Ke Aloha Aina, Volume V, Number 8, 25 February 1899 — Page 2

This text was transcribed by:	Kate Motoyama
This work is dedicated to:	me ka mahalo: Walter Ritte, Jr.

KE ALOHA AINA

2 KE ALOHA AINA, POAONO, FEBERUARI 25, 1899.

Ke - Aloha - Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa no ka Lahui Hawaii.

EDWARD L. LIKE,

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI,

Puuku o KE ALOHA AINA.

HONOLULU . . . FEB. 25, 1899.

HE MEA ANEI IA E ULU MA-

HUAHUA AI KA NAAUAO.

Ua hoike aku makou i kela pule aku nei, no na mea e pili ana i ka nonoi a kekahi o na kumukula e ao nei i na keiki, e lilo kekahi mau hora mahope iho o ka pau ana o ke ao ana i na buke hoonaauao, i wa e ao ia ai na keiki i ka hulahula, a oia hoi, o ka mea nana i lawe ae i keia kumuhana iloko o ka halawai ana o na hoa lala o ka Papa Hoonaauao, oia o A. Smifh, ka mea e lilo aku ana i poo kumu no ka halekula o Kapalama, a i oleloia hoi, ma na halawai ana la, "he hana maikai ka, ka hulahula ke ao ia iloko o na kula."

O keia kekahi o na mea kupanaha loa i ko makou noonoo ana, ka olelo ana o na poo nana e nana ka oihana hoonaauao, he hana maikai a kupono loa keia ke ao ia iloko o na kula, a oiai hoi, he mea ano hou keia ke ao ia iloko o na kula, a oiai hoi, he mea ano hou keia, nolaila, i ulu mai ai iloko o ko makou puuwai a hoopuka ae la i kela ninau maluna, he mea anei ia e ulu mahuahua io ae ai ka naauao iloko o na haumana, a e lilo ai na haumana he poe hooikaika loa ma ka huli ana i ka ike, ka makua hoi e pono ai ka noho ana o ka kakou mau keiki ma keia mua aku.

Mamuli o ko makou kamaaina loa i ke ano o na keiki Hawaii, i ka wa e hoala ia ai o kekahi mau hana lealea, ua poino koke lakou i ka hoopaanaau ana i ka lakou haawina ponoi, a lilo iho la na buke hoonaauao ana i mailani ai i na la i hala aku i mea ole a komo mai la na manao hoihoi ole i ka hoopaanaau ana i kana mau haawina punahele o na la i hala i mea ole, mamuli o ka maopopo ana i na haumana, o ke ao ia ana o ka hulahula, he kumu hoo@aku ia i ko lakou mau lealea, i kokua ia e ka lakou mau kumu ponoi.

O @kahi mea nui malalo o ke ia @ ia ana o keia hana, oia ka lil@ aku o na kumu makaukau, @ maoli ia he hooikaika i ka @ mau haumana ma ke @palapala, i mea no lakou o k@ ia ai mai ko lakou p@h@ ana, mamuli o ko l@k@ @ma ma keia mea he hulahula, a no ia mea, e lilo ana ko lakou hemahema a makaukau ole, i mea no lakou e hoopau ia aku ai ma keia mua aku mai ka oihana kumukula aku.

Ke olelo nei makou ma keia, o kela kumukula haole nana i lawe ae nei i kela kumuhana imua o ka Papa Hoonaauao, ke hoao nei oia e kipaku i na Hawaii Ponoi makaukau ma ke ao ana i ko lakou lahui ponoi ma ka waiu o ka naauao, a i hoomahele ole hoi ma ia hana i wahi e lile ai ko lakou noho ana maemae i mea lapuwale loa, mamuli o ko lakou ike, o na Hawaii ka hikimua ma ia mau hana, a ma he hana maikai ia a nani iloko o ko kakou mau kula, alaila, ma keia mua aku e ikemaka ai ke Kahukula Nui a me ke Kuhina Ao Palapala i ka hewa i keia hana.

No ka mea, hehana hooulu hupo keia iloko o ko kakou mau kula, a o ka hikimua loa, in a e hooko io ia ana keia hana oia no na haumana Hawaii aole o na haumana haole, e lilo ana na hoolele wawae ana, na onina pauku kino, a me na wili lima ana, i mea ua na keikikane a me na kaikamahine Hawaii Ponoi e hoopaanaau ai, a e hooi aku ana lakou i ka hoopapau ana ma ka hoopaanaau ana ma keia mau haawina a e hoopalaleha ana ma na haawina maoli.

Nolila, o ko makou manao makee maoli, oia hoi, e hoopau loa ia ke ao a na i kela hana, he kumu e hoala mai ai i na kuko hewa iloko o na kumu a me na haumana, a e hoolilo ia ai ka inoa laahia o na kula i mea lapuwale loa, aka, aole e ili ke koikoi o keia hana hewa maluna o hai, aka, aia no ia maluna o na Poo o ka Papa Hoonaauao ka poe nana i ae aku la i keia han ahua ole. Manomano na hana hoopahaohao o keia mau la.

KA HANA HOOLILO MAU-

WALE.

Ma ke la inehinei, Feb. 24, 1899 (oia hoi ka Poalima) mawaena o ka hora 8 o ke kakahiaka a me ka hora 5 o ke ahiahi, e malama ia ai he koho balota hope loa ana no ke pani ana i Senatoa no ka noho i hoohakahaka ia ma kahi o H. W. Schmidt, i waiho mai mamuli o kona lilo ana i kana mau hana ponoi, ua kupono ole iaia ka malama ana iho i keia hana iloko o keia wa.

O keia koho Senatoa ana, no ka mokupuni holookoa ia o Oahu nei, aka, o kona mau lilo nae, e hoolawaia aua ia mailoko mai o ka pakeke o ka waihona o ka lahui, ka mea hoi a makou e olelo nei, he hana hoolilo mauwale keia me ka hoihoi hou ole mai a hookahi keneta iloko o ka waihona o ka lahui, kahi hoi a ke Kuhina Kalaiaina a me kona poai holookoa i hauoli ai ma ka hoolilo ana.

Ua ike a ua hoomaopopo no keia poe e noho mana nei maluna o ka aina, o keia koho Senatoa ana no kekahi mea i haalele mai, he hana waiwai ole ia, oiai, ua hoike mai ke au o ka manawa malalo o ka lakou mau hooponopono aupuni ana, ua nele lakou me ka ikaika e hiki ai ke hoomau aku i ko lakou paa ana i ke aupuni, a no ia nele, ua manao lakou e hookanaaho aku malalo o na hooponopono ana a ke aupuni o Amerika Huipuia, ma o ka haawi lilo maoli ana aku i ke aupuni holookoa iloko o kona lima.

Ua hoike ia ae ua hoopau o Amerika i ke kulana noho Peresidena ana o Dole, a ua hoopau hoi i ka oihana Loio Kuhina, Kuhina o ko na Aina E, a pela aku, a e kaa ka hooponopono ana malalo o kekahi kanaka a Amerika e wae ai i mea hooponopono nona i kulike ai hoi me ke kuahaua a Peresidena Makinile, a koe na hunahuna materia o na wahi hooponopono uuku ana me lakou nei.

Aka, in a nae e hoomaopopo ia ka manao ma o keia koho balota la, ua like keia me kekahi hana hoonaukiuki, oiai hoi, heaha ka pomaikai e loaa mai ana iloko o kekahi heluna dala mahuahua no ka malama ana i ka uku la o na hoa o na Papa Nana o ka mokupuni holookoa o Oahu, oiai nae, o ke aupuni Repubalika Hawaii e ku ana i keia la, he aupuni make la i hoonalo ia malalo o ke kuahaua hoohui aupuni a Makinile, ko Amerika poo ma kahi o ka mana hooko.

No makou iho, ma ka aoao o ka lehulehu, aole makou i kakoo i keia hana hoolilo dala a uhauha maopopo a na alakai nana e hoomau nei i keia mau hana ponalo iloko o ka waihona o ka lahui, a oiai hoi, o keia wahi hana koho balota, he wahi hana imi loaa ia no ka pakeke o na poe e noho ana e malama i ke koho ana i kekahi kauaka i wae ia e kakahi poai kakaikahi o elima a umi poe nana e koho, ua lawa ia no ka mokupuni holookoa o Oahu nei, elike me Thos. F. Lansing i hoike ia ae, oia nae hoi, he au keia uo ka hoolilo dala, aohe nana ia o ka pono o ka lehulehu. Lapuwale o na lapuwale, wahi a Kekahuna, pau loa na mea a pau i ka lapuwale. Pololei kela.

Mahope o ka noho iki ana o kahi mokukaua uuku, Bessie E Stevens, mawalo o ka hale ipukukui, ua holo loa aku la oia me 99 barela waina Kaleponi no Manila.

HE MEA HIKI OLE IA KE

HANA IA.

Oiai kela mau la e nee nei ko kakou noho ana, me ka inea iloko o ka hoomanawanui maoli no o na poe kupa ponoi o ka aina, i hoohiki iloko o ko lakou mau puuwai, o ka hale Ahaolelo o Amerika ke kaupaona nui nana e hoopau i na pohihihi o ka noho pilihua ana o ka lahui malalo o kela mea makamae hookahi wale no iloko o ka puuwai o ke kanaka Hawaii oiaio, mai kumukaia i kou aina hanau, a mai hoao e umiapuaa i ke aloha e puapuai mau ae ana me he wai mapuna la.

No ka mea, o ke kanaka e hoao ana e hana pela, ua nele oia me na mea paahana o ke aloha, a oia ano kanaka, oia no ka poe a ko kakou Haku nui maluna o ko ke ao holookoa i kapa aku ai, he poe kumukaia, a i wa-le waha hoi ia kakou na Hawaii i keia la, he poe Iuda, he poe ua piha ko lakou mau aakoko i ka puniwaiwai a me ka alunu, a oia ano, ke hele hookananeo mai nei lakou imua o ko kakou mau maka, me he poe la, na maikai a maemae ko lakou mau lima, a ua hemolele hoi a nani ko lakou mau naau; aka, o loko lilo aku nae, he poe puniloko loa lakou, he alunu a makona ka lakou, he alunu a makena ka lakou mau olelo, a o ko lakou akenui wale no, oia no ka hooko aku o ka lehulehu mahope o ka lakou kuhikuhi ana, me ka manao pu hoi, e hoohuli i ka manao o ka lehulehu ma ka hooweliweli ana mai.

O ka makou e olelo nei, he mea hiki ole loa ia, oia hoi, o ka pono kiwila i loaa i ke kanaka, he mea hiki ole ia ke hao ia mai a oe aku, a mai ka lahui aku, oiai, nou no ia pono, aia no ia i kou manao ka haawi a me ka ole, in a no ua hoole oe i ka haawi wale ana aku, aole ia he mea nou e waia ai, oiai, o kou kuleana noia, oia nae hoi ka kekahi poe e olalo mai nei, he makehewa ka ko kakou puliki ana iho ia mea nani iloko o ko lakou mau naau, a e haawi pio aku ka kakou ia pono no Amerika, ke aupuni hoi i helu papa ia ae ka nui o kona mau kanaka, na mokukaua, ka lako i ke dala, a pela wale aku, a ma ia ano ka, ua pono kakou e kukuli aku malalo on a, a o kona leo ka kakou e hiipoi mau aku ai i na wa a pau.

Ua olelo ia, o Amerika kekahi o na aupuni pukonakona loa o ka honua nei ma ka ike kaua, a me ka lawa i na pualikoa, a eia hoi oia ke holokiki nei ma na welelau o ka honua, me ka manao ana, e anai holookoa i na poe a pau e hoao ana e hoopakele ia lakou iho mai kona umi ana me kona mau maiuu Aeto; e hoomanao ae kakou i na Paeaina Pilipine, mamuli o ko lakou ake nui e loaa ia lakou ka noho ana kuokoa, ua hoohuli mai la lakou i ko lakou mau kua, a hoole mai la me ka manao makee i ko lakou aina, aole loa lakou e haawi mai ana i kekahi lihi o ko lakou aina a hiki i ke kanaka hope loa.

Ua loaa mai ia kakou na hooia ana o ko lakou mau manao makee aina, ua hakaka lakou me ka nele i ka pu a me ka poka, a me ia mea no lakou e ku la a paio mai i kekahi aupuni nui a hilahila ole i ka hakaka ana me kekahi poe i lawa ole me na makaukau kaua e ku ai hoi ke kaena ia e na nupepa haole waha kakani o Kaleponi a me ko Honolulu nei.

Heaha ke kumu o ko lakou aa ana e hakaka me keia poe hilahila ole, aole anei no ko lakou ike, he aina waiwai loa na Paemoku Pilipine a keia poe Amerika e pinai mau aku nei me na mokukaua nui i kela a me keia mahina? Aka na ike ae la nae kakou i na hoike i loaa mai aohe o lakou nana i ko lakou make, mamuli o ko lakou aloha i ko lakou aina hanau.

Aohe hoi he olelo ana no lakou no ka mea, o kekahi hapa o lakou ua hooiawa ia me na mea kaua, o ka ole no ka lahui Hawaii, aka, me ia nele no ia lako i na mea kaua, lako i ke dala, a pela aku, aole loa i hiki ke kuai ia ko kakou mau pono Kiwila, a oia ka makou i olelo ae la, he mea hiki ole ia ke hana ia, a hiki ko kakou ike ana i ka na Ahaolelo o Amerika hana maluna o kakou.

Nolaila, i nui ke aho e Hawaii lahui, e kapae mau ae i na olelo a ka poe i ai mua i na pomaikai o ke Aupuni Ahi, a no ke paku ia ana mai o ko lakou kuleana mailaila mai, oia ia e holo hou ae nei ma kahi e loaa ai o ka waiu a me ka berena. Nui ka naauao.

KA BANAKO NO HILO.

Ma ka Auseteralia i huli hoi aku ai no Amerika Huipuia o W. H. Shearman o Kulanakauhale Loko Paakai. No loko oia o ke keena uku dala o Amerika Huipuia, a i hele mai nei no ka imi ola ana a me ka hakilo ana i ke kulana maanei.

He kanaka o Shearman i lako me ke dala, a ua hooholo ae oia e hoi hou mai an aoia ma keia mua koke iho no ke kukulu ana i banako ma Hilo. A ua pau na mea a pau i ka hoolalaie, e kali wale ana no iaia o kona wa e hoi @u mai ai. Pii mau no o Hilo.

Eia ko hauwawaia mai nei e kukuluia mai an ahe hui mahiko hou mawaho o Koko.