Ke Aloha Aina, Volume V, Number 3, 21 January 1899 — Page 3

Page PDF (863.89 KB)

This text was transcribed by:  Diana King
This work is dedicated to:  In memory of Norman and Minerva King

KE ALOHA AINA

 

O KA HUA IA E LOAA I KA MEA PAKAHA.

_____

 

            Ma na lono a ka mokuahi Auseterala i hii mai nei ma ke kakahiaka Poakolu nei, Ianuari 18, i loaa mai ai na lono no na hana a na kanaka kupa o Pilipine malalo o Agui@@ldo, ko lakou alakai, e kue ana i na hana a na poe Amerika ma ia mau mokupuni, me ko lakou hooopuka pu ae me keia mau olelo e hilahila ai ka naau o ka poe Amerika hoopono, a makee hoi i ka noho ana o ka poe nawaliwali a oia hoi keia:

            "ua hoopuka ae o Aguinaldo i kona manao, ua kokua mai na Amerika no ke kuokoa o na Pilipine, aole no ke kukulu ana iho ia lakou i mau haku no na mokupuni, ke kumu hoi o ko lakou kipi ana i ka noho mana ana o na poe Sepania, ke kum hoi o ko Amerika kokua ana mahope o lakou."

            He mau olelo oiaio ka keia kanaka kaulana o keia paeaina e olelo la, aole na kela poe i hookomo aku i na manao apuhi iloko o lakou, aka, na keia poe Amerika no i ake i ka hanohano a me ke kaulana o ka inoa, me ka manao e paio like lakou a pio n Sepania, alaila, o ko lakou wa ia e hoapaapa ai i ka makemake o na keiki o ua mokupuni la, me ka hoike ana aku i ko lakou manao, e kukulu ana lakou i ke kulana Panalaau leo ole ma ia Paeaina.

            Na keia hana i hoike mai la i na hana apuhi, i hoala ae i ka inaina wela iloko o ka puuwai o na poe a Amerika i kokua a i hoolako maoli aku ai, e kueli ko lakou poe enemi oia hoi na poe Sepania, nolaila, ua ku mai nei lakou me ka manao ikaika a olelo mai la, e haawiia aku ka pono o ko lakou noho kuokoa aua a lakou i olelo ai, e loaa ana ia lakou ka noho kuokoa ana no lakou iho.

            O keia ulolohi ana o ka poe Amerika, me ko lakou manao ana o ko lakou hana ana pela, oia ka mea e hookeia ai ko lakou mau iini, a e loaa ai hoi he mau ahua waiwai ma kekahi aiua mamao loa, e hiki ai ke uku i kekahi mau hoolilo kaua o na la i h@la, a pela iho la e hooulolohi ia la ka iini o ia poe, i komo kino iloko o ka enaena o ka pauda me ka mauna ana i ko lakou mau ola no ke kuokoa o ko lakou aina hanau, e like no me na olelo haanui a na poe Amerika la iloko o na la owelawela o ka hookahe koko.

            He mea oiaio, e like me ke ana a lakou ia aua aku ai maluna o kela poe naau makoe aloha aina, pela no hoi lakou e ana mai la maluna o ka poe nana lakou i [column 2] hana hookamani aku, a o ka hua e loaa mai ana mahope o keia hoolauwili ana, oia ko Amerika hoomahuahua mau ana aku i kona mau koa a me na mokukaua nunui makela mau mokupuni, a no lakou iho no ka hemahema ma kekahi wahi, a o ko lakou poino no ia, a oia poino ana, aole i kaa na ahewa ana maluna o kela mau mokupuni, a no lakou iho no ka hemahema ma kekahi wahi, a o ko lakou poino no ia, a oia poino ana, aole i kaa na ahewa ana maluna o kela poe, no kamea, ua ikemaka i ka oiaio o na olelo o ko lakou hoaloha o na la kinohi, a lakou hoi i paulele io ai me ko lakou manao a pau, ma o ko lakou hoolako ia ana aku me na mea kaua, oia la na hoike hoi e akaka ai e ko ana ka iini a e pau ana hoi ka pilikia o ka noho ana aku, malalo o hai.

            O keia ka mea i lawe mai ai makou i keia a hoopili iho maluna o ke kahua a kakou e uwalo mau nei, me ka manao ana e hana mai ana o Amerika i ka mea pono no kakou, hala ae nae he mau makahiki o ko kakou noho hoomanawanui ana, a mea nalo aku ana ke poe, elike no me kana e hana la i kela poe o Pilipine.

            O na hua nae e loaa mai ana iaia ma keia hana, oia kela mau uluku e hapahapai ia mai la e kela poe, o makou hoi o olelo nei aole na lakou i hookomo ia mau puuwai, aka, o ko ke Akua mana ia e hoeueu la iloko o ka houpo oia poe, i loaa ai ia lakou ka noho ana lanakila, elike me na olelo hoopaa i ka wa i kinohi, mamua o ko lakou lawe ana ae i ka oi o ka pahikaua a me ka uahi o ka pauda, ilaila hoi e loaa ai ka pono o ka noho kuokoa ana.

            A ma ia ano, a me ia kulana hana a ia poe e na'i la, ua hoike mai no ko lakou mau puuwai i ke aloha a me ka makee i ko lakou aina, a no ia kumu no hoi ia e okaikai la ka noho ana oia poe. Ua olelo ia ae, aole lakou he lahui naauao, elike me ko ka lahui Hawaii, aka nae, o ka naauao uae o ke aloha aia no ia iloko o kela a me keia kanaka e makee ana i kona aina, kahi on a i puka mai ai i keia ao malamalama, a nona hoi makou i olelo ai, aole @ hewa ko lakou hoao ana e pale mai no keia mau hana poholalo a kona hoaloha i hana aku malluna on a.

            Malia nae paha, o na hoomahele ana keia o ko ke Akua mana ma kela aina mamao, a noonoo iho ka Ahaolelo Lahui o Amerika, ua hoike aku o Hawaii Uuku kona kulana naauao a Karistiano oiaio imua o kona mau maka, ma o ka hoao ole e hooulu i kekahi haunaele a mokuahana iloko o ka aina, he mea ia no lakou e maliu mai ai i ka kakou mau noi e waiho la imua o ko lakou alo, aole hoi no ka wa koke ae nei, [colulmn 3] aka, no ka wa loihi no ia o kekahi mau makahiki i hoomanawanui ia.  Nolaila, he hua paha keia hana, e hoopai aku ana i ka Amerika mau hana pakaha maluna o na aupuni liilii a hemahema e ao aku ai i kona mau manao haakei, e hoopau loa ia mau ano hana,a e haawi aku i ka pono kuokoa no ia poe i mau na ai i ko lakou mau kino.

 

___________________________________

 

KA PERESIDENA O KA HOOMANA MORAMONA.

___________________

 

            Maluna mai la o ka mokuahi Auseteralia i hoea mai ai o Iosepa F. Kamika, ka Peresibena o ka Hoomana Moramona ma Uta. A oia hoi kekahi o na Lunaolelo o ka Hoomana o na La Hope.  A o kona kupunakane, Iosepa Kamika, ka mea nana i kukulu ma keia hoomana.

            Ua holo mai la o Iosepa Kamika i Hawai nei, no ka hoolala ana i kekahi mau mahina.  A ua ukali ia mai oia e kana wahine a me na kaikamahine elua, a me Albert Davis, Miss Alice Davis a me Miss Makanoe Kaaepa. He nawaliwali ke ola kino o Mrs. Kamika, a ua manao wale ia e loaa ana iaia ka oluolu maanei. e noho iki ana lakou he mau la pokole, a iho loa aku no Laie.

            Ua hoea mai no oia i Honolulu nei i ka makahiki 1854, a ua hoea hou mai no hoi i ka 1880, i ukaliia e Lorenzo Snow ka Peresidena o ka hoomana Moramona i keia wa a me Geroge Q. Cannon.  A i holo mai hoi lakou no ka hooponopono ana me W.G. Kipikona, ke poo o ka hoomana Moramona ma ke kahua o Lanai.

 

________________________

 

UA HALA AKU LA NO WASINETONA.

_____________

 

 

            Ua hala aku la maluna o ka mokuahi Aorangi, no Wasinetona ma ka po Poakolu nei o Alika G. M. Robikana, kekahi o na Loio Hawaii i ike nui ia. Ua holo aku la oia e like me ka makou i hoike mua aku nei, ma ke ano he loio no na Pake, i pani ia aku ko lakou komo ana mai i Hawaii e ka Luna Dute Nui, ka agena kuikawa o ke Keena Waiwai o Wasinetona a me na manao o ka Aha Kiekie.

            O kahi mua a Robikana e waiho aku ai i kana hoopii imua no ia o ke Kuhina Waiwai ma Wasinetona- A malaila e huli aku ai oia i na Loio Kini a me Paulo Numana no ke kokua ana mai iaia ma keia misiona ano nui.

__________________________________

 

LOAA PONO KE KOLOHE.

__________________

 

            Ma ke ahiahi Poakolu nei, ua hopu ia iho la e makai C. Wills, kekahi o na makai ku huiua he Pake aihue maloko o karumi hana guia o G. G. Biart, ma ke alanui Papu.  Ua lawe kokeia aku, ka lawhala no ka halewai, a ma ka huli pono ia ana @aikeia aohe he mea i lilo aku i ke kolohe. O kahi a ke kolohe i komo mai ai ma ka puka no ia mahope, ma o kona wawahi ana aku.

            [column 4]

 

KA WAHINE KUPAIANAHA ILOKO O KA AAHU KEOKEO.

__________________

 

            Ua ike iho makou maloko o ka nupepa Avalataisa o keia kakahiaka Poalima, i kekahi wahine hoopahaohao iloko o ka aahu keokeo i ikeia ma ka po Poalua aku nei, a penei ka olelo a ua nupepa Ia.

            A oiai, aole he manaoio o kekahi poe lede ia mea he akua lapu, aka nae. he mau lede i ike mui ia ma Honolulu nei, kai olelo ae, ua ike lakou i kekahi mea kupaianaha ma ka po Poalua nei.

            He mau lede lakou e liuli hoi ana no ko lakou home, maluna o kekahi kaapio ma ka hora 12 o ka po Poalua nei, a oiai lakou ma kahi e kokoke loa ana i ka hale e hele malie ana hoi ka lio, ua ike aku la lakou he wahine i aahu ia me ka lole keokeo mamua o lakou ma ke alanui.  Ua hele mai la ua kino la no kahi o ke kaa.  A ia wa i kahea aku ai na wahine e hookaawale aku, aole he leo i pae mai ka waha mai o ua wahine la iloko o ka aahu keokeo, aka, ua lele ae Ia nae oia iluna o ka lewa maluna o ke kua o ka lio a haule aku la ma kekahi aoao.  I keia wa no i hili aku ai ke kalaiwa i ka lio a holo puahi aku la.  He akua lapu, a i ole, mea kino kanaka paha no he mea pohihihi loa ia i ka hoike ana ae.

 

_________________________________

 

KA UKA O NA LIMAHANA INIA.

____________

 

            Ua hoike ae o Kanikela Amerika Pattersona e noho nei ma Calcutta i ke keena kalepa o ke Keeua Mokuaina me na hoike e pili ana no na limahana ma Inia. Ma kana papa kuhikuhi e olelo ana, o ka uka hana i haawi ia aku no na poe limahana akamai loa maloko o na hale wili he $4.50 o ka mahina, a no ka poe limahana mahiai he $1.80.  Ua olelo pu mai no ua kauikela la, ma na apana komohana aku, ho emi loa na uku hana.  E ola ana na Inia maluna o hookahi paona me ka hapa o ke karina, a ua like hoi ia me elua a i ole ekolu keneta o ka la.  Ma keia ai ua ikeia ka ikaika o ko lakou mau kino.  A he lehulehu wale o keia poe limahana e ola nei maluna o keia uku uuku, me ka malama pu ana i ko lakou mau ohana a me ka hooiliili ana i ka lakou mau wahi mea uuku.

 

____________________________________

 

            He nui na haole malihini a ka mokuahi Australia, i lawe mai nei no Honolulu nei, a pela no me la Dorika e hoea u@i ana i keia Poah@a ae mai Kapalakiko @ai.

 

[column 5]

KA UWATI KUPANAHA LOA MA KE AO NEI.

__________

 

            O ka uwati kupaianaha loa nana hoi i hoopoino i ka maka o ka mea nana oia i hana, eia oia ke hoikeike ia nei ma Europa, mahope hoi o kona waiho poina ana no kekahi mau makahiki loihi loa. Ua hana ia keia uwati e kekahi mekanika nona ka inoa o Anton Polil@i ka 1422, a ua hoohala ia he elua makahiki i ka hana ana i keia uwati.  Aka, ua hana hou ia mai nei nae ia e Robt Dammer a me Richard Bitterliche, he kanaka pena no Viena.

            He eha mau papa hoike o keia uwati.  Mawaho ae o ka papa kuhikuhi manawa e hoike ana i ka numte a me ka mahele ia ana o na hora he 12 a me 24, he mau papa hoike kakahi e hoike ana i k@ alahele pololei o na hoku Mercury, Venusa, Mars, Jupiter, Saturn a me ka Honua e poai ana i ka la, a me ke alahele o ka mahina e poai puni ana i ka honua.  Aia pu he alemanaka, a maluna on a e ikeia ana na hora, na la a me ka makahiki, mahina, pule a me ke kii o ka mahina no na keneturia e hoea mai ana, me ka hoike pu mai i na makahiki lele oi.

            He nui na mea e hoohanaia ana e na huila o keia uwati, oia ke kani ana o na hele imua o kekahi mau kii anela he 16, ke kii o St. George o Enelani, e puka mai ana iwaho me kona aahu kaua piha a pepehi iho la i ka moo deregora me ke kani ke ana o ka lele no ka make ana o ka holoholona, o Eva e haawi ku ana i ka hua a me Adamn e lawe aua i ka huapala o ka poino, ka lio o Kauna Rudolpgh e haawi ia ana i kiakona, o Mele me kana bebe e hele ana maluna o ke kula panoa no Aigupita, a me kekahi huakai o na alii e maalo malie ae ana.

            I na hora a pau, e ike ia aku ana he keikikane, he hoohalike no ka wa opio la, me ka paani ana i na mele haipule, he keiki i na hapaha hora, a he kanaka i na hora, e hoohalike ana no ke kanakamakua ana me kekahi kahuna hoohalike no ka wa hope loa o ie kanaka, e heluhelu ana i ka p@@ hope. A ma na auo a pau he uwati kupaianaha maoli no keia i hana ia e ka noonoo o keia kanaka iloko o kela mau keneturia i hala ae nei.

_______________________________________

 

            Ua hoopa@ia ka pake i loaa aku ai iloko o ka hale hana gula o Biart, he eono mahina hoopaahao no ke komohewa. He nui na mai like ole a pahola nei maloko o ka kulauakauhale, a he mea pono ia kakou e malama pono i k@ kakou mau ola ki@o.