Ke Aloha Aina, Volume V, Number 8, 25 February 1899 — Page 5

Page PDF (859.46 KB)

This text was transcribed by:  Leahi Kaulia
This work is dedicated to:  William Mathias Haleakala Makuakane

KE ALOHA AINA POAONO, FEBERUARI 25, 1899

 

ia ana aku o Tome, kela Makai Kepani, e uku ia nei e ke aupuni ma ka mahina, no ka hele ana e huli ilalo o na mahiko o Ewa, i kela Kepani pepehi kanaka, nona ka inoa o Sailo; a ina io e loaa ana iaia, alaila, he elua anei mea a ke aupuni e uku ai iaia, o kela uku makana kiekie mawaho ae o kona uku hana, a me kona uku mahina pu hoi. 

            He mea mau loa ma ka makou hoomaopopo ana, ina e haawi ka Ilamuku i uku makana, o na makai no ka hikimua o na poe nana e hana ana ia hana, oiai no nae lakou e paa ana i ka manawa hana o ke aupuni, aole i kekahi manawa kaawale e ae.  A no ia kuma i ul@ mai ai ke kanalua iloko o makou no ke kupono oia mau ano haawina ke haawi ia i na poe e uku  ia ana e ke aupuni.

HE OIAIO HOI IA.

            Ua ike iho makou i na manao o ko makou makamaka nupepa i lawe ae nei a keha iho iai, o “Ka Lahui Hawaii” o ka Poalima aku nei, e olelo ana “he poe misiona ka lakou,” he misiona ka lakou no ke aha, no ka pono a me ka pomaikai anei o ka poe ilihune o Hawaii, a i ole ia, no ko lakou pono anei ka poe i noho mua iloko o kaupoku o ke aupuni Moi a ka lahui i hooikaika nui ai e hoihoi hou ia mai e Amerika, a o ua poe nei no ke anee mua ae ana ma kahi o ka loaa, aole o ka poe ilihune i loaa  ia lakou na manao makee a me ke aloha oiaio i ko lakou aina hanau, i ka wa e ulia mai ai na manao makee i ka pono o ka inoa maemae oia aina nui i piha i ka mana a me ka ikaika.

            I ko makou nana ana i ua misiona la a ka lahui Repubalika Hawaii i hookohu ia mai ai paha e Dole ma, a e wai la, ua ike iho la makou i na hoomahele ana o ka manao oia no ko ka lahui ku ana me ka manao lokahi, me ka huli ole aku mahope o ka lakou mau alakai ana a oia ka lakou e i mai nei, “aole waiwai o ka uwe ana i ka waiu i hanini.”

            Oiai hoi, wahi a ua lahui Repubalika nei, e hoao wale no ka kakou e peku, e owala, @ e nahu i ko Amerika mana, aole ia he mea e hemo ae ai kakou mai kona umii ana, he mea makehewa ka manao ana o ka huiu, kanaka o 30,000 ka nui i nele me na mea eha o kela a me keia ano, a koe ka ka eha a kona olelo, e manao aku e lauakila maluna o ka huiea kanaka o 75,000,000, i makaukau i ke dala, ka pu, na koa, na moku mauuwa, a pela aku.  Ua lilo o Hawaii nei ia Amerika mamuli o kou nawaliwali, a me kekahi mau kumu nui e ae ana i hookuku  @ ai nei.

            Aohe he olelo ana no kana mau olelo, no ka mea, he mau mea hiki ole ia i ke kanaka aloha aina oiaio ke hana, he mea ole ka nui a kinikini o na kanaka o ke aupuni o Amerika Huipuia, i na kanaka Hawaii manao oiaio, kupaa a puni ole i na waiwai hauna o keia noho ana, aole ia he mea no lakou e loli ae ai, me ka maopopo ole ia lakou o ka hopena o ka na Merika hana iloko o kona mau Ahaolelo a no ia kumu i ku ai ka lahui, me ke onipaa o ka manao, o ka ilina hope ia o ko lakou ku ana, e maopopo ai ka hoonee ana o na iliili konane o ka poe a ka makamaka o ka makapeni e ku mai nei me na olelo hoonaikola, a i mai, e hele aku kakou a laulima pu aku me lakou.

            O ka hana a ka makamaka e noi mai nei, e huipu aku e kue i ko lakou mau manao kuokoa iho, a e hoolilo ae i ka lokahi e paa nei iloko o ko lakou mau puuwai i mea ole.  O ka makou ia e hoike aku nei, he hana weliweli loa ia ia lakou, a ua hiki ole loa ia lakou ke hoao e hooko aku mahope o na alakai ana o keia ano.

Ua like no paha ia me ko kakou makemake ole ana e kumakaia i ko kakou makua ponoi, ka mea nana kakou i luhi mai ko kakou wa kamalii mai, a ke noi ia mai ko kakou manao aloha makua e ku ae a pepehi iho i ko lakou mau ola e nawe ana, e ae ana anei kakou e hooko aku ia hana weliweli a ka makamaka e koi mai nei e kokua aku kakou i ke kumakaia ana i ko kakou aina iloko o ka lima o ka mea ikaika.  Aole o kon ikaika ana, oia ka mea e hiki ai ia kakou ke ku ae a olelo iho, ua pau ae la kuu aloha ana i kuu aina hana@, aole, aole loa. 

            Aka, na ka poe naau ake loaa no ia hana, ke kumu o ko kakou pilikia ana, a o lakou no ia e ake mai nei e lilo hou o lakou na alakai o ka lehulehu, i noho hou lakou ma na oihana aupuni o ka aina nei, i ko kakou wa e puni aku ai mahope o ka lakou mau hoonee hana ana. 

            No makou iho, he mau hoaloha lakou no makou ma ke kino, aka, ma ka hoao ana, e hoolilo i ka lokahi e paa nei iloko o ka lahui i mea ole, he enemi ia no makou a he mea hoi na ko makou naau i hoowhawaha ai, mai keia wa aku a ka hopena o ko makou mau la.  Oiai o ko lakou kahua i ku ai, oia no ke ake i ka hanohano a me ka loaa, a nawai e kokua aku i holopono ai?  Na kakou ka lahui Hawaii puuwai lokahi, aole na ka poe e ae.

            Ua loaa mai nei @e lo@o no ka pau ana he @ono eka ko o Keoki Wilikoki, iha Lihue, i ke ahi, @ a kela Poaha aku nei. 

 

HOOUKA HOU IA HE KAUA.

MAWAENA O NA AMERIKA

A ME NA PILIPINE.

Lilo o Caloocan Mahope o Kekahi Kaua Hahana - He Ekolu i Make a me Kanakolukumamalua i Hoeha ia ma ka Aoao o na Amerika.

            Manila, Feb. 11, 11:55 a. m. O na lono e pakui ana i ka lilo pio ana o Caloocan, ua loaa mai nei ia. 

            Ua hoakoakoa na kipi i ko lakou mau puali no kekahi mau la ma Caloocan, a nolaila, ua manao iho o Mekia Kenerala Ellswell S. Otis, ka alihikaua nui o na Amerika e lele kaua aku ana maluna o lakou.  Ua haawi aku oia i na ao ana i na aliikoa malalo ona, me ke noi pu aku i ke kokua ana mai a na mokukaua malalo o Adimarala Diuwe.

            Ua hoike aku o Mekia Kenerala MacArthur ua makaukau na mea a pau, a ma ka hora 3, ua loaa mai la iaia he kauoha penei:

            “Ke kauoha aku nei ka alihikaua nui ia oe no ka nee ana aku imua elike me ka papa kuhikuhi.  Barry.”

            I keia wa koke no i hoomaka ai ka lele kana.  Ua kipoka aku na mokukana Monadnock a me Kaletona ia Caloocan a me na aina ma ka akau no hapalua hora. 

            A ua kipoka pu mai hoi na puali pukaa o Kenerala MacArthur mai kekahi puu mai mahope aku o Caloocan.

            O Kenerala Harrison Otis me kona mau pualikoa, oia hoi, ka Regimana Kansas, Puali Pukaa Ekolu, a me na koa kumau, ua nee aku lakou imua o na poka a na Pilipine e lele mai ana me ka hopo ole. 

            Ua hoauhee ia aku na enemi no luna o na mauna.  A ma ka hora 6 i kani mai ai ka leo o ka o-le no ka hooki ana i ke kipu ana a hoi hope aku.

            I keia wa, ua hoea loa aku na pualikoa ma ka akau aku o Caloocan.  A ua kukulu iho o Kenerala MacArthur i kona mau puali ia po ma Caloocan.

            O ka nui o na poino ma ka la inehinei ma ka aoao o na Amerika, he ekolu i make a me kanakolukumamalua i hoehaia, o ka Lutanela Konela o ka regimana Montana a me kekahi lutanela o ka Puali Kaua Lio Elua, ua kapoo aku ka poka aloko o ko laua ake-mama i ka wa e alakai ana i kekahi pualikoa ma kekahi kahua akea.  He koikoi loa ka poino ma ka aoao o na enemi.

KA NUI O NA POINO O NA AMERIKA

            Wasinetona, Feb. 9.  O keia malalo iho nei ka nui na poino o na Amerika i loaa mai nei ianei mai ia Kenerala Otis mai:

            Manila, Feb. 9.  O ka huina o na poino a pau mai ka hoomaka ana o ka hakaka ma ke ahiahi o ka la 4 o Feberuari, ua hiki aku no ia i ka 268, penei:  Na koa i make, 3 alii, 56 koa, na koa i hoehaia, 8 alii, 199 koa a me 2 koa i nalowale, aka, o ka hoike hope loa mai nae a Otis, ua hiki aku ka nui o ka poino o na Amerika i ka 292.

E LELE KAUA AKU ANA IA ILOILO.

            Nu Ioka, Feb. 9.  Ua olelo ae ka mea kakau o ka nupepa La ma Wasinetona.  O kahi ano nui a na luna aupuni e nana aku ana maloko o Pilipine, ua loli ae la ia mai Manila ae no Iloilo, kahi he aneane 300 mile ka mamao, ina o na a o ana a Mekia Kenerala Otis i hoouna aku ai ia Kenerala Mila, ka alihikaua nui o na Amerika malaila, ua lawelawe ia aku, o ke taona a me kona papu kaua e lilo aku ana ia iloko o ka hoomalu ana a Amerika Huipuia, a i ole, e kipoka ia aku no ia e na mokukaua elua, a i ole ekolu me kekahi puali pukaa, mamua o ka hoopuka ia ana aku o keia lono. 

            Ua hoouna mai nei o Kenerala Otis he lono telegarapa i ke Keena Kaua i keia la e hoike mai ana i ka hoouna ia ana aku la o ka Regimana Tenesi Ekahi no Iloilo no ka hoopuipui ana aku ia Kenerala Mila, aka, ua manao ia nae aole oia e hoea aku ana i ka wa kupono o ka lele kaua.

            Ua hoike ia ae i keia la o na a o ana i hoouna ia aku ia Kenerala Mila e Kenerala Otis, e haawi aku oia i manawa me ke kauoha aku i na kanaka e haalele iho i ke taona me ka hoolele ana aku i na pualikoa no uka o ka aina ma ka hora 9 o ka la 10 o Feberuari, a i ole pela, e kipoka me ka lawe ana ae i ke kulanakauhale me ka ikaika.  O ka nui o na koa malalo o Kenerala Mila i keia wa mawaena no ia o 2,500 a me 8,000, a o ka Regimana Tenesi Ekahi, ua hoomahuahua hou aku la he tausani hou.

 

E UKU ANA I KA $500.

            Imua o ke kau kiure i hoolohe ia ai ka hihia o A. M. Baraunu. Ilamuku, kue ia W. J. Coon, ka haole i hopu ia ai no ka hoopae opiuma, ua hookuu ia mai oia malalo o ka bona ana a Geo Hawkins a me Wm. Larsen no $1000.  Aka, mamua ae nae o kona hookolokolo ia ana, ua mahuka aku la oia no Amerika Huipoia, a lilo iho la ke koikoi o ka @@@ ana i keia mau kala bona maluna o Hawkins a me Larsen.  Ua uku aku o Hawkins he $500, a o Larsen hoi, ua hoole aku oia, aku, ma ka Poaha iho la, ua kauoha ia mai la oia e na kiure e uku i keia mau dala bona i koe he $500.

 

UA HALA AKU LA.

            Mahope iho o ka hora 5 o ka auina la Poakahi nei, i haalele iho ai ka mokukaua Oregona i ka nuku o Mamala, a hooiho aku la kona ihu no ke komohana ma ke alahele no Manila.  Ua haalele pu iho no i ke awa a Kou nei ia manawa hookahi no kona moku lawe nanahu Iris a okali aku la mahope ona.  O ke awa a laua e kipa aku ai, oia no o Guam, no ka hooili nanahu hou ana o ka Oregona.

            A mamua o ka haalele ana iho o ka Oregona i ka nuku, ua hoolele ia mai ka puaa e malama ia ana maluna ona, nona ka inoa o Blanco.  Ua loaa aku keia puaa i na poe o ka Oregona maluna o ka moku Sepania Colon ma kela hoouka kaua mawaho ae o Santiago, a ua lilo hoi oia i holoholona punahele loa i na luina.  Ua haawi ia ae he $4,000 no keia puaa i ka wa o ka moku ma ka moana Atelanika, aka, ua @oole ia aku. 

            Mamuli o ka ikeia ana o ka poino o kona mau wawae, mamuli o ke @olea o ka papahele o ka moku, i hookuu mai ai kona mau hoaloha iaia.  E hoihoi ia aku ana oia i Kapalakiko, a ua naawi ia aku ke kauoha i na poe o luna o ka Auseteralia e malama iaia a hiki i ka pae ana i kona home hou.  E waiho ia aku ana oia iloko o ka pa hoikeike o na holoholona. 

 

NA MOKU LAWEKOA HOU O

KA PAKIPIKA.

            Ua loaa mai nei he lono ia Lutanela-Konela O. F. Long, ke poo nui o ke kahua hoolako ma Kapalakiko, o ka mokuahi Mohawk. i keia wa o Kalani; ka Mobile, i keia wa o Shereman: a o ka Masekuseta i keia wa o Sheridana, ua hoololi ia mai nei lakou i mau moku lawekoa maka aoao hikina o ka Pakipika.

            O keia na moku i haalele aku la Nu Ioka, me na koa kumau no Manila, ma ke alahele o ke alawai o Sueza.  He mau moku nunui loa lakou, e lawe ana he regimana nakahi.

            O ka moku mai Relief i upu ia e hoea mai ana i Honolulu ma ke alahele mai o Suez, e huipu ia aku ana oia @@e keia mau moku.  O keia mau moku eha a me ke Scandia a me ka Arizona, ua lawa ia no ke aupuni o Amerika Huipuia, e holoholoana mawaena o Kapalakiko, Honolulu a me Manila.

 

NA MEA HOU O KA MAKANI

APAAPAA.

            Ma Naulii, Kohala, ma ka Poalua o ka pule i hale, Feb. 14, ua loaa aku la ia Liona (k) a me kana keiki ma ke kahawai mawaena o Niuhi a me Waipuka kekahi kino kanaka ua make, aole maopopo o kon ano me he m@ he mea ia no ua waiho ola maloko o ka wai no elua mahia a oi.

            Ma Niulii n@, ke ahiahi Poalima, @. @ @@. ua moku @ lele pu na pe@@@i lima o Laukua i ke kiana @@u@@ @@@@@ o kona ho@@ahu i @ ana.