Ke Aloha Aina, Volume V, Number 2, 14 January 1899 — Page 3

Page PDF (915.44 KB)

This text was transcribed by:  Napua Moikeha
This work is dedicated to:  James Bonaface and Annie Kaluailahainakeaweiwi Moikeha Ohana

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO.  IANUARI 14, 1899

 

O KO KA LEHULEHU DALA ANEI KE HOOLILO IA ANA.

 

            Ua hoikeike ae ka nupepa haole puka alaula o ka Poakolu nei, no ka loaa ana mai o ka leta a Chas. T. Waila, ke Kanikela Hawaii e noho mai la i Kapalakiko, i hoolaha ia aku no hoi ma ko kakou pepa pukala o ka Poakolu nei, i ka makemake nui o na poe o Kaleponi a me kekahi mau Mokuaina lehulehu e ae o Amerika no ka hoala ana ae i hoikeike lahui ma ke kulanakauhale o Honolulu nei, no ko kakou mau waiwai like ole, i hoea ole aku ma ia mau wahi, a i manaoia hoi, me hana ia ina e lawelawe ia ana maanei, malalo paha o ko ke aupuni mau lilo e hana ia ai.

            Malalo o keia kumuhana a ke Kanikela i waiho mai nei ia Kuhina Kupa, i ulu mai ai iloko o makou ka hoohuoi, mai hea mai ke dala e hiki ai ke kukulu aku i keia hana, oiai hoi kakou he moepuu na ka aie lahui o $4,000,000 i haawi ia aku nei na Amerika e auamo, ina e lilo loa ana kakou malalo o kona malu hoomalu ia mai ai.

            A oiai nae hoi, eia he nui a he lehulehu na hana aupuni e waiho wale mai nei, aole dala e hiki ai ke hoolawa no ia mau mea, e laa ko kakou mau kukui uwila, nana i pepehi iho i kekahi mau ola uhane, i kela makahiki koke aku nei no, na alahaka a me na alahele o ka lehulehu, ka poe hoi na lakou e imi ke dala a hoihoi aku iloko o ko waihona lahui, kahi hoi nana e hooponopono i ka noho ana o kona mau lima lawelawe na lakou e hoolilo aku, elike me ke kuhikuhi ana a na kanawai o ko kakou Ahaolelo i hana ai, a e mana nei nohoi a hiki i keia mau la.

            Aka, eia nae ke ulu mai nei keia wahi kakalaloa mai kahi e loa mai, a o ka hapena aku no paha, oia ka lilo hoiookoa ana o @@ mahinaai nani i mea hoowaha @aha ia, a o kona hope aku, oia ka haalele maoli ia ana aku na ke kakalaio, e noho hoomalu maluna ona, a o ka maemae, e lilo ana ia i mea ino, e hiki ole ai ke hoomanao hou aku nona, elike me ko kakou kamaaina ma na aina mahi uala, kalo, a pela aku, a ke ike ka mahiai i ke komo ana mai o keia mea ino iloko o kona kihapai, na hoao no oia e huhuki ae i kinohi, a ua make koke oia, oiai, aole i palahalaha kona mau aa me kona mau hua iloko o ke kihapai.

            Pela makou i manao ai e hoike koke aku i ko makou mau manao kue no keia haua a ke Kanikela Hawaii, i niki ae nei ma o ke Kuhina la o ko ua Aina E, me ka manao, oia ke koo ikaika nana e waiho aku keia kumuhana iloko o ka Aha Kuhina a me na hoa o ka Aha Kuka, a oiai, he poe ULU wale no keia ua pipili i kepau, a i ka wa no e hooni ia mai ai keia wahi hana, me na olelo ana, he pomaikai nui ke loaa ana i ke aupuni, e hehee wale aku no auanei na manao o ua poe la, mamuli o na olelo hooia e waihoia ae ana imua o ko lakou alo he lehulehu ka na pomaikai e hoohua ia mai ana mailoko mai oia hana.

            Ua ekenui makou e ike pono e hana io aku ana paha ke Kuhina o ko na Aina E pela, elike me ka make make o kona hoaloha e noho mai la mao a i akenui paha hoi e loaa aku ka pane mai a nei aku, e hoike aku ana, ua holopono na mea a pau, a ua loaa hoi ka huina dala ana i makemake ai no ke kukulu ana i ka hale hoikeike, elike me ke koi a na makamaka o ua Kanikela la e noho la mao, i manaoio hoi, e holopono ka lakou hana imi dala ma keia Paeaina.

            Aohe o makou hoahewa i keia nana e hapai ia mai nei, ina na Kupa a me Waila ke dala e kukulu ai i ka hale a me na hoolilo e ae, a e hoolimalima ae laua me ke aupuni i ke kahua kehi a laua i manao ai, malaila e holopono ai ka laua hana, haawi aku kakolu i na mahalo ana he nui maluna o laua mamuli o ko laua kaukai ole ana na ke aupuni e kokua aku i ka laua hana, a o na pomaikai a pau e ioaa mai ana, no ko laua pakeke ponoi iho no ia, me ka nana ole aku na hai e haawi mai, elike me kekahi mau ano hana e ae, o ko hai leo mai ka mea mana i aluna, a malalo aku ko olua.

            He nui no na kumu nana i hookanalua mai i ko makou noonoo, a e pono no paha makou e hoikeike aku, i wahi e ike ai ko makou mau makamaka heluhelu, i ke kumu kupono io o ko makou kue ana ina io na ke aupuni e hoohana aku i keia hana ano nui e pu ehu ai kekahi mau dala auhau o ka lahui i lilo i mea uhauha wale ia e like me keia mau uoakaka i hoike ia mai, a oia keia:

            Ua olelo ia, o ke aupuni paha o Farani ke kiekie loa ma keia hana, o ka haawi mau ana i na hana hoikeike lahui nui, no ka manao ana, he hana puka a waiwai ia uo ka waihona o ka lahui, a ua ukali aku kekahi mau aupuni e ae mahope o kona meheu, pela i ike ia ma Auseturia, Geremania, Amerika, a me kekahi mau aupuni e ae, a e malama hou ia aku aua no hoi i keia makahiki 1900 ae nei, maloko o ke kulanakauhale o Parisa, ka Moiwahine hoi o na kulanakauhale nani loa o ke ao nei.

            Aka, oia mau hana hookelakeia ana, i manaoia, aia he pomaikai nui a loaa mai ana, ua halawai mai la ia me na pakalaki he lehulehu wale, a ua komo hohonu aku hoi ke aupuni iloko o na aie nui kuahewahewa ana, i kaa iho ia haawe nui a kaumaha, maluna ponoi iho o ka lahui, a i kanawai ole hoi na Poo Aupuni i ka hooulu mau ana ia hana e poino ai ka lehulehu.  Ua hahai like ia no keia haawina hookahi maluna o na aupuni i hahai like aku i ka meheu o Farani i hana ai.

            Aka, aole nae lakou i ike he mea ehaeha ia, no ka mea, na hai e auamo ia mau haawina, a o ka lakou wale no ka lu me ka nana ole iho.  he hopena poino e kau mai ana ma ka hopena.  Ua manao kekahi poe, e hahai aku ma ka meheu o kela hoikeike nui o Kikako, ka mea hoi i oleioia ae, he nui ka na pomaikai i loaa i ka poe nana i hoohana ia mea.  Pela paha, he mea hiki ole ia kakou ke lawe mai a hoohalike ae me keia, no ka mea, ua ku haawale kona ano mai ko keia hoikeike ae, e manao ia aku nei, e hanaia ma ko kakou mau kaiaulu nei.

            He oiaio, ke ole makou e koho hewa, aole keia he hana hoowaiwai e puka ai ke aupuni, aka, he hanaa hoowaiwai keia no na pakeo na poe hoaloha o ke Kanikela Hawaii, e noke la iaia i ka hookonokono, e kukulu koke ia mai keia hana i o kakou nei, i hiki ai ke komo wale mai na waiwai a lakou i manao ai e hoopukapuka maanei me ka dute ole ia, oii, he waiwai lahui ia a e holo mai ana ma ke ano, he mau waiwai hoahu no loko o ka hoikeike, ka puuhonua hoi e pakele ai mai na aahu aupuni ae, a i manaoia hoi, o keia iho la kahi e nalo ai o ke poo o ke Kolea o Kahiki, me ka ike ole ia he meheu e hiki ole ai ke hoohuoi la.

            Aka, no makou iho, he kanalua loa makou, a malalo oia manao kanalua i ake ai makou, na ka poe no e makemake mai nei ia hana, o kukulu ae, mailoko ae o ko lakou mau lilo ponoi, a ina e loaa ana ka pomaikai ma ia hana no lakou ponoi iho no ia aole no hai aku aka, aole no hoi he mea nana lakou e hoohalahala aku, no ka mea, ua hana ponoi iho no, a hiki i ka puka laelae ana.  O keia maoli no ka mea oiaio, a e pono kakou e ike aku ia Kups, e hooulu ae ana i keia hana iwaena o lakou nui manu ihe, ina paha e holopono io ana.

            He mea ano hou ka ikeia ana o ka mokukana Italia e haawi ana i na lipu aloha ana no kekahi Bihopa, he mea hoi i ike ole ia iwaena o na lahui e ae.  Aka, he @aia kahiko loa keia no ke aupuni o Italia ka haawi ana i na kipu aloha @@ ka Bihopa, a na hoohalike ia ko lakou kulana me na Keikialii o Italia. 

 

            HE WEHI IA NO IA LANI ALII.

 

            O ka halepule o Kaumakapili e ku kilakila nei kona mau puoa bele i ka lewa, oia kekahi o na hana kilakila a na hoahanau o Kaumakapili i hoomanawanui ai me ka hooikaika ana, e pakele ae mai na aie ae, no ia heiau o ke Akua e hoomana ai, a ua hauoli hoi makou i ka hoike ana aku imua o ka lehulehu, elike me na lono i lawe koke ia mai imua o makou, ua palekana na hoahanau mai ka noho apa malalo o ka aie, i manao ia hoi e na poe opu lokoino, e kaa na lawelawe ana oia heiau malalo o ka noho kahu ana o kekahi haole, i nanamaka mai ia lakou iloko o na la o ka pilikia ka hune a me ka nele.

            Aka, aia no nae ka uhane hoomanawanui o ke aloha a me ka makee no na hana pono o ke Akua iloko o ko lakou mau puuwai kahi i hoopunana ai, a me ia anoano maikai i kanu ia iloko o ko lakou mau umauma, ua nana ole aku lakou i na olelo hoopuukahua a kekahi poe i hawanawana mai ai ma ko lakou mau pepeiao, me ka manao, oia ke kumu e hoonawaliwali ai i ko lakou manaolana, a e hoopau ai hoi i ko lakou mau manao lulu ana, no ka hookaa ana i na aie o ka poe nana i hana, i wahi hoi e poholo aku ai keia heiau nani iloko o ka lima o na poe i ake iho nei, e lilo na hana iloko o ko lakou lima.

            Me he mea la, he eha, a i ole, he elima paha poe kahu nana i ho manawanui i keia hana koikoi he elmia a makou i hoomaopopo ai, 2 i kuu ko laua luhi, me ko laua ike ole i na paia laahia o keia heiau a laua i hooikaika pu ai me na hoahanau, a he elua hoi e ola nei i ikemaka i ka holopono ana oia a ko laua mau mua i luhi ai, a i ku ae ai hoi ma ka awai oia hale i hoolaa ia @e hoika aku ana i ko ke Akua nani, no kona haawi ana mai i ka hoiopono ana oia hana maikai.

            Ua oleloia, na komo pu ko kakou mau Alii oiwi i ke kokua ana ma keia hana, e laa o Pauahi Kapiolani a me ka Moi Kalakaua a me kekahi poe alii e ae, no @ alu ana me ka manao maikai.  he hana ia o o mau ai ko lakou mau moa ia hanauna aku, ia hanauna aku, a e lilo ai hoi i kumu alaki na ko lakou mau hope mai, e hahai aki ai mahope oia meheu hookahi, ka mea hoi e lilo mai nei na hana maikai a kekahi alii o lakou i moe aku la iloko o ka maluhia, i haawi i na kokua ana me kona op@ alii, i hiki ke mahalo ia aku i keia la.

            O ke kumu nui o ko makou lawe ana mai a hoike aku imua o ke akea, i ka manao nui o keia kukulu manao ana, oia no ka hoala mau ana o kekahi elemakule poohina haole, i hanai ia me na manaai mai ko ke kanaka Hawaii waha aku.  @ kona mau @@ pokeo wale, i ka hoino pilikino mau ana maluna o ke kino wailua o ka Moi Kalakaua, ka mea i hiki ole ke ku mai imua o kona alo, a paio he maka a he maka, elike me ka makemake o keia poohina Lunahooponopono nupepa, ka mea hoi nana i haawi mai i ka hana ana e noho ai hookano nei, iloko o ke Keena Ana Aina o ke Aupuni, ka mea hoi ana i hoopoina loa aku ai ia mau hana maikai ana e paa nei, me ka olelo iho, nona ia pono i keia wa.

            E hoikeike hou aku makou, i kekahi o na hana maikai a ua Lani Alii la i hoopoina loa ia, oia hoi na kukui uwila a me ka ogana o ua heiau la, na kona mana alil@ ia i hoolala, a ua komo pu no hoi e uku i na lilo oia mea a i kokua pu ia no hoi e kana Moiwahine Kanemake a ola nei, hiki ole ai ke hoole ia ae ka oiaio oia mea, a oia anei ka keia poohina i hele a eleele kona naau i ka nanahu o na  manao hoino pilikino he haawina hoi i kuluma loa iloko o kona noonoo i keia mau la, oiai nae, aole ka mea ana e hoino nei, he hiki ke pale mai i kana mau hoino ana aku.

            He mea oiaio, mamuli o ko makou menemene i ka hoino kumu ole ia o keia alii na na oia a me lakou a pau e noho nei i keia la, i haawi aku i ka haawina o ka pomaikai, i hookomo mai i ka manao aloha alii iloko o ko makou mau puuwai, e pale aku @ keia mau hana hoinoino @@@ a keia Lunahooponopono nupepa e hana nei, me kona manao o kona hana ana pela, he kumu ia e mahalo ia ai kana mau huaolelo a pau, a e lilo ai hoi he mea makaala imua o na maka o ka lehulehu.

            He kanaka oia na makou i hiliuai ole, mamuli o kona hoolilo ana i na @@@ hanau o ka aina i poe enemi nona, a e hoike mau ana hoi i na mea hoopunipuni i ku ole i ka olelo, i pu@@hele a@ kana makapeni e kakou ai, a oia ano @an@, he mea ia na ko makou

uhane i hoowahawana @@@ @@ @@ 

ia ia, a i ua la @@ a pau e ko ma

kou ola ana @@ @@ makou e ku @@

ma ka @@@uli o ka noho lawelawe

ana ao ka pono o na mea a p@@ a

puui ka P@@aina, ka mea hoi a

makou @ olelo nei, he hoaloha

keia poohina no kapuu @@@@ @@ @@

le no kakou iho a ma ko kakou

mau alii, ma’o kona @@@ mau

ana mai i na olelo a @@@ @@@  maile

ko lilo mai o kona @@@..

i ke ino, a me @@@...

kekahi o na ua a @@@...

nui hoowalewale.

            Ua lawa ae la @@@...

keia mau @@@...

a na keia a me keia e @@@...

nona iho, i keia mau @@@...

makou e waiho @@@...

e k@@a  @@  oukou iho.