Ke Aloha Aina, Volume V, Number 12, 25 March 1899 — Page 2

Page PDF (765.60 KB)

This text was transcribed by:  Susan Moore
This work is dedicated to:  My Dad, Santiago M. Simpliciano

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA POAONO, MARAKI 25, 1899.

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa na ka Lahui Hawaii.

EDWARD L. LIKE.

Lunahoononopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

HONOLULU                         MAR. 24, 1899

 

HE MOKUAHANA KE KUMU I WAIHO AI.

   Ua loaa mai ia makou ka lohe o ke kumu i waiho aku ai o Loio Kuhiua W. O. Kamika i kona noho, mamuli no ia o kekahi paonioni i ulu ae maloko o ka Aha Kuhina mawaena ona a me Kuhina Damon a i ka hiki ana ma kahi e loaa hou ole ai he lokahi mawaena o na lala o ka Aha Kuhina, ua hooholo iho la o W. O Kamika e waiho koke aku i kona kulana.

 

NA KOIPOHO O KA MAKAHIKI 1895.

   Ua ike iho makou maloko o ka nupepa namu Buletina o ke ahiahi Poakolu nei e olelo ana.  Me he mea la, aole e loihi na la i koe e kauoha ia mai ana ke aupuni e ke aupuni o Amerika Huipuia no ka uku ana i ka huina dala o na koi a kekahi mau kanaka o na aina e i hoopaahao wale ia ma ka haunaele o ka 1895.  O keia huina e koi ia nei, ua ikeia he emi mai ia mamua o na hoolilo nui hewahewa no ka malama ana i aha uwao.

   Ua hoole aku keia aupuni i ka ike ana aku ia mau koi ma ka ninau, maluna o ke kahua aole he hoopai i hookau ia aku maluna o ia poe e koi nei mawaho ae o ka hoopaahao ana ia lakou no ka pono o ka lehulehu.  Ua waiho aku keia poe i na koi i ke aupuni, mamuli o kona haawi ole i na pale kupono no ka hoopaahao ia ana o na poe e koi nei.  Ma ka imi pono o ke aupuni, ike ana a me kona uku ana aku hoi i ke koi poho a Dunwell, ua hapa@ ia mai la ia he kumu no ke aupuni e nana aku ai @ na koi e ae e waiho nei imua o kona alo.

   Ina e kauoha io mai ana ke aupuni o Amerika Huipuia i kahi Repubalika Hawaii e uku i na koi poho a na kanaka o na aina e i hoopaahao wale ia ma ka makahiki 1895 no lakou ka huina he mau tausani dala, uawai ana e auamo, ua kakou no e ka lahui Hawaii.  Nolaila, ke mahalo ae nei makou ia Amerika Huipuia ma @ o kona ake @ hooponopono i na hewa @ keia aupuni i hookaumaka wal@ aku ai maluna o kekahi poe kanaka i lawehala ole.

   Ma keia e ike iho ai kakou aole i kuikahi ko Amerika manao me ka lakou mau hana i manao kuhihewa ai, ma ko lakou hoohui ana aku i keia aupuni me Amerika Huipuia e kaa ana nana e auamo i keia mau haawe koikoi.  A pela no makou e manaolana nei e hoea mai ana no he wa no Amerika Huipuia e hooponopono mai ai i na hewa i hookaumaha waleia mai maluna o keia lahui nawaliwali.

EIA KE HULI NEI I KANAKA KUPONO.

   Eia o Peresidena Dole ke huli nei i kanaka kupono no ka hoopiha ana aku i ka hakahaka o ka noho Kuhina o ka na Aina E, ma o ka haalele ana iho la o Kupa ia kulana.  Oiai, ua hoomaopopo ia, oia kekahi o na kulana koikoi loa e loaa ana i ke kanaka, no ka mea, i ka wa e make ai o Dole a i ole e loaa ai paha iaia o kekahi ma'i ikaika loa, o ke Kuhina o ko na aina e wale no ka mana e lawe ae ai i ke kulana hooponopono i ke aupuni no ia manawa.

   He nui a lehulehu na kanaka i hiki ke hoopiha ae i keia hakahaka, a e ohi hoi i ka uku mahina o ke Kuhina o ko na aina e, aka, ua manao ia nae aole lakou i kupono no ka lawe ana ae i ke kulana hookele i ke aupuni.  Ua kii ae o Dole a hoonoho aku la ia Kupa ma kekahi oihana ano nui o ke aupuni, oia hoi, ka Loio Kuhina, a he hana nui hou nona ke kii ana aku i kanaka no ka hoopiha ana ma ka noho i hoohakahaka ia.  Eia oia ke noii pono mai nei i kanaka kupono no ia wahi, a hiki mai la nae i keia la aole he mea i koho ia, eka, he mea maopopo loa no nae o kekahi no o lakou ke hoonoho ia ae ana ma ia kulana.

UA HOI AKU LA NO AMERIKA

   Ua hoi aku la maluna o ka mokuahi Auseteralia o Sadie White ka wahine haole i holo mahuka mai ai maluna o ka moku lawekoa Indiana ma ka mahina o Okatoba mai Kapalakiko mai.  Ua aahu oia i ka lole koa i kona wa i mahuka mai ai, a ua noho pu hoi iwaena o na koa, aka, mahope nae o ke kaawale ana mai o ka moku hi he ekolu la mai Kapalakiko mai, ua ike ia iho la oia, a o ke koa i kokua ai i ka hoomahuka ana mai iaia, ua hoopaahao ia me ka hoopai ia ana he umi dala.

   Maanei i haalele ia iho ai oia a na loaa koke no hoi iaia he mau hoaloha nana i malama maikai iaia a hiki i kona huli hoi h@u ana aku la no kona wahi i hele mai ai.  I kinohi o kona hiki ana mai, ua olelo ae oia o ke kumu o kona mahuka ana mai, mamuli no ia o kona aloha i kekahi laina o ka mokukaua Beninetona, aka, ua hoopau ia ae nae ia i ka wa i loaa ai he mau hoaloha maikai iaia ma Honolulu nei.

E HOLO AKU ANA NO KA AINA MALIHINI

   Maluna o ka mokuahi Hongkong Maru e haalele iho ana ianei ma ka la 24 o keia mahina no Iapana e kau aku ai o Albert Kahiwahiwa Nawahi no ka holo pu ana me Komisina W. J. Kini, ke komisina Beritania i kauoha ia mai la e kona aupuni no ka holo ana i ke kulanakauhale @ui o Iapana e lawelawe ai i ka oihana kanikela o kona aupuni malaila.

   E lawe ia ana o Abert Nawahi e Komisina Kini, i hoa noho a i mea kokua iaia maloko o kona kahua hana hou.  He mea hauoli no makou ka ike ana aku i na keiki Hawaii, e lawe ia ana ma na aina mamao e na poe maikai a he mea hoi e hoomahuahua ae ana i ko lakou naauao.  O ka makou e kalokalo nei, e hahai ia kau huakai e Albert Kahiwahiwa Nawahi e na pomaikai he nui a hiki i kou hehi hou ana i ka lepo aloha o kou aina hanau nei.

O BELEGIUMA KEPOOKELA I KA INU.

   No kekahi manawa i hala ae nei, ua lilo ka ninau waiona i mea nui iwaena o na poe naauao maloko o Belegiuma, a o keia malalo iho nei na hoike a Jules Le Jeune, kuhina o ka maluhia i hoakoakoa ai.  O ka huina lahui o Belegiuma aia no ia ma kahi o 7,000,000 kanaka, aka, ua hiki ae nae ia lakou ke kaena ae i ka nui o na hale kuai bia a me waina malaila, no lakou ka huina o 198,000, a ua like ia me hookahi hale no kela a me keia 35 kane, wahine a me na keiki.  O ka huina o ka bila inu rama o ka aina, ma kahi no ia o @20,000,000 ($100,000,000) i ka makahiki.

   Ua oleloia he 79 pa keneta o na poe ilihune e noho ana malaila he poe ona, he 80 pa kaneta o na poe i lawe ae i ko lakou ola no ka ona mai, a he 45 pa keneta hoi o na poe i pupule he mau pio na ka alakahola.--London Times.

  

   Ua hoea mai nei ma ke kakahiaka Poakolu nei ka mokuahi Iapana Kee Lung Maru i ke awa nei o Kou, mahope o kona alo ana mai nei i ke ehuehu o ka moana no 16 la hele mai Iokohama mai.  Ua lawe mai nei oia he 613 limahana Iapana no keia awa, a ma ka Poaono ae nei e huli hoi aku ai oia no Iokohama.

KE KAHUA HANA O KE KOMISINA KINI

   O ke kahua hana hou o Komisina Kini e holo nei no Hokodate no ia, kekahi o na kulanakauhale nui maloko o na paemoku akau o Iapana.  He wahi keia nana i makemake mamuli o ka maikai o ke ea a me ka oluolu o ka noho ana, o ke kulanakauhale hookahi hoi i kaulana no ka nani o ka noho ana.  He kau hooili kona no eono mahina e uhipaa ai o ka hau maluna o ka aina.  O ka makou e upu nei e holopono kana lawelawe ana i kana oihana malaila.

AOLE I LAWA NO KA UKU ANA I NA HOOLILO.

   Ua hele ae ka Hope Ilamuku e uku i na lilo a pau o ka Oihana Makai no ka mokuahi Columebia, ma ka Poakolu nei.  Ua olelo ae ka Ilamuku, o na lilo a pau ma kahi no ia o $1624.  Aka, o ka mea apiki nae, he $1500 wale no i lilo ai ka mokuahi Columebia ma ke kuai kudala ia ana e Kapena Evans.  Nolaila, no ka uku ana i na hoolilo a pau, ua lawe mai ka Ilamuku mailoko mai o ka waihona o ka lehulehu he $124, oia hoi, ka waihona i loaa i ka aha hookolokolo mai na hihia i hoopai ia.

HAAWIKA AHA KIEKIE I KA PONONO HARRY EWANS.

   Ma ka Poalua nei i haawi ai ka Aha Kiekie i kana olelo hooholo e pili ana no ka hoopii kue a Harry Ewans i ke kuai kudala hou ia ana aku o ka mokuahi Kulanakauhale o Columebia i lilo ai iaia ma ke kuai kudala ia ana no ka $1500.  E hooholo ana ua lilo ia Harry Ewans ua moku la, a ua pololei hoi ia kuaiia ana, no ka mea, oia hookahi wale no ka mea malaila i haawi i ke koho kiekie ana.

   O na Lunakanawai i noho ae ma keia hihia oia o Lunakanawai Kiekie Kauka, Whiting a me Lunakanawai Stanley o ka aha kaapuni.  Ua olelo ae ke kapena o ke Columebia o ka waiwai io o keia moku, aia no ia ma kahi o $25,000, a pela i ake loa ai kekahi poe e kuai kudala hou ia keia moku, aka, ua nele iho la nae @ kou i ka wa i puka mai ai a keia olelo hooholo.  He nui na hoaloha o Evans i haawi aku i ko lakou lululima pumehana, mamuli o ka loaa ana iaia o ka lanakila maluna o kona mau enemi.

 

   Ma ke ahiahi Poalua nei i pau loa mai ai na hoki o ke aupuni Amerika e lawe nei no lalo o Manila i ka hoolele ia iuka nei o ka aina, a ua hoihoi ia aku no Iwilei, e noho iki ana lakou he mau la maanei.

 

PAU KA PUA@ D.

   Elike me ke kulana nawaliwali o ke aupuni Hawaii i keia mau la e nee nei, peia e ike pu ia aku nei ka emi ana mai o kona mau kakoo ikaika, oia hoi, na pualikoa.  Ma ka Poakolu nei i hoopau loa ia aku ai ka puali D o ka regimana Hawaii, mamuli o ka ikeia ana he uuku loa na wahi kanaka o ia puali e hoea aku ai i na po paikau i lawa pono ole ka heluna no ke kapa ana aku ia lakou he puali.  Ua hoea aku o Lutanela-Konela Jones ma ia po ma ka halepaikau, malalo o ke kauoha a Peresidena Dole no ka hoopau ana aku ia puali, a mahope o kona haawi ana aku i na olelo hoalohaloha no keia puali, ua hoopau aku la oia.  O ka elua iho la keia o na puali i hoopau ia mailoko aku o ka oihana koa o Hawaii.

UA HOEA MAI ILOKO O KE KULANA POINO.

   Ma ke kakahiaka Poalua nei i hoea mai ai he mokukuna Iapana poino.  He wahi mokukuna kialua oia o kanaha tona kaumaua.  Ua haalele aku oia ia Iokohama he 81 la i hala ae nei no ka mokupuni Wake no ka lawaia mano aua, aka, i kona wa nae i kokoke ai i ua mokupuni la, ua halawai iho la oia me kekahi ino nui ma ka moana, a na ia ino i lawe mai iaia no kahi kokoke i na kapakai o Hawaii nei, a i ka pau aha o ka ino, ua hooholo iho la kona kapena no ke komo ana i keia awa, e pahonohono ai i na wahi i poino o kona moku.

   O Nakegave ka inoa o kona kapena, a he 64 la i holo mai nei mai ka mokupuni Wake mai.  He 17 luina Iapana a me 4 Europa a keia mokukuna e lawe ana.  No kekahi luna aupuni Iapana keia moku, a o na ukana ana e lawe ana he 5 mau pu rairela a me na lako lawaia.  Ua olelo ae kona kapena he wahi moku holo loa oia, a ua hoomaopopo ia ka oiaio oia mau olelo i ka wa i kii aku ai ka Eleu iaia e kolo mai no loko nei o ke awa, no ka mea, me na wahi pea uuku e kau ana maluna o kona kia, ua hana nui o Eleu ma ke alualu ana iaia.

HE HALE IPUKUKUI NUI.

   Eia ke aupuni o Farani ke ku@ kulu nei he hale ipukukui uwila ma ka Lao Grisnea i hiki ke ike ia no 48 mile.  A na like me 2,000,000 ihoiho kukui kona ikaika hoomalamalama.

 

   He uku kaalela o umi pa keneta ke auhau ia aku ana maluna o na auhau kino a me ilio, mahope aku o ka la 31 o keia mahina.