoʻe e hoopulu hou ana kou mau kilihune ua ma kona mau oho, e ka ua Poaihale o Kahaluu, aloha wale ia kula a maua me kuu aloha e hele ai, a i ia ai kaua he kamaaina no ia aina malihini ke noho ia. Aloha oe.
Kuu hoa au kai mai Hawaii a Kauai hele oe a haalele mai iaʻu a me na keiki a kaua a me ka ohana hoi a pau e noho u aku nou ma keia aoao.
Ne ke Akua i haawi mai nana no i lawe hou aku la. E hoomaikaiia kona Inoa Hemolele. Auwe, kuu kaumaha.
Owau no me ka luuluu,
ASA KAULIA.
Kapalama, Honolulu, Oahu, Dec. 30, 1898.
-------
HE PAINA LUAU NUI.
-------
Ua haawi ia ae he paina luau nui e ka Hui Mokuahi Holo Piliaina i kona mau limahana, ma ke awakea Poakahi nei, maloko o kekahi hale aina ma ke kihi o ke alanui Nuuanu a me Moiwahine.
Ma kahi o hookahi haneri luina o na moku like ole oia Hui i akoakoa ae malaila a hoopiha iho la i ko lakou mau houpo lewalewa i na kohi kelekele a ka puukoku e waiho ae ana imua o ko lakou mau alo.
Ua hoea ae o Frank Harvey, ikekahi o na luna nui o ka hui, no ka nana pono ana i na hemahema a pau o keia paina a me ka poe e aoao ae ana e hooulu hauneaele.
Ua malama ia ka paina me ka maluhia, a ua haawi ia ae hoi he mau leo kahoahoa e na luina no ka pomaikai o ka Hui Mokuahi Holo Pili Aina. Ua ai na mea a pau a lawa, a ua hoi aku no ko lakou mau home me ka hauoli nui.
-------
NOAO IA E AII UE.
-------
Ma ka hora 10 o ka po Poakahi nei, ua hoao ia iho e aihue ke kaikamahine a kekahi pake kalepa o ke alanui Maunakea ae nei e kekahi mau haole luina ekolu. Oiai ua pake nei e haawi ana he paina i kona mau hoaloha i akoakoa aku maliala, a o kana kaikamahine hoi e kokua ana ia me ka panee ana aku i na mea ai, aka, me kekahi manawa nae, aole oia i hoea mai i ka wa i kahea ia aku ai, nolaila, ua komo iho ka haohao iloko o kona makuakane a hele aku la e huli iaia, a ia wa i ike aku oia he ekolu mau haole e aumeume ana i kana kaikamahine, ua holo koke aku oia e kahea i mau kokua nona, a ia wa koke nei haalele iho ai na haole i ko lakou aumeume ana a holo aku la ao ko lakou wahi e pakele ai.
-------
O ka mea e paa nei i ke likiki helu 939 o ke kii hehe makana o ka halekuai papale o Miss Killean, uaua makemakeia oia e hoea ae malaila, no ka haawi ia ana mai iaia o ua kii hehe makana la.