Ke Aloha Aina, Volume V, Number 12, 25 March 1899 — Page 7

Page PDF (826.71 KB)

This text was transcribed by:  Danna Lyman
This work is dedicated to:  Kamehameha Class of 1962

KE ALOHA AINA

POAONO, MARAKI 25,1899

 

HE  KAAO  KAILI  PUUWAI.

––:NO KA:––

 

U I   M I N E W A.

––:A ME NA:––

 

Kaikunane Eiwa

 

I Hooliloia i mau Manu Nene Ahiu

a i ole na Keiki i Hoehaehaia

 

Kakauia no KE ALOHA AINA.

 

O, e Boliona aole e hiki ia’u, ke huna loihi aku ia oe maluna o ko kakou mokupuni aloha nei, aka, ke hoopakele nei au ia oe no ka manawa wale no a hiki hoi i ka loaa ana ia oe he halelana kupono e hiki ai oe ke waiho me ka maikai a hiki i ka loaa ana i kekahi mea i noho ia e ka puuwai aloha.

A nana auanei e hoopakele aku ia oe mai kela noho poino ana, no ka mea, aole e hiki ia’u ke huna iho ia oe maluna o na lepa aloha o ko kakou aina nei, mamuli o ko’u hopohopo e hoea mai no auanei he poino nui maluna o kaua i kou wa e loaa ai, eia no oe ke ola nei ma o ka’u huna ana.

Aole a’u mea e kue aku ai i kou manao, aka, o kau mea i ike ai he pono oia kau e hooko aku, a he manaolana nae ko’u e hiki hou mai ana no au ianei no ka hookau ana aku i ka hoopai maluna o kuu mau hanau mua.

I keia manawa koke no i lalau iho ai o Sisilia i kekahi huihui ki e waiho ana iloko o kona pakeke a unuhi ae la, a me ke kali hou ole aku, ua wehe ae la oia i na kupee hao e paa ana maluna o kuu mau lima a me na wawae.

A ia wa pu no hoi ua unuhi pu ae la oia he aahu wahine mailoko ae o ka waapa a haawi mai ia’u me ka haawi ana mai me ke pihoihoi.

E kuu hoa e komo koke iho i keia aahu, no ka mea, he hopohopo ko’u e hoea mai ana no he mau koa no ka naua i kou holowaa i na paha aia no ia ke lawe ia la e ka wai.  Nolaila, e hoolohe i keia ano a mai hoohakalia hou aku i manawa okoa aku.

Elike me kana kono pela au i hooko aku ai me ka lalau ana aku i ka lole ana e paa ana a komo iho la loli koke ae la ko’u nanaina mai ke kane a ka wahine e kiki ai i kekahi mea ke hoomaopopo iho he kane au i na sekona mamua iho.

He mea oiaio mahope koke iho o ka paa ana o ko’u aahu ua loheaku la maua i ka leo o kekahi poe kanaka e hauwalaau ana, a haupu koke ae la au aole keia he leo no kekahi poe okoa i ku, aka, o na koa aupuni i huna ia lakou malalo o na hunahuna ana a na aahu poaa a me na hainaka eleele ma ko lakou mau helehelena.

Nolaila, ua lalau koke aku laua i ko’u wahi holowaa a kaulako aku la no malalo o na opu nahelehele, a na ka pouli hoi i hoonalowale loa aku iaia mai ka ikeia ana aku e na maka o ke kanaka.

I ka mano ana aku o ua wahi holowaa la ua poha koke mai la ka leo hawanawana o ka ui Sisilia i ka i ana mai:

E kuu hoaloha e hahai mai mahope o’u no ka mea, e poino no kaua ke loaa mai kou holowaa, nolaila e ukali mai mahope o’u, a na’u e hoopakele aku ia oe.

Aole au i kue aku i kona leo, aka ua hooko aku la au e like me kana kono a malalo o kekahi wahi a na lau laau e uhipaa ana i pee iho ai maua no ke kali ana aku o ke kaalo o keia poe kanaka, he mea oiaio aole keia he poe okoa aku, aka, o kuu mau hanau mua lokoino a me ko laua mau kanaka, a ua hiki ia’u ke lohe moakaka aku i na huaolelo no’u e puka ae ana mai ko laua mau lehelehe mai.

E ko maua mau kanaka e hoike mai, aia ihea ka holowaa o kahi ilio kawau i keia wa, aia no anei oia ke laweia la e ka wai?  wahi a kekahi o ko’u mau hoahanau i ninau ae ai.

Aole, aole ona ike ia aku, aka, malia paha ua nalowale hikiwawe oia mamuli o ka lawe ikaika ana a ka wai, nolaila, e hoopau i ko olua mau manao hoohuoi no kona palekana, wahi a na kanaka i puana like mai ai.

Ae, ina pela ua pono, wahi a kekahi o ko’u mau hoahanau i hooho mai ai, aka, e hoomanao nae oukou o ke kanaka e hoao ana e hoopakele ae iaia mailoko, ae o kona luakupapau, e kau no he hopena weliweli maluna ona.

O ko olua makemake e ko makou mau haku ka makou e hooko ai a haule mai na lani, a mai hopohopo hoi ko olua mau puuwai eia he kipi kekahi iloko o ka olua mau kauwa nei, wahi a na kanaka i puana like mai ai.

I ka hooki ana ae o ka leo o na kanaka i ke kamailio ana, oia no ko lakou wa i kaalo koke ae ai ma kahi he mau anana wale no ke kaawale mai ia maua aku, a ua hiki hoi ia maua ke ike aku malalo o ka malamalama o na hoku o ka lani ka hulali mai o ka lakou mau pahikaua omokoko, aka, aole nae lakou i ike mai ia maua.

A i ko lakou nalowale ana aku ma kekahi aoao o kahi a maua e hoekepue nei me ka hoalii hou ana mai o ka meha oia no ka wa i pae mai ka leo kaumaha o Sisila i ka hawanawana ana mai:

E kuu Bohona, ua lohe pono ae nei no kaua i na olelo awahia a kou mau hanau mua, nolaila, aole @ wahi palekana i koe, aka, o kou hookaawalewale no me ka hakalia ole mai keia mokupuni aku, a e kuu hoa e haalele ana au ia oe no ke kii ana i mau lako paahana, e hoomahuahua ae ai i kou halelana, a e hoea hou mai no au imua ou mamua o ka o ana mai o na kukuna malamalama, o ka’u wale no e noi aku nei i kou oluolu e malama ia oe iho me ka makaala a hiki i kuu hoi hou ana mai.

A mahope o na lulu lima pumehana ana ua haalele koke iho la ua Sisila nei ia’u, no kahi o kona wahi waapa e waihe ana.

A i ke kaahope ana ae o kekahi mau sekona pokole wale no, ua lohe aku la i ka owe o ka wai o na mapu na hoe, a ua Sisila nei me he mea la, e hoike okoa mai ana no, eia au ke heo nei.

A i koho pono paha keia wahi hooheno a kou mea kakau no ua Boliona nei:

E ke aloha e mai uwe oe,

E hele ana no au a hoi mai.

E like me ke kauoha a Sisilia, pela au i hooko aku ai, a ina wa a pau a’u e lohe aku ai i ka halulu a i ole o ka nakeke mai o na laau e ulu ana ma kahi kokoke i ka’u wahi e noho nei, aia ko’u mau maka ke kaulona pono la malaila me ka makaukau e kue aku ina ia he mea manao ino.

No ka mea, eia no kuu pahikaua ke moe lohi nei ma kuu aoao, oiai, iloko o ka pupuahulu nui o na kanaka i ka hookomo ana ia’u iloko o ka holowaa, ua poina iho la lakou i ka lawe ana aku i ka’u pahikaua punahele mai ko’u poli aku.

A oia mau halulu a me na nakeke a’u i lohe ai, aole ia no kekahi kino kanaka maoli, aka, no na holoholona like ole no ia e huli ana i kahi a ka mauu uliuli e alu ana.

I ka nui hope ana ae o na hora o ke kulu aumoe, a i ka wa hoi a na hoku loa e pii malie ae ana maluna o na lau laau e hoike mai ana ua ao kaua e ka inuwai, aia hoi ua hoohikilele ia ae la au i ka lohe ana aku i ka owe mai o na mapuna hoe iloko o ka muliwai, a haupu ae la au o kuu hoopakele keia e hoi mai nei.

Ua kuhihewa nae ka’u kono ana, aole keia he kino wahine i hoea mai la, aka, he elemakule poohina no ia nona hoi na oholauoho e halii ana maluna o kona mau kipoohiwi a me ka leo haaiulu kahea mai la oia.

E Boliona, e Boliona e pane mai auhea, a mai hopohopo no’u no ka mea, aole au i hele mai nei e hoopoino ia oe, aka, i hele mai la au e kapili i halelana nou.  malalo o ke kauoha i haawi ia mai ia’u.  Nolaila, e pane koke mai i ike aku ai eia no oe ke ola nei.

Na keia leo kahea i kono koke mai ia’u e pane aku, aka, ua komo mai la nae ia mau hopohopo ana i loko o’u, malia he mau hana apiki keia na ko’u mau enemi.

 

He manawa hoea wale mai no keia no ka mokuahi Shantung mai Iokehama mai.

 

HE  KANIKAU  NO  KAIULANI.

 

Luuluu Hawaii o Keawe,

I ka lono kaumaha o Kalani,

Hoike ka wahine o ka lua,

I ka paepae kapu o luna,

HUI.

Ala mai, ala mai e Kalani,

E hoi e ike i ko lahui,

Ke ue nei na Honoapiilani,

Me ka wai kilihune o Moaula.

 

Haalipo i ke one o Kakuhihewa,

Me ka ehukai o Puaena,

Me ka ua Apanakea i Heeia,

Eia o Kalani ua kino wailua.

 

Ke ui mai nei Manokalanipo,

A heaha nei lono paumako,

O mahinulani ua kino wailua,

Aia i ka poli o ke Aiwaiwa.

 

Aloha ia mai nei oe,

E ke kai malino a Ehu,

E hoi mai e Kalani,

I ka olu o Hikulani Hale,

HUI.

       E Kalani e ka Wekiulani,

       Ala mai oe e moe loa nei,

       I ka moe kapu o Niolopua,

Ala ;mai e Mahinulani.

 

I aloha ia mai nei oe,

E ka wai o Ahukiui.

Me ka malu o Makaina,

Me ke kai hone o Paiahaa.

 

I aloha ia mai nei oe,

E ka La hiki i Kumukahi,

Me ka niu moe a o Kalapana,

Ka paia aala i ka Hala.

 

E ka onohi poniponi o Hawaii,

Ua ike mai la ka pae opua,

Pua Hinano aala i kuu poli,

I ka uka nohea i ke ala.

HUI.

Eo e Kalaninuiahilapalapa,

Ua hala i ke ala hoi ole mai,

Moe hookahi kiai o ka aina,

Hele makahiki aloha ke kanaka.

      

       E Kaiulani e ka Wekiulani;

       E ka wehi kapu o luna,

E hoi e noho i ke kapu,

I ka poli o ka hilo Laamea.

 

Ke nipo nei Napela kapu,

A he kau hala e Kalani,

E poluku nei i ka houpo,

Hoi mai i ko kapulani.

HUI.

       E maliu e Kalani nui e,

       E hoi e noho i ko kapu lani,

E maliu mai i ka uwalo,

Ala hoi, ala mai e.

 

Ke’lii Liliulani e,

Ke ue nei i ka eha lima ole e,

E loku nei i ka hopu ea,

Hoi mai e Kalani e.

 

Aloha nui kamahao,

Aloha kumakena e,

Aloha me ka minamina,

Nou e ka onohi o Hawaii.

 

HUI.

       Auwe kaua e,

Auwe ka walohia e,

Kuu muo Hinano i ka poli,

Kau kapa lehua i ka  ili,

Ilihia i ka ukana a ke aloha,

Ko u ae nei i ke ala.

 

Ko kino i ka uihiuihi,

I ka piwai a ka hau,

A ke anu kaili leo,

Maeele kuu Wohi Lani e,

E ka moana anu akau,

Ua ike anei oe ia Kalani,

Ua like e ka lono me ka uwila,

E anapu ana i na paemoku,

 

I aloha ia no o Hanauma,

Ko hale lamaku i ka pali,

Aohe ala e hiki ai,

Aia ke ala i na lima,

Alo ana o ke kai ehuehu,

Alo ana o ka ihu o ka waa,

A loaa ka pono ia Hina.

Ke kupua nui o ka moana,

He aloha he aloha pau ole,

Nou no e ka Wekiulani,

I aloha ia no o Kalia,

Ko kai au i au ai,

A olua i alo ai,

Me ko hoa i ka la wela,

Ua wela ka lima a ke aloha

Ke lauahi nei ka pili,

I aloha ia no o Apua,

Ko hale lole maalu lau niu,

 

A olua i noho ai,

Me Kalani o Kuokamanolani,

Ike wale aku hoi ha oe,

Ia Kalanihui Lani Laamea.

Noho ana i ka pahu kapu,

I ka pae lani o luna,

No luna a ka Wekiulani,

Na halau na Wekiulani.

Hakuia e ka Hui Lei Mamo

 

UA  WEHE  MAI  I  KA  PILI.

 

       Ma ka hora 10 p.m. o ka la 4 o Maraki, ua kikoo mai la ka Anela o ka make a lawe aku la i kuu lei aloha, Daniel N. Kaumiumi, ma kela aoao o ka muliwai eleele o ka make, a waiho mai ia makou kona mau makua a me kona kaikuahine e palauma aku ma keia aoao o ka lua.

       Ua hanau ia o Daniel N. Kaumiumi, ma ka pa Kula Kahupapule, Honolulu, Oahu i ka la 15 o Feberuari, 1891.  Ua piha iaia na makahiki 8 me 17 la, a wehe mai la i ka pili ana me ka makua a me ka ohana aloha wale.

       Eia kahi moolelo pokole o kona make ana.

       Ua loaa oia i ka ma’i fiva i ka mahina o Novemaba, a ua oluolu no ma ka lawelawe ana a Dr. Moritz, a ma ka mahina o Ianuari, ua loaa hou oia i ke anu ma kona mau wawae, me ia anu oia a make aku la.

       Mamua o ka lele loa ana o kona hauu, ua kauoha mai oia i ka ohana e himeni mai oukou, ua mele ia aku ke male @@@ Hoku Ao Nani, I pauku, i ka pau ana o ke mele ana, ua kauoha mai la oia ia’u kona papa, penei:  “E papa, e pule aku oe i ka Haku e hookipa aku i kuu uhane.”  A i ka pau ana o ka pule, ua upoi iho la kona uau lihilihi no ka wa hope loa, e hooko ana i ka ka Baibala e olelo nei, nana no i haawi mai a nana no e lawe aku, e hoomaikai ia kona inoa.

       Owau iho no me ka @,

       Rev. D. K. K. Keiki@

@, M. r. 2 1899.