Ke Aloha Aina, Volume V, Number 18, 6 May 1899 — Page 7

Page PDF (856.32 KB)

This text was transcribed by:  Caroline Tsaw
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA, POAONO, MEI 6 1899

 

HE KAAO KAILI PUUWAI

 

NO KA

 

UI MINEWA

 

A ME NA

 

Kaikunane Eiwa

 

I Hooliloia i mau Manu Nene Ahiu a i ole na Keiki i Hoehaehaia

 

Kakauia no KEALOHA AINA

 

            No kekahi manawa loihi ka pili ana o kona mau lihilihi maka a i kona owaka ana ae, aia hoi, aole ka wappa a pela hoi ka elemakule Alifia a me kona mau kauwa ma kahi ana I ike aku ai he mau minute i kaahope aku.

            Aku, iloko no nae o keia manawa i lohe aku oia i kekahi mau kamumu kapuai wawae e pii mai ana ma na anuu o ka hale kakela, a i kona wa i alawa aku ai no lalo o kahi o ka halulu ana i lohe ai, aia hoi, ua hoopuanuanu ia ae la kona kino holookoa i ka ike ana aku i ka ele makule e pii pololei mai ana no ka hi ana e noho pio nei.

           A iloko o ka manawa pokole loa mahope iho, aia hoi, ua hoea mai la ua elemakule nei imua o kea lo o Minewa, a me na helehelena minoaka e hekau ana maluna ona, huli koke ae la oia a kauoha ak la i na kanaka e kiai ana i ka wahine opio no ka haalele ana iho i ke kiai hou ana malaila a hiki i ka wa e kahea hou ia aku ai.

            E like me ka makemkae o ua haku la o na paele, pela kona maukanaka i hook aku ai, a ia wa no hoi i ike ia aku ai lakou i ka haawi ana mai i na kunou haahaa ana a haalele iho la i ua aleo la.

            I ka nalo ana aku o na kiai a koe iho la o Alifia me ka kaua Minewa ma ua wahi la, oia koke no kona wa i huli mai ai no kahi a ka kaua aloha e noho nei iloko o ka ehaeha, a ia manawa pu no hoi me ka leo olu waipahe, lohe ia aku la ka leo o ka elemakule i ka puana ana mai,

            E Minewa, ke ike nei oe i ka nani o kuu home, nona hoi na puoa kiekie e oni haaleo nei iloko o ua uaoli, a i kou wa e hoolei aku ai i ka lena ike o kou mau maka maluna o na kula palahalaha e waiho kahela mai nei e hooiuolo ia no ia me na alulaau uliuii a me pa kihapai pua no lakou hoi ka moani aala e hookupaoa nei i kuu home. O keia mau nani a pau e hoomanao oe nou ia i kou wa e hoi aku ai no laio o lua kupapau, a o oe hookah ke alii wahine maluna o kau mau kauna hoolohe he mau haneri.

            A o kona mau kupee hao e paa la ma kou mau wawale kaawale koke no ia mai ia oe aku i na oe e ae mai ana I ka’a noi hookah wale iho no oia hoi, i wahine na’u a na ka make o hookaawale I ko kaua pili aloha ana.

            I ka hoomaha ana iho o ka elemakule Alafia i kona leo, aia hoi kona mau onohi maka ke haka pono la maluna o ka kaua Minewa no ke kali ana aku i kana pane no keia ninau ano nui.

            Aole nae ka kaua Minewa i hahu koke mai maluna o Alafia, aka, aia kona poo ke kulou la ilalo, me na waimaka hoi e hiolo makawalu ana ma kona mau papalina nohea.

            A no kekahi manawa loihi loa ko ka elemakule kali ana, a no ka loaa ole ana mai he pane, ua ohe ia aku la kona leo i ka ninau hou ana aku penei:

            E ka wahine opio, e pane koke ma@ ka haina o ka’u ninau, ua makaukau anei oe e ae mai e lilo oe i wahine na’u e hoomaopopo iho hoi, nou wale no keia mau nani a pau, na oe e haawi mai ana i kekahi wahi lihi o kou kino.

            Ia manawa ko i aea ae ai ke poo o ka kaua Minewa, a me na maka hoi i piha me ka inaina i loheia aku ai kona leo okalakaia i ka pane ana aku i kelemakule penei.

            E ka elemakule, o keia mau nani a pau a’u e ike nei, aole he hookah iwaena o lakou i hookomo mai i na manao hiaai iloko o’u. A no kau noi hoi i wahine au nau, he mea hiki ole ia’u kea e aku ia mea, no ka mea, aia ko;u puuwai he tausani mile ka mamo mai ia oe aku.

            Nolaila, mai hoao hou mai e noi i wahine au nau,oiai, ua hooholo au aole loa au e ae aku i kau noi, a ua oi loa aku ko’u pono e auamo i na haawe ehaeha a pau a hiki i ke kikoo ana mai a na lima o ka make maua o ko’u ae ana e lilo aku kekahi wahi lihilihi o ko’u kino ia oe.

            Na keia mau olelo i puka aku mai ka leheleha o Minewa Ii hoopiha aku ia Alafia me ka inaina i awili pu ia hoi e ka hilahila, a lohe ia aku la kona loe piena i ke kahea ana aku i kana mau kauwa, a iloko o na sekona pokole, aia lakou a pau ke ku la imua o ko lakou haku.

            I ka akoakoa ana o na mea a pau @ @ oia no ka wa i lohe ia aku ai ka @ @ ua elemakule la i ka puana ana @

           E kou mau kauwa hoolohe e wehe ao i ka aahu o kela wahine opio me ke koe aku o kahi aahu wale no ii ka ili, a e lawe pu mai hoi i kuu huipa hili kanaka, oiai, ua makemake au e hookau aku i ke kihi hoopai maewaewa maluna ona.

            Elike me ke kauoha a ka elema jule pela kana mau kauwa i hooko ai, a iloko o na sekona pokole loa, aia ua mau kauwa la ke haehae liilii la i na aahu o ka kaa Minewa me ka menemene ole.

            A i ka pau ana ae o ka lakou mau aana hoomainoino, aia hoi, ua Minewa nei e ku olohelohe ana, i ahona i kahi loke e uili ana i ka @.

      I ka pau aua ae o keia mau hana hoi maewaewa aua a na kauwa oia koke no ka wa i ikeia aku ai ka elemakule Alafia i ka nee ana mai imua, a ma kona lima akau hoi e paa ana oia he huipa nui ili elee’e no na hoi na maawe looa he kanakolu e kaualako ana iluna o ka papahele.

            I ke koke loa ana mai o ua elemakule puuwai lokoino nei i kahi a ka kaua Minewa e ku ana me ka ehaeha, a o kona mau papalina hoi e hoopulu ia ana ia e na kulu waiaka o ke kaumaha, oia no ka manawa i poha mai ai ka leo nui o ka elemakule i ka puana ana mai me ka hooweliweli ana, nana hoi i hoonaka haalulu ae i ke kino o ka kaua aloha i ka i ana mai:

            Ano, e Minewa e pane mai no ka manawa hope loa e ae mai ana anei oe I ka’u noi i wahine na’u mamua o ko;u uhau ana aku i keia mau maawe kaula o ka ehaeha maluna ou, a i hooie oe i ka’u mau manao e hoomaopopo iho oe, e piha no keia aleo me na hilihili koko e puka mai ana mailoko mai o kou kino.

            A mamua hoi o ka oili ana mai o na kukuna malamalama o ke hiaka la apopo e liaa no oe e waiho ana me ke kino puanuanu maloko o keia rumi. E hoomanao pu iho hoi, aohe ou mau hoopakele maloko o keia mau paia. Nolaila, e pane mai ano, ua ae anei oe i ka lilo ana i wahine na’u elike me ka loihi o ko;u ola ana.

            A i ka hookuu ana iho o ua Alafia lokoino nei i kona leo, ua ike ia aku la oia i ka hapai ana ae i kana huipa me na maawe weliweli maluna o kona poo me ka makaukau no ka hookau ana aku i ka hoopai maluna o ka kaua aloha i kona wa e hole mai ai i kana koi.

            Aole ka kaua Minewa i pane koke aku, aka, aia kona kino ken aka haalulu la, a o kona mau kulu waimaka aia ia ke puapuai mai la mailoko mai o kona mau lihilihi me he wai mapuua la.

            I keia mau sekona aia kona puuwai ke hakoko la me na manao like ole, a aia oia ke noonoo la iloko ona e ae anei au i ka makemake o ka elemakule puuwai ele-le, i pakele ai au mai keia hoopai weliweli, aka, i kona hookuku ana me ke aloha o kana ipo, ua hooi pa tausani ia ae kona aloha welawela no Boliona mamua o ka hiki iaia ke ae aku e lilo i wahine na Alafia, a nolaila ua hooholo iho la oia ua oi loa aku no kona pono e auamo i na haawina ehaeha a pau mamua o kona ae ana aku i ko ka elemakuie makemake.

            A ikeia manawa hoi aea koke ae ai ke poo o ka kaua Minewa, mo oa waikaka e kiheahea ana ma kona mau papalina owaka ae la kona mau lehelehe a me ka leo hopo ole poha aku ia i ka ana aku penei.

            K ka elemakule puuwai eleele, aole, aole loa au e ae aka ana i kou manao, oia hoi ka hoolilo ana aku @ wahine nau, a ua oi loa aku.ko’u pono e auanao i na ehaeha a pau o kona huipa mamua o ka hiki ana ia’u ke haawi aku i kekahi lihi o kuu kino, no ka mea, ua kapu ia kai konohiki na ke koa opio wiwo ole Boliona. Nolaila, e hookau mai i kau hoopai lokoino ina ua makaukau oe.

            I keia sekona koke no i hoomae mai ai ai ka elemakule Alafia i kana huipa ili eleele me ka hilahila ole maluna o ka kaua Minewa, a lohe ia aku la ke kani pohapoha mai o na maawe o ua huipa la i ko lakou wa e pa aku ai maluna o ke kino laahia o ka kaua aloha, a lohe hou ia aku la hoi ka leo o ua elemakule nei i ka hooho ana mai me ka piha inaina nui.

            O e kahi kaikamahine lapuwalei e hoolohe mai kou mau puka pepeiao, ua make o Boliona kau ipo i manaolana ai i hoa kaunu ma kou aoao, aia kona kino ke waiho ia maloko o na poopoo pohaku he ai na na i’a o ke kai.

            I ka hooki ana iho o ua elemakule nei i kona leo, aia hoi kona leo aka henehene e wawalo hele ana ma na paia o ua aleo nei me ka hoomau hou ana mai hoi i ka uhau ana i kana huipa maluna o ka kaua Minewa.

            A he mea oiaio, ua hooko ia na olelo a ua elemakule puuwai eleele nei, no ka. mea, i keia manawa no ua hoomaka mai la na kulu koko e puapuai mai mailoko mai o ka ui Minewa i kela a me keia manawa e pa aku ai o na maawe walania o kahuipa a ka elemakule maluna o kona nui kino me ka hookau liilii ia aku hoi o na aweawe koko ma na paia o ua aleo la.

            A o ka leo auwe o ka ehaeha, oia wale no ke oili mai ana main a lehelehe mai o ka kaua Minewa, aka, aole nae he hookah iwaena o na kauwa i aa e nae mai imua no ka hoopakele ana i kekaikamahihe opio mai ka maina mai o ko lakou haku.

            Aka, aiahookahi iwaena ona kauwa i hoike mai i kona manao menemene no keia mau hana lokoino a Alafia, a oia keia kauwa puuwai aloha aole ia he mea okoa aku, aka ola no ka paele @oo hoe waapa i hoopaapaa ai maluna o ka waaia no ke kupono ole o Minewa e lilo i wahine na ko lakou haku.

            He oiaio, aole he moa e hoonele ia me ke aloha ma oia kekahi malaila i ka wa e malama ia nei o keia mau hana hilahila ole maluna o Minewa e ka elemakule Alafia menemene ole.

            A mamuile ka nui o na palapu i loaa i ka kaua Minewa, main a maawe huipa mai a ka elemakule lokoino, ua hiki hou ole iaia ke ku hou aku imua o Alafia no keaahi mau sekona.

            A ia wa i ikeia aku ai oia i keku@ ana aku a haule @ aku @ @ luna o ka papahele aka, aole no nae ka elemakule puoi koko i hoopau ae i kana mau hana hoomainoino ana maluna o ka wahine opio.

            No kekahi manawa loihi ko ua elemakule puuwai eleele nei hoomau ana aku i ka uhau ana maluna o Minewa ua hoopiha ia ae ia oloko o ua a leo nei me na hilihili koko i puka aku mailoko o ke kino o ka kaua aloha.

            I ka hoomaopopo ana iho o ka elemakule, ua nawaliwali loa kona enemi, oia no kona wa i hooki ae ai i kana pepehi hoomaewaewa hou ana aku, a oia no hoi ka wa i poha hou aku ai aa leo kakana o ua elemakule nei ma na puka pepeiao o ka wahine opio i ka pane ana aku penei.

            E ka wahine opio, e pane koko mai i keia Manawa ano, mamua o kuu hookau ana aku i ka make maluna ou, ua makaukau anei oe i keia wa e ae mai e lilo oe i wahine na’u?

            Aole nae he leo i pae mai mai ka waha mai o ka wahine opio aka o ka leo auwe o ka ehaeha oia wale no ke lohe ia aku ana.

            Mamuli o ka loaa ole ana he pane mai ia Minewa mai, ua hoopii hou ai ae ka inaina o ua elemakule nei a me ka leo i piha I ka huhu kupouli loheia aku la kona leo i ka pae ana mai.

            E Minewa, aole anei he hiki ia o eke pane mai i ka u ninau i keia manawa koke no, oia hoi, ua makaukau anei oe e ae mai i ka’u noi i hoopau ae ai au i ka’u hookau ana aku i keia hoopai weliweli maluna ou.

            A i keia manawa no me na maka i piha me ka ehaeha a me na waimaka hoi e hoopulu ana i kona mau lihilihi, leha mai la ka wahine opio maluna o ka elemakule puuwai eleele, a no kekahi mau sekona kona nana pono ana mai, ua opoi iho ia kona mau lihilihimaka, a ikeia aku la hoi kona poo i ka luliuli ana ae, me ke mea la, e hoike okoa mai ana no aole aole loa oia e ae e lilo i wahine na ka elemakule lokoino.

            I ka iko ana iho o na elemakule nei ua hoohele hou ia no kona makemake, oia no kona wa i hapai hou ae ai i kana hoipa a uhau hou  aku la maluna o ka kaua Minewa me ka inaina nui, aka aole nae i kue mai ka kaua aloha.

A i ku ike ana o ua elemakule nei i ke kuhe nui mai o ke koko main a palapu mai i loaa i ka wahine opio oia no kona ua i hooki iho ai i kona hoopai huu ana aku, a ia wa no hoi i @ ae ai oia i kana mau kauwa a pono aku la.

            Ke haalele nei au i keia wahine opio no kekahi mau hora no ka holouolu ana aka a hoi hou mai ana no au no ke kioai loa ana aku i ka ole uhane mailoko aku o kona kino Nolaila, e kiai iaia me ka makaala a e @ iho he make no ka @ @wai ana me oukou ke @@ mai keia wahi aku.