Ke Aloha Aina, Volume V, Number 2, 14 January 1899 — Page 5

KE ALOHA AINA

POAONO, IANUARI 14, 1899

 

LAAU O Hawaii, a o Amerika ka mana hoomalu maluna o keia Panalaau ma o ko ka Peresidena lawe ana ae i ka mana hookohu i keia poe Komisina mailoko mai o na Hale Ahaolelo elua, kekahi lala hoi o ko ka Peresidena mana hooko hana.

            Na keia kalai manao noeau ana a keia kanaka i piha kona puniu poo me na manao kuio o ka hoopono, i hookaakaa aku i na maka o na Repubalika, i ake e hana ia ka pono, i hoojuli mai i ko lakou kua i ka Peresidena, a kue mai la iaia, elike me na olelo a  keia kanaka, me ka ike pu ana iho, he hana hewa maoli keia a ka Peresidena i lawelawe ai, a he alahele hoi na na Peresidena a pau e hahai aku ai ma keia mua aku, i kue i na kahua hana a ko lakou makua Peresidena i kukulu mua loa ai i kinohi.

            Ua hoike mua aku makou i ko makou mau manao hoakaka, aole e kala kahiko, e kue ana hoi i ko Amerika lalau ana mai ia kakou i Panalaau nona, a eia ke hoea mai nei ha hooia ana oia mea iloko o keia makahiki, a malia paha o hihia ae na ulia laki maluna o kakou, alaila, oia anei ka wa e weluwelu a hoohiolo ia ai keia mau hana manawalea a ka Repubalika Hawaii ia kakou me he waiwai kalepa la. Aole no hoi makou e olelo ana, na ko kakou mana iho la, aka, mailuna wa e mai no ia mai no ia mau mea maikai a pau, a Iaia kakou e hoomaikai aku ai.

 

KA PONO KUPA AMERIKA

 

 

            I ka nana a me ko makou heluhelu ana i na manao o kekahi o na makamaka o makou o ka makapeni, ua hoike akea ae oia i kona manao hoakaka kanawai i loaa iaia maloko o ka hoike a na Komisina okioki mokupuui, oihana, a pela aku, a ke aupuni o Amerika i hoouna mai ai, e hele mai e ana i ka lea a me ka laula o keia Paeaina i hoohihi ia e ka oluolu, ka waiwai a me ka holomua o keia noho ana, i kumuhana e ku ai ka makaia maluna o keia lahuikanaka i lawelawe inoino ole aku i ua kanaka Amerika.

            A maloko oia mau hoakaka, manao ana a ko makou hoa, na koho oia mamuli o ke alakaiana a kona lunaikehala, e kuhikuhi ana iaia, o ke alahele ia e kau ole ai he hoopomaikai ana maluna o ka lahui aloha aina, no ke alahele e hoea aku ai imua o ka pahu balota, ko ka lehulehu keleana hoi e hiki aku ai i ka kahi e loaa ai o ka noho lanakila ana.

            Ua olelo ae oia elike me ka kuhikuhi a ke Kumukanawai o Amerika Huipuia, na ku kaawale loa ka pono kupa Amerika mai ka pono koho balota mai, a o ko laua ku kaawale ana mai kekahi a kekahi, oia ke kumu i nele ai kakou ia haawina nani o ka hoopomaikai ana, no ka mea, he okoa ke kuleana o ka noho ana kupa, a heokoa hoi ke kuleana koho e olelo ia nei i keia la, pau lulu, aohe lau e kanu ai, wahi a kahiko.

            E pono paha e hookamaaina ae kakou ma ka noi pono ana i kea no o ka pono o ka i oho ana kupa e olelo ia nei hoi, aole e loaa ana ia kakou, ma o na hoike la a ke Komite o na Aina E, oloke o ka Aha Senate, a nana hol ‘i kakoo nui i ka manao wehewehe o ko makou makamaka, e kalele ana i ke koikoi o na pono a pau maluna o na poe i kakoo i ke aupuni Repubalika Hawaii, ke aupuni hoi i hoopaapaa ia e ka lahui a hiki i keia la.

            O ka lahui Hawaii, (he poe hoi no lakou ka eha hapalima ma ka aoao kue hookahuli aupuni) he peo lakou ua hanau ia maluna o keia aina, a no keia aina hoi ko lakou mau pono o ka noho ana mai kahiko mai, a pela no a hiki mai i ka wa i hookahuli ia ai ko kukou aina, akahi no a ike kakou i kea no o ka hookup ana malalo o ka manamana o kekahi aupuni okoa, akahi no a hoomaka mai kakou e hoohalike ia me na malihini pae hewa, ma kahoolilo ana ia kakou i poe kupa no kekahi aina okoa.

            O ko kakou noho ana mai kahiko mai, aole ia he hookup, aka he kupa ponoi maoli, i hanau maoli ia ma keia aina, a oia pono, aole ia he mea na kakou e kikoo aku ai i ka pono o ka hookup ana, na ka poe i ake mai ia noho ana, oia kea no ioia haawina kau aku maluna ona, a o na pono o ke kananka kupa, oia no na pono koho balota, a pela aku, a ina hoi, e loli aua ko kakou aina, i lilo i Panalaau no Amerika, alaila, o ko kaou noho ana aku, e haawi aku aua kakou i ko kakou kuleana kupa ma ka hoolupa ana me ia, aia no ilaila he kuleana koho balota iloko o ko kakou lima, ma o kea no la, na lilo ae la hoi kakou he Panalaau ka olelo ana, a  he Ahaolelo no hoi ko kakou mau kanawai, a he Amerika ponoi hoi ma o ka hookup ia ana ia.

            Nolaila, o na manao wehewehe oia makamka, aole ia i kulike me ko makou, ma io e hoea mai ana ka wa no ia hana, aka hoi, ina no nei wa wale no ia mau kamailio ana, a loli ae he mea okoa, o ko ke au o ka manawa mau kuhikuhi ana no ia mawaena o kakou a me ka poe e alo aku nei e omo ia kakou iloko o ka noho ana kuleleiaiwi, malalo o ka no o hoomalu ana mai o hai.

 

PELA KAKOU E PONO AI

 

            Elike me ka makou i kauleo mau aku ai, imua o ko makou mau makamaka heluhelu a puni ka Paeaina, e hoike ana me ka hookamani ole, o ko oukou lokahi ma ka hookaa mua ana mai i ke ola o ka kakou wahaolelo, oia ka mea e mau ai kona ikaika, a o ke alahele wale nno hoi ia e hiki ai ia makou ke hooko aku i na kauoha i palua kau kona heluna mamua o ka waiwai io e loaa ana ia nakou ke hooko aku; a oiai no hoi ua kanaaina makou i na hana oia ano, nolaila, ua kali makou me ke akahele me ka haawi koke ole aku i ko makou hooia ana no ka hooko ana ia mau kauoha i keia wa ano, oiai ko makou rula kumu e paa ana me ka hoololi ole ia.

            Aka, ua hoohauoli ia mai nae makou, ma o ka hoomahuahua hou ia ana ae o na poe lawe o keia makahiki, i haawi mai i ko lakou mau kokna ana, ma kauku mua ana mai i ke ola o ka pepa elike me na rula o ka kaou pepa, he hoike maopopo hoi no ko kakou minamina i ka malamalama aole hoi i ka pouli. E hoomau aku i ka hahai ana ma ia alahele, oia ka holomua a me ia naauao.

 

PAAI KA HOPU IA ME KA OPIUMA

 

            Ua  paa i ka hopu ia e Hope Ilamuku Chillingworth, ma ke ahiahi Poakahi nei, he haole me kanalima tini opiuma, e holo ana maluna o kekahi kaapio ma ke alanui Hotele.

            O Gallagher ka inoa o keia haole, a he limahana hoi no luna o ka mokuahi Auseteralia mamua, na paa me ke kalaiwa kaa pio i ka hopu ia, aka, mamuli o kona hole loa ana aole oia i komo pu ma keia hana haihai kanawai, na hookuu ia mai ia oia. Eia o Gallaher ke paa nei maloko o ka halewai, a he $500 bona i hookau ia aku maluna ona. Ua olelo ia ae ua hopu mua ia no keia haole ma Kauai no keia he a no a ua hoopai ia he $250.

 

NA MOI O KA HONUA NEI

 

            Ua kohoia ae o ka noi o na Moi a ole na Emopera o ka honua nei i hoomaopopoia he 2,550, a i noho hoi maluna o ha lahui like ole he 74. A mawaena o keia poe he 300 I hookaulila, 64 i kipakuia, 28 i lawe ponoi ae no i ke ola, 23 i pupule me ka huhu, 100 i make ma na kahua kaua, 123 i hooula e ka lakou mau enemi, 151 i powa main ia 25 i hoomainoinola a hiki i ka make ana, a me 108 i make malalo o na kanawai o ka aioa.

 

            O ka Poaoao ka la i upuia ai ka mokuahi hiua e hoea mai aua me na nuhou makamaka loa.

 

HE KAAO HAILI PUUWAI

 

NO KA

 

UI MINEWA

 

A ME NA

 

Kaikunane Eiwa

 

I Hooliloia i mau Manu Nene Ahiu a i ole na Keika i Hoehaehaia

 

Kakauia no KE ALOHA IANA

 

MOKUNA IV

 

O MINEWA ILOKO O KA EHAEHA.

 

            Aole i hole aku o Minewa i ke kono a Robine, aka, ua ku koke ae la oia iluna a ukali aku la mahope ona.

            A oia pu no ka wa o ka@makule i alakai aku ai ia laua ma kekahi alahele pohihihi no loko o ka naele o ua ulalaau la, a no elima la o keia naku hele ana o laua, aia hoi ua hoea aku la laua ma kekahi aoao o ua ululaau nei.

            I keia manawa no hoi, i halawai mai ai me ko laua mau onohi maka ka moana nui akea e waiho mai ana imua o ko laua mau alo, iloko o keia mau minute i haliu mai ai ka elemakule a pane mai la:

            F. Minewa e nana aku kou mau maka maluna o ka moana kau nui akea, a e homaopopo iho maluna olaila, kaua e hele aku ai no ko’u mokupuni, ka home hoi a’u i koho iho ai malaila oe e noho ai a hiki i kou hooluolu ana.

            He alahele keia i oi loa aku ka poino i kekahi manawa a ua like hoi ke kiekie o na ale o ka moana me na pali kuahiwi, a ua oi ka aku weliweli o ko lakou mau leo i ko nap u kuniahi, a nolaila, e hoike mai, ua aa loa no anei kou manao e hele pu aku me a’u iloko o kei alahele i piha me ka ehaeha.

            I ka hooki ana ae o ka elemakule i kana kamailio ana oia no ka wa i ikeia aku ai na waimaka o ke kaikamahine i ka puapuai mai main a lihilihi maka mai, a loheia aku ia hoi kona leo i ka pae ana mai me kaumaha.

            E Robine, kuu hoaloha maikai he mea e ka walania o kuu puuwai i ke aloha no ka haalele ana iho i kuu aina hanau a ale aku iloko o o ke ehuehu o ke kai ma ke alahele malihini a’u i ike mau ole ai, aka niu nae e ka hoaloha i kona mai nei ia’a e noho i ka malihiu, a i a paulele aku ko’u uhane mai@, ina no ka poino, ua poino pu no kau, aina hoi no ko kaua hoia lauakili aku i kou home mailuna loa mai ia.

            Ua pono, wahi a Robine i pane  mai ai, e hoomaha kaua maanei a mau ua o ka oili ana mai o pakukuna malamalama o ka la apepa e iho aku ai kana no kai o kahakai a kau aka maluna o kuu wahi wa @ @ @ mai la no @ hei aku.

            Nolaila e like me ka makemake o ka elemakule, pela ka kaua Minewa i hooko aku ai, a imi aku la hoi laua i wahi no ko laua mau poo e hoaume iho ai ia po, malalo o kekahi wahi i kipapali pohaku i hookuu iho ai na kamahele i ko laua mau pauku kino no ka hooluolu ana.

            I keia manawa, aia na kukuna wela o ka la ke iho la ma kela aoao o ka peopoe honua, a ke kokolo mai la na eheu o ka po me ka lawe pu ana mai i kea nu maeele, nana hoi e ininiki hala ole ana i ka ilio na kamahele iloko o ka inea. Aia laua ke ike ia aku la i ka oni ae i o a i anei, a na ko laua pauhia ia ana a ka hiamoe i hoopau ae i ko laua ike ana ike anu.

            A oiai laua e hiolani ana, aia hoi @ hoea hou mai la ke aka kino wai o ka makuahi @ @ ka kaua Minewa aloha ma ka moeuhane @ @ @ o kana kaikamahine me na helehelena kaumaha, a ua ikeia aku hoi na waimaka e hiolo mai ana ma kona mau papalina me he mea la e hoike okoa mai ana no, ua piha oia i ke aloha no kana kaikanahine e hoauwana hele ia nei maluna o keia ilihonua.

 

E nana ma loa aoao 7

 

HE KUAHAUA AKEA!!!!

 

            I kulike me ka mana i loaa ia’u ma ka Palapala Aelike o ka Hui Hoahu Dala o ka Lihui Hawaii. Ma keia ke kauoha ia aku ei ua poe a pau i lilo i maul ala, a i kakauinoa hoi malalo o ua aelike ala e hookaa mai i na koena o na uku auhau a me na uku e ae i oleloia no ua Hui ala, a no ka mea hoi e piha ana ka makahiki mua o ke ku ana o keia Hui, ma ka la l o Maraki, a ua makemake pu ia no hoi na poe Hawaii e komo pu mai ma ke kakoo ana i na hana imua me ka ikaika a me ke ahonui.

            MOSES PALAU,

            Peresidena Nui o ka Hui H@ hu Dala o ka Lahui Hawaii

            Honolulu, Ian 10, 1899

 

OLELO HOOLAHA

 

            E ike auanei na kanaka a pau ke nana mai i keia hoolaha. O maua o na mea nona na inoa malalo iho nei ke hoike aku nei maua i ke akea, ua ku ia hoolilo aku maua i ko mana kuleana a pau i ka @ o Nua (k) i mahele ole ia a waiho ana ma Makapala, Kohala Akau, Mokupuni o Hawaii, ia Pukaua Moku (w) a i kona mau hooilina. No keia kumu ua loaa pono mai ma ko maua lima na dala he hookah haueri me kanalima ($150) aoio hoi he kuleana o kekahi mea e ae e kua ai i keia. No ka oiaio o keia, ke kakau nei maua i ko maua @ @ i keia la 6 o Dekemaba, 2899.

@@@@

Honolulu, Jan 7, 2899

 

Laau Kaulana

 

ILIKINI KIKAPU

 

ELoaa no ma ka Halekuai

@

 

Hobron Drug Co.,

Agena Nui o Hawaii Nei

 

Kihi o no Alanui Pepa me Moi.