Ke Aloha Aina, Volume V, Number 6, 11 February 1899 — KA HAKU BERESFORD. A I KAPAIA O Uhai Kaniai Aeto. Hoohenoia no KE ALOHA AINA. [ARTICLE]

KA HAKU BERESFORD. A I KAPAIA O Uhai Kaniai Aeto.

Hoohenoia no KE ALOHA AINA.

tJa minamiaa nui makou i ka loaa pono ole ana he manawa no ka lahui Hawaii, e hoomaopopo ai i ka amolelo piha o keia kanaka kaulana, i pae hoa ooai nei ma na kapakai o Hawaii aloha, ka aina mna loa hoi nana ' hoaū i kona wiwo ole o ka oihana k«a, e hoike mai ana he Pukonakona oia no ōa la o hoea mai ana, nana i lawe ae i na hoohanohano ana he nui, me na a me na inoa hoohanohano ana e lei la a hikl i keia la, A oiai hoi, he" noi a lehulehu 0 na kanaka Hawaii i ike pono i kona ano a me kana r|au hana mua.l6a i hoau ai ma keia kulanakauhāle nui o Konolulu, kahi ana 1 hoomaopopo ai he elima wale no %lanm o ke kulanakauhale o Honolulu nei ia wa, oia hoi ke Alanui Moiwahioe, Papu, Moi, Beritania a me Nuuanu, ana hoi i puana ae ai ma kona a!ahale e hoea aku ai 1 ka Pali o Niiuann, "eia o Honolulu, ua hoopowehiwehi mai i ko'u ike a kamaaina o ko'u mau la opio ō 18 makahiki a oi.' 0 ka Haku Kale Berefoda, a i kapaia e na kanaka Hawaii a me na haole kamaaina o kei* kulauakauhale, i kona mau la opio o ka hoea ana mai i .Honoluiu nei, "o Uhai Aeto.' CJa hoike ia mai ia makoa, okaM. H. 1865 kona wa mua i hoea mai ai-i keia mau Paeaina, a ma ke ano, 119 Aiii Pikimana no luna 0 kekahi mauuwa Pelekane, a o kona kulana hoi ia e paa ana iloko oia mau la opio o ka pii anā an 0 komi kino. 1 keKahi po, ua hele aks ua H?ku Berefoda nei a me kona mau houlo r ha elua i ka hulahula, ika Buffum's Hall, oia kela wahi e ku ia nei e na halepohaku o na Pake, ma Ewa iKi aku o ke kihi o ke Alanxu Nuuanu a me Hotele, ma ka aoao mauka o ke alanui, a i kapaia Kapake'a I ka pau anao ka lakouhulahula ua hele aku la lakou 1 ka holn» holo, e pii ana ana nia ke Alanui Nuuanu, a kamoe ae la ma ke Alanui Beritama, a i ko lakou hoea aua akn maiaaa iho 0 ke alo o ka puka» pa o ke Kaiiikela Amerika, ua īke la lakou i ke kau kehakoha 0 kekahi kll Aeio uui. me na mika o?I, e a*a naai pono mai ana Immiio ko īakou mau maka, na ia 1 hoōkoaao mai i na manao lili-li o k® koko Peiokane oi&iō ilōko mai la na manao wiwo ole iioko ouB, e hooko «na oia 1 ke>n* manao, i* uhat i ke kanlai o % km ket&kehft aua msm<i* 0 ka pukapa 0 kon» haku Ku-

nikeln, ,vc k >n-i r;v:r <-h< n e kakaha ana. Ua liaawi koke ia ae la he mau kuka ana 'mawaeha ona a me kona c,au hoa elaa, no ka lakou hana pono e hana ai nō k.eia Aeto, a ua ,hooholo„ ilio la lakoo, e uhaki mai, mailuna mai o kona wahi e kau aaa, a hoihoi aku no luna o ko lakou mokukaua, me ka ike ole ia, a oiai, he kiekie kahi a ka Aeto e kau ano, nolaiia, ua pii ae la oia maluna o ka poohiwi o kona mau hoaloha, a wehe mai Ja i ka Aeto mai kona kau ana īluna o ka haka i hanaia pona, He oiaio, ua hauie mai la oia i ka honua me ka halulu nui, a i loaa pono iho maluna o ua poe keiki kolohe nel, uao a. i ka papaa, a ina la paha ua hoi kino wailua mua ua Haku Berefoda nei i Pelekane, me kona mau hoa o ka hele pu r.na me ia. Aka a aole nae pe : la ka makemake o ka Mea'Nanaī hana, no ka naea, ua īKe mua oia, aia iloko o keia kaaaka e hoea mai ana he mau hana kaulana kana e pili ana no ka pono o kona lahuikanaka. Mamuli o ko lakou kuka ana 1 ka lakou hana pono e hana ai, i wahi e nalo ai keia manu Aeto a lakou i aihue ai, £ua hooholo iho la lakou, o kahi mea uuku o lakou, oia ke kau iluna o ka Aeto, e Luna ana i na pekekeu a N me ka nuku oka mauu, i ole e ike i» mai e ka poe e īiele ana ma ke alanui, 1 keia wa a lākou e hoi nei no ka mokuEia lakou ke hele hikaka nei i o tf*ia nei mehe poe ona rama la, akn, aia nonae na manao o ka hoomanawanui iloko ona a me kona kokoolua, e hapai nei hoi i ko laua hoa e noho kikepa nei maluna o &e kii Aeto ā lakou i lawe malu mai la, mai kahi mai o ke l£amkela Amer?kß, i maopopo mua ole īaia, eia he ea nui iloko o ka aina, nana e uhai ke kaoiai o kana Aeto punahele. I ko lakou hoea ana i ki uwapo hoopih waapa oia no paha kahi ma Ewa iho o ka halepohaku o Burua ma. am hoi, aole i holo mai kr> lakou waapa ma: ka moku nai, a me he mea !a : o na hora aui ia o ka po», a n»a in wa no, ua hele aku la lakou % me kekahi keiki hoelaoe waapo, a na»ft hoi i hoihoi aku ia l*koti no luna o ka manuwa, nie ka li&ōu ukann makamae e h,Mhoi noi no him o ko lakou halelana au i ke lr*i. , He p&lauehe keīa hoe ia alia q lakou no luua o ka moku, me ka u. v |jopo v lioi ika mea naiia e hoe nei, aia he manu kupua ua paa pio la i kela poe eu, a oiii, ona kule&ua ulnau ua keia ukaa;i uui e lawe u«si. Kolaila, o k&na h*aa pouo waW M* im koua ano, lie uioa ua lwoliniaUma oia koua lioihwH poloiei la kkpu eliko aie ku lakou iualemake, * okā liēiii ō ko iAkou u.

k iliip". ■) I"> cnp\i o ko T ( Vo'> home moaoa, alaila, o ka pau ana ia 0 kona kuleana. ■ He mfaa oi'alo, ua..pae maaluhiaku ua poe keiki kolohe nei me keia puolo.nui hookalakupua, a nalo aku la no ko lakou mau me ka manao īa ua nalo, a uhi Uapa eleele maluna o ua manu Aeto nei, me.ka ike ole o ko lakou poe 5 a'pela hoi me ka ona nana ka manu punaheleī ka wehe ana ni.ai o kaiao o ke ao ana ae oia la, a i ka wa hoi i pū— ka mai ai na kau>va lawelawe a ke Kariikela, a pela pu no hoi me ke Kanikela a me kona ohana, aia hoi, ua ia ae la ko lakou manao, mamuli o ka ike aaa mai, aole ka Aeto ma kona haka e kau niau ai, Ua ulu koke la na manao o ka inaina ilpko o ka houpo o ke Kanikela, a hoike koke ia aku la ka lohe 1 ka oihana noakai, no ka huli a me .ka ioii pono ana 1 ka mea ; nana i hana keia hana hoohaahaa 1 ke aupuni o Amerika Huipuia. . O ke kauoha 1 haawi i.a ae e keia Luna Aupuni, he leo mana ia a me ka ikaika, a ina io e loaa pono aku ana, aia he kukala kaua ua makaui na minnie a pau, a i hakalia io no hoi i ka loaa pono aku. O keia mau lono ameka ikemaka uaaoii ana ī ka nele ana o ke kino p ka manu Aeto oaa kona wahie kau mau ai, ua holo maoia ae la ia maloko nei o ke kulanakauhale, me ke ake nui ia e ike a e loaa pono aku ke koloiie. e koke ia no na hoopai oolea loa maluaa ona, a i ple o kekahi poai paha nana i hana keia niau hana kolohe. Ua puni ke leulanakauhale nei i ka huli ia, aole nae he mea hookahi 1 ike i kona wahi i nalo aku ai, a ua liio hoi īa ke mea e hooi loa ia aku ai ka inkina iloko o ke Kanikela. O ka hele ia o ka huli a hiki i ka | lioea ana i ka uwapo, kahi hoi o ke j keiki nana i hoihoi ua poe eu nel o j lann o ka manmva, akahi no a ulp j ae ka manao iioko ona, he Aeto ka, "i 1 ' k \ 1 | >a nkana nui a keia poe'keik? ana i . hoihoi al iluna o ka moku. • j No keia mea, ua hoike koke aku j la oia ī ka lohe, aia iluna o ka ma- j nuwa Pelekane, ua lawe ia mai e ' sekahi poe Ahikua rikimaua opio- j t.Ūo o luiia, o ka mauuwa Peiekane. j Ua hoike koke ia aku ka lohe i f ke Kapeua, a nana hoi i huli aku { malalo o na Kuhpnhi ana a ua ahi j ku wat! o k:i po a lako.i : hoi aku ai a h?ki 5 ka I;\na ana akn raa kokahi! Trnhi a ken\ poo lielki 1 liuna ai aie * mnti o o ni'lo loa ana, j 11« ouio, hē hana hooUaahaa j keia i ko kuUua o aupuui « ooUo hoaloha ana wi v Aiuerik» % a o } ka moao loia aui malalo o keia Ua- ] ua iolohe» oia ue ke komo aua o ua , aupuui elua lloko o ka hookaho ko k*j) wel;ft c]ī, uo wahl kuaiu ano

Elihe me ka mena i !oaa i Fa , peni, ma o kona pno, lie Alūmoku i.kiekie. ua Jiookolokolo koke iho Ia , oia i ua poe leiki ko.]oLe nel, a haa,wi aku la i ka hoopai maluni o la- l kou, e hoihoi hou iakou i uu kii Ae- j ; .to"la, elike me.ke ano o ko lakou laj we malu ana daai i ka po. I Malalo oke kaupha ake wahi e kala ia ai o kona aupuni maikeia hana ano ole a keia poe eu iua hooili koke ia aku la ka Aeto i jiluna oka waapa,, me ua poe keiki | |H©i ekolu» a me kekahi mau koa.kaikaikahi, e nana pqno ana i ko lakou jhooko pololei ana i ko lakou hoopai ,i haawi ia nō lakoa, I ka pUi.ana īuka o ka uwapo, ua i jhoolele koke iaaku ka Aeto np luna ! a ka uwapo,, a o ka wa no boi ia i |6le pu aku ai me pa poe keiki nei, a me .ka hookaulua ola, ua hapai like aela lakou. i ua Aeto nei me ka hikaka hele ana ia nei, eiike me ko lakou wa i ai i kinohi, Oiai ka hou e kakahe ana ma ko lakou papaiina, aia no na manao koa ke lapalapa la iloko o ka toupo o ua Haku opio. nei, me ka nana ole i ka loa pia wahi i hapai lima ia mai la, a hiki i kahi o ke JCahi&e'a Amerika. . i A ma kahi a la.kou i la\ye malu mai ai, i hookau hou Lku ai lakou i I ke kino kil o ka manu Aeto, a me ka Bamare e paa ana ma ka lima o ua opio nei, i makia hou aku ai o;a ! tne be kui hao a 1 kona paa ana. ;; ! O keia iho la ka moolelo piha no keia Haku Beresfoi'd, o kena mau la mua loa o ka pae ana mai 1 keia a ua kaulania loa hoi kona' ! ilnoa iloko o ka walia o na kanaka I a me na haole o kela kulauakauhale 0 «'Aihue Aeto, v o "lJhai Kaniai Aeto/' a pela nkii. ! A eia no hoi ke ola nei kekahi oia poe 1 ike pono i kana niau hana kolohe, a uā Haku Beresford la lioi 1 anoi nui ai e ia lakou* mamua o koua hoi ana aku ia. | JHe nui &e no paha na olelo like qie e piii ana nona, aka, oka mea iho la nae ia i lo&a, ia makou ma ka o kekahi mau inakahiakja Hawaii, & makou hoi i liilmai ai h|a uiea oiaio ia» a pela makou i lawe waiai a hoike aku» ,u;amu& ae o kcuā holo elua ana mai me ke Duke o isdiuaboro, ma ke auo he Ukali no k|e Keikialii, i ka 1569, a he eha hoi opakahiki ke kowa mahow iho o koo* hiki mua aua ui»i, a i ka uoi v kou* uiau makahiki. ■ Oka mokuali! Helene kai paui aku n\a kahi o Ka;&u<llua i bLxil% iho no kii hoōivnopcuo alia 1 kahi o kona wahi liuki «kan*. i ; + : : ,V a Io4A iuai ia ]aiakou ka lohe eija mahele oka Heiau oua kjui ke Uwe uai a u* o paa lo« ana u* i&uiua o