Ke Aloha Aina, Volume V, Number 3, 21 January 1899 — Page 5

KE ALOHA AINA

POAONO, IANUARI 21, 1899.

 

ana ae o ke kulana o na hana hoowaiwai maluna o ka aina a me ka hoopokole ia ana mai o ka manawa kele maluna o keia lio ano hou.

            O ka nee mau ana o ka manawa, he mea ia ua ike a hoomaopopo ia e ka poe naauao, a ua hiki no i ka lolo o ka mea naauao, ke hoike mai, e hiki ana i na kanaka Hawaii ma keia mua aku, ke lele mai Honolulu aku nei no Maui, Hawaii a me Kauai, elike me na manu e lele ana ma ka poiuiu o ka lewa lani, a kakou no hoi i ike ai i kekahi mau makahiki i hala ae nei, i ka lele ana o kekahi poe maluna o ka baluna elike me ka holo ana o ka moku maluna o ka ilihualala o ka moana.

            Oiai, eia ke hana ia mai nei he mau moku lele, malia paha, o hana ia mai kona ano, elike me na mokuahi, e pu-a ana kona uwahi poe i ka lewa lani, he mea hoi na ka kakou e haawi ae ai i na hoonani ana aku i ka lokomaikai o ka Mea Nana kakou i hana, ma o kona hookomo ana i ka uhane noonoo iloko o ke kanaka naauao e hana oia i na hana i ike ole ia i ka wa kahiko, a i kulike ai hoi me kela olelo, he mea nani no ke kanaka ka huli ana aku i na mea i huna ia, a pela paha kakou e ike nei ia mau mea.

            Ke hoikeike nei makou i keia mau mea, mamuli o ka loli mau ana o ke kulana a ka aina i keia la, ke ike nei kakou ua pii palua ae ka waiwai o ka aina waiho wale mamua, i kela wa a ke ai nei na poe mea aina i ka hua o ko lakou mau aina ponoi, elike me ka olelo, o ka mea lulu e ai ana oia i na pomaikai oia mea.  Ke ike nei no hoi kakou maloko nei o ke kulanakauhale, ua lele oia loa aku ko lakou mau kumukuai mamua o ka hiki ia kakou ke lawe mai, a he mea hoi na kakou e ike ai, he loli mau na mea a pau.  Aka, aole nae ia na ko kakou manao iho, aka, he haawina no ia mailuna mai, a o ka kakou wale no e olelo ae ai, oia ka mahalo ana ae i ka naauao a pau a ko kakau mau maka e ike nei, he hoike hoi ua loli na mea kahiko i mau mea hou.

------------------

E HOOMAKAUKAU I KE AHA

------------------

            I ko makou nana ana iho i na manao o na nupepa nana e kakoo nei i ka manao haawi aina mai kinohi mai a hiki i keia la, ua ike ia iho ko lakou mau manao e hoikeike ana i ka nui o na poe koho balota o keaupuni Kuikawa o Hawaii i ka 1894, mai na Senate o na Lunakanawai mai Hawaii a Kauai, ua hiki aku ka huina i ka 5.255, aka, i ka loli ana mai he Repubalika Hawaii ke aupuni ua ike ia iho la i ke koho balota o 1897, he 2,562 poe koho wale no.

            O ka like ole o keia mau koho balota ana iloko o keia mau makahiki ekolu, nona ka huina o 2,593, he hoike ana mai ia i ka olelo wanana a ka Baibala i hoike e mai ai, “o ke aupuni i mokuahana iaia iho, aole ia e mau” no ka mea, o kona kahua hana i ku ai oia ka aihue, ka pakaha, ka niania a me na hana ino no a pau e hiki ole ai ke olelo ae, aole e nele ka hoohua mai oia mau anoano laau ku-ku i na mea e hoopilikia ai i ka noho ana a ua ike kakou ma ia mea i na hua awaawa i hoohua ia iho nei iloko o keia mau la, a me na la i kaahope ae nei, e hoike ana, aole ia he aupuni hiki ke oleoloia he maluhia.

            O keia mau huina balota like ole o keia mau makahiki i noho mana ia e ke aupuni a ka poe hoohui aina i makemake ai, a ke Kuokoa hoi e olelo mai nei no ka hoopalaleha ka i ka hoopaa ana i ko lakou mau inoa ma ka papa inoa o ka poe kupono i ke koho balota, elike iho la me ka hoakaka a makemake no na poe i hoopaa i ko lakou mau inoa a haalele i ka hele ole ana e koho i ka la 29 o Sepatemaba, 1897, he mea hoi e hoonele ana ia lakou i ka pono o ke koho ana malalo o na hoike a ke Komisina Hooponopono bila kanawai, a ka makamaka hoi e hoike nei, me he mea la, ua hooholo mua ia na hana a pau, a he apo wale aku no ka kakou me he poe i’a la ua make i kahola.

            O keia hookonokono ana mai a ka makamaka nupepa, nana e puhi nei i kona leo ma na wahi a pau o ka aina, e olelo ana, “e hoomakaukau,” i aha ai? wahi a makou, aole anei no ka ike maoli no i ko lakou kulana, ua nawaliwali, a ke kaukai mai nei me ka manao ana, aia ia kakou e loaa ai ko lakou ikaika, ma ko kakou hooko ana aku i ko lakou makemake, ma ka laulima pu ana ma ma haka, e hoohiki e mamua i ke Kumukanawai o Amerika Huipuia mamua o ka hooholo ana o ka Ahaolelo lahui o Amerika e noho mai nei i keia mau la.

            He oiaio loa, ua hoike mau aku makou i na manao e hoomoakaka ana i ko ka lahui kulana ko@, e umi ana i ka hanu, me ka loli ole, ia no ka lau o ko lakou kaulona ana maluna o ko Amerika hoopono ina nae he oiaio na hoike e puapuai mai nei mai na aina e mai, e pili ana no ko kakou kulana maoli ma keia mua aku.

            He wa ia na makou e hoike piha aku ai i ko makou manao maoli i kulike ole hoi ma ko kekahi mau makamaka nupepa e ae me ko makou hoike piha aku, aole loa kakou e nele ana i ka pono koho balota, ka mea hoi a ke Kuokoa e olelo nei, aole loa ia e loaa ana i ka poe i hoopaa ole i ko lakou inoa i keia mau makahiki i hala iho la, a o lakou wale ana io ka ke loaa ana, a e noho aku ana ka kakou me ke kiei ana aku mawaho.

            Aole loa o makou manao pela, no ka mea, ke ike e nei makou i na manao o keia poe, e alakai mai ana lakou e huli aku mahope o na inoa a lakou e hoikeike ae ai, a o ka kakou ia e apo aku ai, me ka hookaulua ole i poe moho no na wahi hana aupuni e koe mai ana mai ka lima o ke Kiaaina, a oia ka wa a lakou nei e ku ae ai a hoikeike ae, o mea, a o mea, ka inoa kupono no na wahi pala maunu oihana i koe iho, a makou hoi e olelo ae nei, ina io e hoea mai ana ia mau hooko ana maluna o kakou, ua makaukau makou e kakoo i na inoa a pau a ka lahui i makemake ai, ina paha o Poepoe, Hapakini, Kaulukou, Buki, a pela aku, aia makou mahope oia poe kahi i kakoo ai.

            Aka, ina aole, ua nele ia poe inoa mai ka makaaiau ana o na manao o ka lahui e kakoo no ia mea, alaila, e kue aku ana no makou ia lakou ma na ano a pau.  O ko ka lahui leo, oia ko makou pukaua nana e haawi mai i ka ikaika hana iloko o ko makou puuwai, a oia ana no auanei ka makou e alakai aku ai i ka lahui ma keia mua aku, me ka nana ole i na olelo hooiloilo e keha ana, aole e loaa ana ia kakou ka mana koho balota, no ka mea, oia mau ano olelo, na ka poe hoonuinui olelo wale iho no i wahi no kakou hoi e hope ai mai ko kakou kulana ae.

            O keia ka makou e hoakaka nei i kulike ole hoi me ka manao e hoakaka nei i kulike ole hoi me ka manao o ka makamaka Kuokoa e hoole manawa ino mai nei, no ka mea, me ia no ia a o kona ano no hoi ia mai ke kumu a ka welau.

-------------------

            Ua hului pau ia mai no ka halewai kekahi poe e noho nei maloko o kekahi hale e ku kokoke la me kahi hoahu aila, no ka malama i na mea ino maloko oia hale, ma ka po Poaono nei.

            He mau wahien ona rama e kau ana maluna o kekahi kaa huila loa kai puiwa ia ae e ka lio e huki ana i ke kaa, ma ke alanui Moi, a make alanui Liliha, ua hookui aku ia ua kaa la me kekahi kaa pahulima, a haule aku la laua iluna o ka lepo.

            Ua loheia mai nei maluna o ka mokuahi King, ua lhalawai ka mokuahi Auseteralia me ka ino nui ma ma ka moana, a mai kona haalele ana iho i ke awa nei a hiki i kona hoea @ aku i Kapalakiko, aole loaa he wa no kona ohua e holoholo ai mailuna o kona oneki, a ua kopipi mau aku hoi na h@ i kona p@.

 

WELA KA HAO INA AOAO ELUA

---------------

MAOPOPO OLE KE KULANA AUPUNI O HAWAII.

---------------

Ikaika ke Kue o na Hoa i ka Bila Hawaii.

---------------

            Wasinetona, Dec. 29.  E hoea mai ana he paio hahana maloko o ka hale no ka hana ana i na kanawai no ke aupuni o Hawaii, a oiai o ka hapanui a me ka hapa uuku o na Komite o na Teritori aole lakou i lokahi i ke ano o ka bila.  Aole pu hoi i lokahi aku ka hapanui me ka hoike a ke Komite Senate no na Aina E.  Aka, aole no nae he nui na kue e nui ai ka hana.

            O ka hoike a ka hapa uuku, ua hoomakaukau ia e F. B. Ferguson, he elele mai Nu Mekiko mai a he lala hoi no ke komite malalo.  O Henry o Texas, he hoa oia no ka hapa uuku, aka, ua kaawale aku nae i keia wa.  Ua olelo ae ua hoike la, aole he hiki ke lokahi aku ka hapa uuku ma kekehi mau mea ano nui o ka bila, elike me ia i hookomo ia a e aponoia e ka hapanui o ke komite, me ka hoomau ana.

            He mea pono ka hoopuka ana ae i ka oiaio, o ke teritori hou i loaa mai, e hoomalu ia elike me na teritori e ae o Amerika Huipuia, mai ke kahua mai o ke Aupuni me ka ikeia o kona hopena e komo ana i mokuaina.  Maluna o keia manao, ua hilinai makou e loaa pu ia Hawaii ke ano aupuni like, elike me na teritori e ae o Amerika Huipuia; ua hoomahuahua ia ke kupono o keia mau ike ana mamua o ka hoopio ana aku ma o ka ninau la o Pilipine.  Ke teritori hoi a kakou i ike ai i kona kupono ole, no ka mea, he kaawale loa oia mai ko kakou mau kapakai aku, a e waiho malie ia aku oia mai kona komo ana i mokuaina iloko o ka Uniona.

            Nolaila, ua kue makou i kahi o ka bila e hoolilo ana i ka Aha Kiekie o ke Teritori o Hawaii i lunakahawai no na hoa o ka Hale o ka Ahaolelo Teritori o Hawaii.  Ua manao makou, na kela a me keia hale e lilo i lunakanawai hope no na mea a kona mau hoa i hana ai.

            O keia hoololi hou aole wale ia i hoohaule i ka malamaia ana o ke kumukanawai iloko o na lala nui ekolu o ke aupuni, ka mana hooko, kau kanawai ana a me ka pili i ka hookolokolo ana, aka, ua hoohaahaa aku i ka aha hookolokolo a iliwai like me na poe kalaiaina aumeume a me na poe kupaa ma ka aoao hookahi.  He hoomahuahua ana mai hoi ia i ka mana o ka aha hookolokolo iloko o na hana o ko kakou aupuni.

            Ua kue pu makou i na hooponopono waiwai no ka lilo i mau hoa no ke Senate o ka Ahaolelo o Hawaii.  A ua hoea loa aku keia i na poe koho i na hoa no ia lala o ka Ahaolelo.

            O keia hoolilo hou ana he ike ana aku i ke kanawai na ka waiwai e hoomalu mai, he hana kupili kii i kekahi aoao o ka Repubalika e hooweliweliia ana e na mana nui o ka waiwai i hui ia.

            Ua manao makou, ua haawi ia he mana nui loa i ke Kiaaina; a kue makou i kona mana ma ke kanawai i ke koho ana i lunakanawai o ia mokupuni elike me ka loihi o ko lakou ola ana.  O ko makou manao o na lunakanawai a pau, na ka Peresidena e koho a lakou elike me na teritori e ae a mai na poe maikai mai e noho ana o ke teritori, no ka manawa o eha makahiki.  Ina he mau lunakanawai kekahi no ka noho ana a pau ke ola e koho ia lakou e ka Peresidena.

------------------

HALAWAI KA AUSETERALIA ME KA INO NUI.

------------------

            Kapalakiko, Ian. 3.  I  keia auina la i hoea mai ai ka mokuahi Auseteralia mai Honolulu mai.  Ua komo kahohonu oia iloko o ka ino nui o ka moana i pahola pu ae ma keia mau kapakai.  Ua komo mai oia me ka loli nui ma ka aoao akau, me kanaha kapuai o ka palekai o ka aoao hema i lilo aku, ua pua na puka aniani i ka nahaha me ka olepe pu ia o kekahi wahi o ka oneki o luna loa.

            Ua halawai ka moku me keia ino nui ana i halawai mua ole ai, a no kekahi mau manawa ua manao ae na poe oluna e hoi aku, a@a oia no lalo o ka papaku.  Mahope o elua la o kona paio ana me na ale o ka moana, ua uhi mai la he ale oni ma ka aoao akau o ka mokuahi @ i hookokoke aku i kona hopena.

            Ua uhi pu ia ka oneki o ka moku o ke kai, me ka wawahi pu ia aku o ka palekai kaumaha.  O na pou @ hoopepee pu ia, me ke olepe ia aku, o ka oneki oluna loa, a malaia i kahe nui aku ai ke kai iloko o ka moku.  Ua halana pu ia ke o loko o ka rumi aina e ke kai, a ua hoopioia ae kekahi o ka fumi enegini a me ka rumi paoahi, a me keia manawa i ka hoopio loa ia ai na ohua.

            E hoihoiia mai ana ke kino make o @, Wilikoki, no ke kanu ana ma Honolulu nei.

 

OLELO HOOLAHA.

            E maheleia ana ka puke o ka Hui Hawaii Kuai Aina (Kaupalenaia) ma ka 10 keneta o ke dala hookahi ke hiki aku i ka Poakolu, la Ekahi o Feberuari, M. H. 1899. ma ke keena Loio o Ach. A Johnson, hora 10 a.m. no ka M. H. 1898.

                                                [sig] @ Johnson,

Kakauolelo Hui Hawaii Kuai Aina

                                                (Kaupalenaia)

            Honolulu, Han. 16, 1899.

                        Jan 16, @