Ke Aloha Aina, Volume V, Number 22, 3 June 1899 — Page 4

KE ALOHA AINA

POAONO, IUNE 3, 1899.

4

Ke – Aloha – Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai a ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU     IUNE 3, 1899.

PEHEA  E  LOAA  HOU  AI  KO  KAKOU  PONO.

  Ua hoea mai keia ninau mailoko ae o ko makou houpo ponoi, mamuli o ko makou ike i keia mau Ia, eia kekahi poe i manaoia aku ai he poe hoi na kakou e olelo ae ai, he poe iwikuamoo no na kanaka Hawaii i kupaa mahope o ke aloha aina, ke alakai aku nei ia kakou e komo aku iloko o kekahi auwaha a lakou i manao ai, oia ka ke alahele e loaa hou ai ia kakou ka lanakila, a oia alahele, oia ko kakou hoohui ana ae ma ke alahele o ke koho balota, aole nae ma ke ano kuokoa, aka, ma ka hoopilimeaai ana, ma ke kuai ana i ko kakou mau pulima iloko o ka ipu inika o ka hoohiki paewaewa malalo o ka mana hoomalu o ke aupuni e kunei.

  O keia leo e pu-a mai nei ka uahi o ka laka-heke, oia ka leo nui hookahi e wawalo mai nei a puni na Paemoku o ko Hawaii Paeaina, me ka i ana iho, o keia wale no ke alahele e ku hou ai kakou i ka moku, a e hoi hou mai ai hoi ko kakou mau pono i hao wale ia iloko o ko kakou mau lima a me ka kuokoa mau loa o ko kakou noho lanakila ana i kaili wale ia.  E olelo mai ana hoi me na leo palaimaka o ke kumukuai maopopo, i ka i ana mai, mai hopohopo, mai kuemi hope, a mai ekeeke na lima i ka lalau ana aku i ke kumu o ka peni, a hookomo aku iloko o ka wai i ka ipu inika, no kou a no kakou no paha a pau e hoopaa aku ai i ko kakou mau inoa no ka ae ana ua pono keia mau hana kipi a powa o na makahiki elima a oi i hala ae nei, a ua poe nei a kakou e hele aku ai e ae.

  Lilo iho la na inea o keia mau makahiki i hala aku la i mea ole na dala hoi a ka lahui i lulu ai no na hana e pono ai ka aina i mea lu wale aku no i ka makani mamuli o ko kakou kuemi hope ana, a huli ae mai ke naau ae o ke aloha ana i ka aina, a i Iuda maopopo, no ke kuai ana aku i na pono e hoonuinui ia mai nei, e loaa  hou ana ka ko kakou mau pono, ke maliu aku kakou i keia mau leo uwalo.

  He oiaio, aohe wa i oi aku o ka hahana o ka paio ana me na poe e nonoi mai nei i ko kakou ae aku elike me ko keia mau la e nee nei, ka wa hoi i kapaia mai ai kakou he poe kuewa maluna o ka lepo o ko kakou aina hanau, mamuli o ko kakou ae ole ana e hele e hoohiki, ka mea hoi a ko kakou mau naau a pau i ike ai he mea ehaeha a ku i ka waloia, ka hoao ana e kumakaia iho i ke aloha e puapuai ae ana mailoko lilo loa ae o ka puuwai, aole mawaho loa o ka lehelehe, elike me ke aloha o kekahi poe, a makou hoi e hoomanao ae nei i ka olelo nane a Iesu imua o kana poe haumana, e hoohalike ana me kekahi kanaka lulu hua, “i kana lulu ana, helelei iho la kekahi ma kapa alanui, lele mai la na manu a pau ae la ia i ke kikoia, haule iho la kekahi ma kahi hapapa, aohe nui o ka lepo, kupu wawe ae la ia no ka papau o ka lepo, a puka mai la ka la, mae iho la ia a maloo no ke aa ole; helelei iho la hoi kekahi ma kahi kakalioa, kupu ae la ke kakalioa a kahihi aku la ia mea.  Aka, helelei  iho la kekahi ma kahi o ka lepo maikai, a hua mai la ia ka hua he pahaneri ka kekahi he pakanaono ka kekahi a he pakanakolu ka kekahi.”

  O keia olelo nane waiwai nui a ka Haku i hoike e mai ai i kinohi loa, ua like loa no ia me na poe aloha aina i kahiko ia iho ma ka lehelehe, o ka poe i olelo ia he aloha lakou i ka aina, aka, o ko lakou akenui o ka hanohano, a hoea mai na oihana aupuni imua o ke alo, hinuhinu mai la ke dala, me he wai anapanapa la, a hulali mai la hoi ke gula me he wailiula la, ua mae koke ae la ke aloha aina, kiko ia mai la e na manu, a make loa ko lakou ulu ana, (Ua ike kakou i na helehelena oia poe, a me ko lakou mau inoa pakahi, a ua paanaau hoi i ka kakou mau keiki.)  O keia na poe aloha aina ma kapa alanui.

  O kekahi poe aloha aina oia ka hoikeike ma na helehelena mawaho, a ke kipe ia mai no kona pono, ua lilo koke ia poe iloko o ka imo ana o ka maka, a ua kuai aku la i ko lakou pono i haanui ai imua o na maka o na mea a pau:  Ke ike nei no kakou me ka hoohewahewa ole ia lakou, no ka mea, ua aniaui ka lakou mau hana ino i kia hoomanao na kakou e nana ai, o oia ano aloha aina, oia ka poe i uiu ma kahi hapapa o ka lepo.

  Ulu ae la hoi ka manao aloha aina o kekahi poe, ma na olelo hoakamai, hoonuinui, e keha ana he poe aloha aina oiaio io lakou, aka, hoea mai la na wahi hana palaueka a ke aupuni, pa mai la na pepeiao o ua poe nei i kaena ia lakou iho, alo-alo na maka ma o a maanei, mio na pepeiao imua, a paholo aku la iloko o ke eke talena o na pomaikai hoopili wale o keia noho ana, a oia ano aloha aina, oia ka poe i kahihi ia ko lakou naau me na laau kakalaioa ooi, he poe hiki wale no ke kuai ia me na waiwai popopo o keia ao.

  Aka, helelei iho la kekahi hua maikai maluna o ka lepo maikai, ulu mai lakou me ka haawi mai i na hua maemae o ka hauoli, me ka hoolilo ana i na inea, ka hune a me na hookaumaha wale ia mai i mea ole, a oia poe, oia ke aloha aina a ko kakou Haku i makemake ai, make ko kakou mau kino iloko o na ehaeha ma keia ao, aka, o ko kakou mau uhane, ua hoi aku ia imua o ka Mea Nana kakou i hana me ka panai ana aku i na hoomaikai ana he nui, no ka kakou mau hana maikai ma keia ao, aole iloko @o ke kapekepeke, aka, iloko o ke kupaa mau loa.

  O keia ninau ano nui, he mea hookuia no ia na puniu o ka poe noonoo a naauao o keia mau la, a pela e koi ia mai nei ko kakou ae a apono ana aku i ke kakoo hoohiki paewaewa o ke koho balota, i kumukuai e loaa ai keia pono o ka hoihoi hou ana mai i na pono i hao ia, i mea kumakaia ia oe iho, i kou ohana a me kau mau pua ma keia hope aku, a ua like no hoi keia me ka Iuda Isekariota i hana ai ia Iesu ka Hoola Panai, honi hookamani aku oia i ka Haku no na apana dala ana i lawe ai mai na poe Iudaio mai, i hoailona e akaka ai, oia ua kanaka la a lakou e hopu ai.

  Pela no hoi keia poe a paipai mai nei i keia mau la, me ka olelo ana mai, e ku a maloeloe a hele ae no ka pahu balota, i aha ai?  i loaa ai ka ka pono no kakou a pau.  E hoi hou io mai ana anei na pono a pau o kakou i lilo aku ia hai iloko o ko kakou mau lima, o ko kakou lokahi ana anei ma keia hana, oiaio anei ke ka hua nui e paa hou ai ka makia o ko kakou aina i nalowale, aole anei hoi he alahele ia no kakou e hihi kaunao, hihi i Mana no ko kakou poino loa?  Manao makou pela no.

  Aole anei hoi o ko kakou puni wale ana aku ma na olelo hoopaupauaho a kekahi poe e i mai nei, oia ka pono la e huli mai kakaou, i lilo ai no na kakou ka hooponopono ana o na hana kuloko o ko kakou aina, aole hoi iloko o na lima o hai.  Oia ano olelo, he kanalua makou i ka holopona oia hana, oiai, aole o ko kakou lokahi ana ma ia ai hele, he mea ia no kakou e lanakila ai oiai na maka nunui o keia poe e hakilo ana, o ka loaa he wa kupono e komo ai iloko o ka lakou la upena, e hiu ana lakou la a wela.

  A pehea la ka e loaa hou ai ia kakou keia pono e olelo ia mai nei e loaa ana, ina kakou e hooko ana?  He hoopunipuni a me ka wahahee ia mau olelo, aole loa oia ka mea e hoi ai o ko kakou mau pono, aole o ke kii ana a ma ka lau, alaila hoohihi ae, aka, malalo o ka mole, ke kahua i paa ai o ko kakou aloha aina oiaio, a heaha la ia?  Oia ko kakou hilinai ana me ka oiaio maluna o ko ke Akua aloha wale mai, a iloko hoi o kona ahonui palena ole, nana i omau ae ia kakou i hookahi iloko o kona aloha, nana hoi i hookupaa ia kakou iloko o ka lima o ko kakou mau enemi, me ke kali ana mai, heaha la ka kakou mau hana maikai e panai aku ai i kona ahonui a me kona lokomaikai i manawalea wale mai ai?

  Ke manao nei makou, ina he oiaio na olelo, ua haawi aku ko kakou mau alii mua i ka wa i hoea mai ai o ka pono i Hawaii nei i ke Akua, i ka lahuikanaka a me ke aupuni, alaila, heaha ka kakou hana o keia la e molia aku ai imua o ke Akua, i wahi nona e maliu mai ai, aole anei o ko kakou mihi oiaio ana aku imua ona, no na hana hewa  a na ‘lii a me ka lahui i hana aku ai imua ona, oia kona mea e maliu mai ai?  Ke manao nei makou pe’a no, a oia alahele iloko o ka mihi

oiaio ana me ka haahaa o ka naau, he kuanui ole ia, e hiki ole ai i ke akamai o na kanaka naauao e Amerika a me Hawaii nei ke hoopahua i kona noeau.  E hoomau aku ana no makou i ka hoonaauao ana i ko makou mau hoa kanaka, i ole ai e hoohihia wale ia ko lakou noonoo e keia poe iliohae e hooweliweli mai ia kakou.

 

KE  ALOHA  AINA  OIAIO.

( Hoomauia)

  Ke olelo ia mai nei iloko o keia mau la, o ka hele ana e hoopaa i ko kakou mau moa, he kahua kupono loa ka ia e loaa ai ia kakou ka lanakila, ma o ka hele ana e koho balota pu me na iliohae naua kakou i paopao iho a lilo i ole, me ko kakou naua ole i na paewaewa i hana ia i na la i hala, a pela pu hoi me ko keia mau la e nee nei i paewa ole ae i ko na la mua loa no i hookumu ia ai keia aupuni lima ikaika, malalo o ka mana o na mea kaua.

  Ua olelo ae nei makou ma ka aoao o ka poe aloha aina oiaio, aole ma ka lehulehe, aole hoi ma ka hanohano, aole no hoi iloko o na mahelehele puu ana no ka pomaikai o keia noho ana, he hoola hou ana ae ia i ke kupapau i make, a i aneane hoi e hookomo ia iho iloko o kona holowaa, no ka hoonalowale loa ana aku i kona hoomanao ia no ka wa pau ole, aka, eia nae kekahi poe a kakou i ikemaka ai, a i lohe pepeiao ai, he aloha aina lakou, ke olelo mai nei i keia la, e hele ka kakou e hoohiki malalo o ke aupuni Repubalika Hawaii, i loaa ia kakou ka mana koho balota, a loaa ka ia kakou ka lanakila.

  O kekahi keia o na hana kanalua loa a makou e ku aku nei a kue aku, me ko makou ao pu aku no i ka lahui, mai noho a puni wale mai i keia ano olelo, no ka mea, ua like no keia me ke ahele puhi, me kona haupu ole ae, o kona make keia a kona poo i kiei mai ai mawaho, a na ka lele ana i kula o ka aina maloo, i hoomaopopo iho, ua hala ke ola mai iaia aku.  He oiaio loa, o na makahiki eono i hala ae nei, oia no ka hoike oiaio loa e maopopo ai, aole loa e hiki ke hoololi ia ae na kikokiko e kau ana maluna o ke kino o ka leopadi, no ka mea, o kona ano paa loa no ia mailoko mai o ka opu o kona makuahine, a ina o kona ano io maoli ia, alaila, pehea e hiki ai ia kakou ke manaoio ae, e loaa mai ana ia kakou he mau hookanaaho ana ma ka lawe hoohiki kakoo ana, i wahi e loaa ai ka mana koho.

  Oiai, aia ka mana a pau iloko o ko lakou nei lima, a i ka wa a lakou nei i ike ai, ua punihei kakou no ke alualu ana ia pono a na makamaka nupepa e hoike mai nei oia auanei ka wa e kahuli ai ua pono nei mai ko kakou mau maka aku, a kau mai i ka pali o Ke-e, me ka hoike pu mai, aole oia nei i kupono no ke koho balota, a pela e hoohoka ia mai ai kakou a lilo i mea nele loa, a oia auanei ka wa e mihi iho ai ka poe puni wale, a olelo iho, na ike no kakou i ke ano o keia ana puni mai kinohi mai a hiki i keia la, o ka maikai e lilo ana i ino, a o ke ino hoi e lilo ana ia he mea maikai, a ma keia ano iho la, i hookamaaina ia mai ai kakou me na manao maikai, he hana ku ole i ka pono ka hookomo ana aku i ke poo iloko o ke ahi e lapalapa ana, o lilo auanei ke kino holookoa i puu lehu no ka make mau loa.

  A pela hoi makou e kauleo a aku nei elike me na makamaka, i manao ia lakou iho, e lilo i mea kakoo no na hana hewa i hana ia mai imua o ko kakou mau make mamuli no o ke komo ole mai o na manao hoihoi e komo pu aku e lauilima pu iloko o na hana paewaewa, ka mea a ka uhane noonoo maikai maloko ae e hoole nai, mai ae, mai puni, no ka mea, he hoike akaka ia na no ko oukou kokua wale i na hana apuhi, hao wale, powa, a pela aku, a he alahele hoi no ko oukou nawaliwali no ka wa mau loa.