Ke Aloha Aina, Volume V, Number 13, 1 April 1899 — Page 7

Page PDF (834.70 KB)

This text was transcribed by:  Lovey Slater
This work is dedicated to:  Anake Gladys Szkeley

KE ALOHA AINA

 

                                    KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 1, 1899                     7

 

HE MOOLELO WALOHIA

:NO

ALANADELA

 

Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aahu

Keokeo.

 

A I OLE

Ka Loea Hookani Pila Hapa o ke Kulu Aumoe.

            Aka, he mau minute wale no hoi mahope o ka hookuu ana iho o ka haku o na powa i kona leo, oia no ka wa i ike ia o Walata i ka hapai ana ae i kana pahikaua maluna o ka enemi, a me ka ikaika nui, uhau mai la oia maluna o ka haku o na powa.

            Ua pale koke aku nae kona hoa paio, me ka eleu nui, aka, aole nae i lawa kona ikaika no ke ku ana mai i keia hauna pahi a Walata, la ia wa no i iho pololei aku ai ka hauna pahi a ua koa opio nei maluna o ka haku o na powa, a pa pono iho la maluna o kona poo.

            A na ka ikaika oia hauna pahi i hooponiniu ae i ka ike o ua ahi powa la, a haule pahu aku la oia no lalo o ka honua, mailuna aku o ka hokua o kona lio.

            I ka wa i ike mai ai o na kanaka i keia haule pio ana o ko lakou haku, ua hoo@ loa ia ae la ko lakou inaina no Walaa, a loheia aku la ko lakou leo piha inaina e hoopaia kuli ana i ka lewa.

            E make, e make kela wahi ae a haukae, e uhaehae liilii aku i kona kino a haawi aku i ai na na holoholona o ke kula a mena manu o ka lewa.

            A i ka ike ana ae o Walata ua puni oia me na powa e ake aku ana e apahu koke ae i kona ola, ua poha koke ae la ka leo o Walata i ka hooho ana aku i kona mau koa.

            E o’u mau hoahele e imi aku i kahi o ko oukou mau ola e pakele ai, no ka mea, aole e hiki i a’u ke haawi aku i na kokua ana ia oukou oiai, ua hele aupuni me na enemi, a na na lani e malama ia oukou a hiki i ko kakou hui hou ana.

            Aole, aole loa makou e haalele ia oe e ke kanaka opio wiwo ole, aka, ma kou aoao no makou e ku ai a na ka make e hookaawale ae ia kakou.

            Na keia mau huaolelo i puka mai la mai ka waha mai o kona mau noa i hookomo hou mai i ka ikaika iloko o Walata, a ua ike aku la hoi oia i kana aloha e lele kaua ia ana o na powa.

            I ko Walata ike ana i kela poino e hookokoke mai nei maluna o Alanadela, ua onou koke aku ia oia i ko@ lio imua me ka hookaulua ole iho, a o kana pahikaua hoi, aia ia ke puluu i la i na mea a pau e loaa aku ana @ mau o kona alahele.

            I ka ike ana mai o na powa i ka nui o ko lakou mau hoa i make i ka maka o ka paki a ke kanaka opio, ua kualiilii iki mai la ko lakou lele kaua ana mai ia Walata, a hoohuli koke ae la hoi lakou maluna o na hoa o ke koa opio.

            A ia manawa no oia i hoea aku ai ma ka aoao o kana aloha, a hoopakele koke ae la mai ka maka mai o na pahikaua a na enemi.  A i keia mau minute opu hoi aia ka ikaika o ka hakaka maluna o ke kana ao o e hoao ana e hoopakele ia Magarita.

            I ka ike ana o Magarita i ke kupilikii loa o ko laua kulana, oia koke no kona wa i wehe ae ai i ka pa le kila e huna ana i kona mau helehelena a ahuwae @e la imua o na powa.

            Me ka leo nui moakaka hooho aku la oia imua o na powa me ka pane ana aku.

            E na powa e haliu mai ko oukou mau pepeiao. O wau no keia o ko oukou haku wahine i lawe ia ai maluna o ka hokua o ka lio ahiu malalo o ka manao lili kuhihewa o ko oukou Haku.  Nolaila, e pane mai heaha ka oukou e hana mai ai maluna o’u e lawe ana anei oukou i ko’u ola.

            I ka hooki ana iho o ka leo o Magarita, oia no ka wa o na powa i ku malie iho ai a haka pono mai la ko lakou mau maka me ka hookuu ana iho i ka lakou mau pahikaua ma ko lakou mau aoao.

            A ia manawa pi no hoi hooho mai ai kekahi mau leo mai waena mai o na powa i ka i ana mai:

            He mea oiaio o kou leo e kamailio mai la, ua like loa no ia me ko makou haku wahine, aka, o kou aahu nae, he aahu ia no na koa kavalia.

            A i ma e hoopau ia ko makou kanalua, e wehe ae i kou aahu koa, i o’e ai makou e hoopino aku ia oe.

            Aole o Magarita i hoole aku ia noi a na powa, aka, ua lele koke aku la oia no lalo o ka honua a wehe ae la i ka aahu Naita ana e komo ana, a oia no ka wa i hoopaiakuli ia ae ai ka lewa, me na leo hauoli o na pawa e haawi ana i na huro no ka halawai hou ana me ko lakou haku wahine i manao ia ai ua make o’a maluna o ka hokua o ka lio ahiu.

            A iloko o keia wa e uluao a nei o na mea a pau me ka piha hauoli ua pae hou mai la ka eo o kakahi mau koa i ka puana ana mai e hoopakele ae iko kakou haku wahine, aka, e hookau i ka hoopai maluna o kela aehaukae nana @ hoopoino iho nei i ko kakou haku a me ko kakou mau hoa e wa ho mokaki mai nei, a m@ hookuu aku hoi ia e hoi ola aku no kona home.

            I ka hookuu ana iho o keia mau leo, oia koke no ka manawa i olo wau like mai ai na koa i ka hooho ana mai.  Aole kakou e hoopakele aku iaia a me kona hoahele elua e ku mai, ak@, e hoihoi ak no lakou @a lakou no luna o ka honua he uku panai no ka hewa a lakou i hana ai.

            A iloko no hoi o ka manawa pokole loa ua puni koke hou ae la ka kaua koa opio Walata a me kana aloha kakia iwi a me kona hoaloha ao o i na powa me ka lakou mau pahikaua e wanaoa ana i ka lewa.

            A iloko o keia wa a na powa i hoopuni ae i kakou mau eueu oia koke no ka wa i lohe aku ai ka leo pihoihoi o Magarita i ka hooho ana mai.

            Ua uoki e na kanaka mai hookau aku i ko oukou mau lima maluna o ko’u mau hoaloha.

 

HE LAINA KAA AHI HOU.

            O ka hoomoe ana i laina kaa ahi no ka mokupuni o Hawaii, ua ae ia aku ia e ka Aha Kuhina ma ke kakahiaka Poalua nei.  O ka waiwai o keia laina kaa ahi he $50,000, a e ae ia no ia e hoomahuahua aku a hiki i ka $10,000,000.  O ka mea i hoolala ia no keia alahao oia no ka hoomoe ana a puni o Hawaii me ka hoolilo ana ia Hilo i kahua noolulu no na kaa ahi.  E hoomakaia aku ana ka hana ana o ke alahao mai Hilo aku a hiki i Hilo Akau, malaila aku e kaapuni ai ke alahao i ka mokupuni holookoa.  E hooholo pu ia kau ana he mau mana alahao a hiki i Olaa, a mai Kau mai me ke kipa ae ma ka luapele.

            Ina e holopono io ana na hoolala i manao ia, e lilo ana o Hilo i kulanakauhale nui, a e pau ana hoi ka hoouna nui ia ana mai o na eke kopaa ma Honolulu nei, no ka mea, ua hiki i na kaa ahi ko lawe aku i ke kopaa o na mahiko a pau no Hilo, a malaila e hookau ia aku no luna o na moku kalepa me ka maalahi loa a me ka nui ole o na hoolilo.

            He hooi loa ana aku hoi ia i na waiwai o keia mokupuni, a ke hauwawa ia mai nei i ka wa e kukulaia ai o keia laina kaa ahi e hoala hou ia ae ana he mau hui mahiko hou ma ia mokupuni.  A he mea hauoli no ko makou mau puuwai ka ike ana eia ke oni nei o Hilo e like me ke kapitala nei.  Pii mau no o Hilo.

 

E HOLO AKU ANA NO KAUAI.

            Eia ke hoolala mai nei na puahi K a me M o na koa enegoia e noho nei mawaho o Kapahulu, no ka holo makaikai ana aku no Kauai, ua manao kekahi poe koa e haalele iho ana lakou i ke kulanakauhale nei ina keia Poalima iho.  Aole i loaa mai nei he kauoha ia lakou no ka hoopau ana ae ia lakou mai ka oihana koa ae.  He manaolana nae ke lakou e hoounaia mai ana he moku lawe koa no ke kii ana mai ia lako amaloko o elua a i ole ekela mahina mai keia wa aku.

 

HE HOU PAHI.

            Ma ka po Poaha nei, oiai, o Hope Ilamuku Chillingworth a me Chas. Faneuf e hele ana ma ke alanui Kekaulike no ka hakilo ana i na poe haihihi kanawai malaila.  Ua hoohikilele ia ae laua ma ka lohe ana aku i kekahi leo uwe o kekahi Pake.

            Ua holo aku laua no kahi o ka uwe i hoea mai ai, a o ka mea i halawai mai me laua, he Pake no ia, ma kana hoike, ua hou ia he Pake e kekahi i mea ka pahi, a aia ka lima koko maloko o ke kahi pa kahi i pee ai.

            Ua hele koke aku ka Hope Ilamuku no kahi a ka Pake i kuhikuhi mai ai a ike aku la iloko o ka pouli i kekahi kino e pee ana mawena o kekahi mau hale elua.  Ia manawa i kahea aku ai oia i ka limakoko no ka heno ana mai waho aka, aole nae oia i hoolohe mai, nolaila, ua unuhi ae la o Chillingworth i kana pu panapana a ki aku la no ka hoomakaukau ana iaia.  He mea oiaio, na hemo koke mai la ua Pake la ma ka huli ia ana o kona poli, ua loaa he pahi pelu i pulu i ka wai.

            Ua pii koke aku o Chillingworth no luna o kahi o ka Pake i hoeha ia e waiho ana iloko o ka ehaeha.  Ua loaa aku oia me kekahi moku pahi kukonukonu loa ma kona uha.

            Ua lawe kokeia mai laua no ka halewai a malaila i haawi aku ai o Kauka Emekona i na lapaau ana i ka mea i hoehaia.  O ka limakoko i hopuia iho la, he mea oia i paa mau maloko o ka hale paahao.

MAKE I KA AINA MALIHINI

            Ua make maloko o ka halemai Moiwahine o Kapena Pilipu, ke kapena o ka mokupea Invermark i Loea mai nei he mahina i hala ae nei mai Livapulu mai.  Ua loaa oia i ka mai lolo ma kela Poakolu aku nei.  Mahope o ka haalele ana iho o ka malam moku iaia e kakau ana maloko o kona keena, ua hoea aku nei.  Mahope o ka haalele ana iho o ka malama moku iaia e kakau ana maloko o kona keena, ua hoea aku ke kuene maloko o kona keena a ike aku la iaia e waiho ana iluna o ka papahole.  Ua kauoha koke ia mai na kauka a i ko lakou hoea ana aku ua noonoo ia ka hana kupono, oia hoi, ka ho hoi ana aku noloko o ka halemai.

            He kanaka o Kapena Philip i holholo maluna o ka moana akea no kauakolu a oi aku makahiki, a no 15 makahiki hoi kona noho kapena ana.  O Aberdeen, Sekotia, kona home, a aia malaila kaua wahine a me ka laua mau keiki he eha e noho nei.

            Ua loohia ia iho ka Moiwahine Kapiolani me ke onawaliwali ma ka auina la Sabati nei, aka, ua hauoli nae makou i ka hoike aku ua loaa hou no iaia ka maha.

 

KUU MEA ALOHA UA HALA.

I ka Luna hooponopono o ka nupepa

KE ALOHA AINA.

                                                                                   Aloha oe:

            E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau kolamu, i ike mai ai na kini, a me na makamaka o kaua, e noho mai la i ka ua Kanilehua.

            Ma ka hora 4 p. m. o ka Ia 8 o Maraki 1899, i haalele mai ai i keia ola ana, kuu moopuna i aloha nui ia, Kaleimoku.

            Ua hanau ia oia ma Puueo, Hilo, Hawaii, mai ka puhaka mai o Kuekaa (k) a me Kalakoili (w), a no ka nui no o kuu minamina i kuu moopuna, nolaila, ua haku iho au, i wahi kanikau nona.

He kanikau, he aloha keia nou e

Kaleimoku,

Kuu moopuna mai ka ua Lanipili o

            Hilo,

Ka ua kaulana o ka aina, o ke ona

hanau o ke kupuna,

Kuu moopuna mai ka piha kanaka

o Punahoa,

O ka papa holu mai a o Wailuku,

Kuu moopuna mai ka puna loa o

            Amauulu,

Aloha ia wahi a kaua e pili ai kuu

            moopuna e,

Ke hea mai nei Kilauea e hoi kaua

            ua ahiahi

E i aku nei paha oe i Awehi me ka

            wahine kui pua o ka aina,

O ka lehua nee i ka papa o ka ai

            hooheno a na manu,

Kuu moopuna mai ka ua nihi ae ma

            Panaewa,

Hoopulu ana i ka liko o ka Lehua,

Kuu moopuna mai ka la welawela o

            Kamakaiki,

Aloha ia wahi a kaua e pili ai kuu

            moopuna e,

E i aku nei paha oe i ka luna o

Haaheo

E auau i ka wai o Honolii,

He lii ke aloha na’u e lei, he mea na

            ka naau e lia ai,

Kuu moopuna mai ka hale lani i ke

            kai,

Ko lana aku nei kahi manao e ika

            i ka nani o Molokai,

O ka aina houluulu o ka lehulehu

            na hoaaloha o nei aina,

E i aku nei paha oe i Waikolii e inu

            i ka wai o Wailoa,

Huli aku nana ia Haupu oia puu

            oni mai i ke kei kuu moopuna e,

O ka noho o Waileia i ka uka hone

            ana Waimanu ina pa’i,

Aloha ka ohu kau mailuna ei aku nei

            paha oe ilaila kuu moopuna e,

Ke hoonana ae nei no au i ke aloha

            pau ole ahe moopuna,

Kuu moopuna mai ke kai hone o

            Kanaka,

Akaka wale no kealoha ke hiki mai

            e nape malie nei.

He waiwai no oe ha’u i lei he lei ai    

            poina ole o kuu moopuna.

Owau no me ka luuluu,

MRS. KAALUALU PAAHAO,

Pauaka Kalaunana Molokai.

Eia no ke kihi o na alanui Beritania a me Alakea ke hoopiha mau ia nei hena poe makaikai i na hana lealea a ka hui keaka Quaker, a he nui na poe e huki wale ia mai nei no ua niho malaila me ka uku ole.