Ke Aloha Aina, Volume V, Number 15, 15 April 1899 — Page 5

Page PDF (831.91 KB)

This text was transcribed by:  Sinikka Nevanlinna
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 15, 1899.  5

 

puni, i mea e lilo ai i mea kamailio ia mai, he makemake makou ia ano. Ke hoike aku nei makou me ka oiaio, he kue loa makou ia hana, aka, aole nae e hiki ia kakou ke alo ae i keia ano hana kumakaia a Amerika a hiki i kona wa e hana ponoi mai ai i mau kanawai no kakou. E kamailio mau aku ana makou no keia mea.

 

UA MAWEHE MAI LA I KA PILI A KE ALOHA.

   Ma ka hora 2 o ka auina la Poakahi nei i hookuu mai ai i keia ola ana o Mrs. Henry Espinda, ma ko laua home aloha ma Kauluwela ae nei, mahope hoi o kona kaa ma'i ana no kekahi mau pule i hala ae nei, me ka haalele iho i kana kane, na makua a me ka ohana, e palauma aku ana nona.

   He kaikamahine oia i oili mai ka puhaka mai o Mr. a me Mrs. B. H. Brown, he aneane 24 makahiki i hala ae nei, a o Hilo Hanakahi hoi kona one hanau. He wahine opio i kamaaina nui i ko laila mau kupa he lehulehu wale. A malaila hoi oia i noho ai me ka maluhia iloko o ka poli o kona mau makua a hiki i kona nui ana. Ua hoonaauao ia oia ma ke kula wae, Hilo Foreign School, a no eha makahiki hoi kona noho kumukula ana ma Waiakea. Na ka loaa ana iaia he kokoolua ma keia ola ana, oia hoi, ke kane i kono mai iaia e haalele aku i na makua, na kaikunane, na pokii a me ka ohana i ka aina hanau a hele hookahi maila i keia aina malihini.

   He wahine opio oluolu a hoopono oia, a mamuli oia haawina nani i loaa iaia, ua hele aku oia iwaena o ma anaina maikai. Ua hala aku la oia, aka, ua haalele iho oia i ka haawe luuluu o ke aloha na kana kane, na makua, ka ohana a me na hoaloha, he lehulehu wale e auamo aku ai nona. Aloha no.

   Ke komo pu aku nei KE ALOHA AINA i na kumakena pu ana me ka ohana o ka mea i hala, me ke noi ae i ka Mea Mana Loa e hoomama mai i ko kakou mau kaumaha.

   Ua hoihoi ia aku la kona kino wailua maluna o ka mokuahi Kinau no ka Ua Kanilehua o Hilo, no ka ike hope ana iho a kona mau makua, ka ohana a me kona mau kini makamaka e noho nanea mai la me mahui ole eia oia ke noi aku nei me ke kino puanuanu. Luuluu wale!

 

E HULI HOI AKU ANA NO AMERIKA.

   Ua loaa mai nei maluna o mokuahi Dorika ke kauoha i na koa Eneginia e noho nei ma Honolulu nei, no ka haalele ana iho ia nei ma ka la 18 o keia mahina. E hoea mai ana he eha mau bataliona pukaa 6 malalo o Mekia Mills.

 

OIA MAU KE KAUA.

AIA NA AMERIKA KE HOOKOKOKE LA I MALOLO.

He nui ka make o na aoao a elua e hana ia la e na poka.

   Maluna o ka mokuahi lawekoa Charles Nelson, i loaa mai ai ia makou na lono hope loa, a no ka pomaikai o ko makou mau makamaka heluhelu, ke hoopuka aku nei makou me ka awiwi nui penei:

 

AIA NA AMERIKA KE NEE LA NO MALOLO.

   Manila, Mar. 30, hora 10 a. m. Ua hoomaka aku ka nee ana o na pualikoa Amerika mai Giguinto i ka wehena kaiao o keia kakahiaka. Oiai lakou e hele ana maluna o kekahi uwapo he hapalua mile mai ia wahi aku, ua lele kaua ia mai la lakou e na kipi i hoakoakoa ae ia lakou iloko o kekahi puali. Ua haawi mai lakou i kekahi kaua hahana. No elua hora i malama ia ai o keia hoouka kaua.

   O ka nui o na poino o na Amerika i hoike ia ae, he umi i make a me kanakolu i hoeha ia.

   E hele ana ka regimana Penesilavania maluna o ka uwapo iloko o na kolamu pa ha, i ukali kokeia mai e na puali Kansas. I ko lakou wa ma ka hapalua o ke alahele, oia koke no ka wa o na kipi e pee ana mahope o na laau i ki mai ai. Aole na kanaka i kuemi hope, aka, ua nee aku lakou imua. Ua lawe koke ia aku he pu ki pinapinai no kahi o ka hakaka me ke ki ia aku iloko o na nahelehele. O ka nui o na poino o na kipi ala no ia maluna aku o ka 100.

   Ua emi hope aku na kipi me ka pioo nui no Manila. A ua manao ia aia lakou ke auhee la no na mauna. Ma kahi o 3000 kanaka i komo ma keia hakaka ana. Eia ke hoomaopopo ia nei e loaa aku ana o Malolo i na Amerika na haalele ia.

   Eia na pualikoa ke hoomaha nei a e nee aku ana lakou no Malolo i keia auina la. Ua komo pu aku ka batari Uta ma ka hakaka o keia kakahiaka a ua make he hookahi. O na koa Penesilevania kai nui loa na poino.

KA HOIKE A MEKIA NENERALA OTIS.

   Wasinetona, Mar. 20. O keia malalo iho na hoike i loaa mai nei mai Manila mai i ke Keena Kaua i keia po.

   Manila, Mar. 30. Aukukaua Kenerala, Wasinetona. I ka hora 6 o ke kakahiaka onehinei i nee mua aku ai o MacAurthur mai Marilao aku. Ua kaalo ae oia ma Bocave me ka puahi nui. I ka hora 11:45 i nee mua aku ai oia no Bigaa, a ma ka hora 3:15 o ka auina la no Giguinto, ma kahi he ekolu mile me ka hapa mai Malolo mai, a ua hoea aku ia wahi ma ka hora 5 p. m. O ka poino oia la he 70, a ua malama ia he kaua hahana ia auina la. Ua hiki aku na pualikoa ma kekahi aoao o ka muliwai ma Giguinto ma ka huki lima ana i na pukuniahi maluna o ka uwapo kaaahi me ka hoau ana i na hoki iloko o na kue ikaika ia ana mai. O ke alahao no mua ua pau ia i ka hooponopono hou ia, a e hoolako hou ia aku ana na kaaahi i na pualikoa i keia la.

 

KE KAI HUAKAI NUI O NA KULA SABATI.

   Eia ke hoolala ia nei ka haawi ana i la nui no na Kula sabati Hoole Pope e kai huakai ai. He elima mau komite i kohoia no na hana oia la nui e malama ia ana maloko o ke kulanakauhale nei, a ma ko lakou mau lima na hooponopono ana penei: W. A. Bowen, komite o na papa kuhikuhi, H. E. Coleman, komite hoonohonoho huakai, Wray Taylor, komite o na mea kani, P. H. Dodge, komite hoohiwahiwa, W. L. Weedon komite waiwai.

   O na Kula sabati e komo ana ma keia kai huakai, oia na Kula Sabati haole, Hawaii, Pukiki, Iapana a me Pake. Mamua iho o ka halepaikau koa e hoakoakoa ai keia mau Kula Sabati ma ka hora 3:30 o ka auina la Poaono, Mei 6. Malaila lakou e maki mai ai ma ke alanui Rikeke, no ke alanui Moi, a mamua iho hoi o kekahi wahi kiekie e kukulu ia ana ma kahi kokoke i ka Hale Mele Hou, no na poo kiekie o na hoomana a pau.

   I ka wa e kaalo ae ai kela a me keia Kula Sabati ma keia wahi e haawi ana lakou he mau leo himeni iloko o ka lakou mau olelo ponoi, a maloko o ka pa luakini o Kawaiahao e malama ia ai he anaina haipule pokole.

   He mele hou ke hoolala ia nei no ke ao ana aku i na kula like ole, me ka malama ia ana o ka Pule a ka Haku iloko o na olelo like ole elima, mahope aku oia manawa he mau haiolelo pokole. Ua olelo ia ae he nui ke ohohia ia o keia mau mea e hoolala ia nei iwaena o na Kula Sabati.

 

UA HOOKO IA KA HOOPII A AHMI.

   Ma ka Poaha nei i waiho mai o Lunakanawi Pere i kana olelo hooholo no ka hoopii kue a S. Ahmi ia Kimo Akepoka a me A. V. Marcial no kekahi apana aina e paa ia nei e keia mau mea ka palapala sila, e haawi ana no Ahmi ke kuleana oia waiwai me ke kauoha aku ia Akepoka a me Marcial e hoihoi ia aku ua mau palapala la ia Ahmi. Laki no keia keiki o ka Aina Pua.

 

LILOPIO O MALOLO.

LOAA AKU HE PUU LEHU WALE NO.

Ua Hala ka Puulena Aia i Hilo.

   Manila, Mar. 31, hora 12:15. Ua komo aku na pualikoa o Kenerala MacArthur iloko o Malolo he mau minute mahope iho o ka hora 10 o keia kakahiaka, a ua loaa aku la iaia ka hapanui o ke kulanakauhale iloko o ka puu lehu, ua puhi mua ia e na kipi mamua o ko lakou haalele ana iho.

   Ua loheia mai ua haalele iho o Aguinaldo a me kona Aha Kuhina i ke kulanakauhale ma ka la inehi- me ka lawe pu ana aku i na hoike o ko lakou aupuni i kapaia ka repubalika Pilipine. Ua hala aku la lakou no Sana Fernando.

   Ua emi hope aku na pualikoa kipi no ka akau, mahope o ke kipaku ia ana mai Malolo aku. O ka paa pio ole ana o Aguinaldo ke kumu nana i hookaumaha mai i na Amerika. Oiai, ua manaoio ia e hoohaule ia no ka manaolana o kona mau kanaka i kona wa e paa pio ai me ka waiho aku i ka lakou mau mea kaua, a o ka hopena hoi ia o ke kaua.

   Ua hoaumoe iho na Amerika ma Giguinto ma ka po nei. Aole i lawe ia keia wahi me ka hakaka ole ia, a ua hio aku he umi Amerika i make a me kanalima i hoehaia.

   I keia kakahiaka i hoea mai ai na kaaahi lawe ukana mahope hoi o ka pau ana o na poino o ka uwapo i ka hooponoponoia, a oia no ka wa o na pualikoa i nee aku ai no Malolo.

   Ua hoea aku ka puali holookoa o MacArthur ma kahi he mile me ka hapa mai Malolo mai me ke ki oleia he poka ma ka hora 8, a mahope o ka hoomaha ana no hookahi hora ua hoomaka aku la ka nee no loko o ke kulanakauhale, ua halawai koke aku lakou me na enemi e pee ana maloko o na laau, ua koe ikaika ia mai lakou, aka, ua hoauhee koke ia aku nae.

   He hapalua mile mai ke kulanakauhale mai, ua halawai hou lakou me na enemi he 2000, a ua hoauhee hou ia aku lakou no kekahi mau minute o ka hakaka ana, me ka waiho iho o na kipi he 200 poe make maluna o ke kahua kaua.

   I keia wa i ikeia aku ai na kolamu uwahi eleele i ka puoho ana ae, e hoike mai ana aia o Malolo ke anai ia la e ke ahi, me ka hakaha ole ua nee koke aku no mua, me ke kue mau ia mai e na enemi, ua hoomau aku na Amerika i ka uhai ana i na enemi no hapalua mile, a hoi hou mai la i Malolo no ka hoomaha ana.

   Manila, Apr. 3, hora 7:55. Ua halawai aku na koa kaua lio malalo o Mekia Ruckei me na kipi no lakou ka huina e 1000 maloko o Quingua i keia auina la he elima mile ma ka hikina akau aku o Malolo me ka malamaia he kaua hahana, aia na puali kipi mawaena o Quingua a me Pulilan.

 

MAKE HE KAIKAMAHINE SEPANIA.

   Vitoria, Mar. 25. He leta kai loaa aku i ka nupepa Daily Mail o Kina, i loaa mai nei he kope ianei i keia la maluna o ka mokuahi Tacoma, e hoike ana no kekahi make weliweli i halawai me kekahi kaikamahine Sepania, nona ka inoa o Engracia Diez, ma kela kipoka ia ana o Iloilo e na aumokukaua Amerika. He hookahi o keia mau poka pahu i haule aku maluna o ka hale a keia wahine opio e noho ana me kona makuahine, ua komo mai ka poka a apahu pu ae la i ke poo mai ke kino ae. Me ka menemene nui i lele iho ai ka makuahine maluna o ke kino make o kana kaikamahine. No kekahi mau hora ka waiho ana o keia kino make, ua loaa aku la ia i na koa Amerika e nana ana i na poino o ke kulanakauhale, mahope o ka pau ana o ke kipoka ana.

   Ma kekahi la ae ua hoolewa ia aku ke kino make o ua kaikamahine la me ka hoohanohano ana a na pualikoa Amerika. Ua hookomo ia kona kino make iloko o kekahi pahu kupaupau nani me ka hookau ia ana aku maluna o kekahi kaa pu, a i uhi ia hoi me ka hae Amerika. O keia hookahi ke Sepania i kanu ia e na Amerika me ka hanohano.

   He kaikamahine ui loa keia wahi a ka oleloia. He 18 ka nui o kona mau makahiki. O keia makuahine i hookaumaha ia aole wale no keia o na ehaeha i loaa iaia, aka, ua hao wale ia aku e na kipi kana dala a me na lako gula.

 

KA MOKUKAUA ITALIA PIEMONTE.

   Ua hoea mai la ma ke kakahiaka Poakahi nei ka mokukaua Italia Piemonte, he 16 la holo mai Acapulco mai. E noho iki ana oia he mau la maanei no ka hoopiha ai, a me ka nanahu, mamua o kona hololoa ana aku no Kina.

   Ua kapiliia ka mokukaua Piemonte ma ka 188@, a he moku hoi o keia au hou nona ke kaumaha o 3,000. O kona loihi 300 kapuai laula 35, hohonu 20 kapuai. O kona holo he 23 mile i ka hora. E lawe ana hoi he 32 mau pu kuniahi like ole o keia au hou. O ka nui o kona mau kanaka he 340. Ma na awa o Amerika Hema kahi i holoholo ai o ka mokukaua Italia Piemonte mamua o kona kauoha ia ana aku no ka holo ana i Kina, kahi a na hakumakuma o ke kaua e hekau la.

   E hele aku ana oia i Kina no ka hoopuipui ana i ka ikaika kaua moana o Italia ma la mau kai.