Ke Aloha Aina, Volume V, Number 24, 17 June 1899 — Page 4
| This text was transcribed by: | Keala Parker |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
Ke Aloha Aina
Hookumuia no ka
Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.
---
EDWARD L. LIKE
Lunahooponopono.
EMMA A. NAWAHI
Puuku o KE ALOHA AINA
---
HONOLULU……. IUNE 17, 1899.
---
UA POINA LOA IA PAHA
---
Ua liuliu ae nei keia mau ia i hala, a au lilo hoi na noonoo nui ana o ke aupuni ma o kona mau Luna Hooko la, ma na mea e pili ana i ke kumuhana koho balota, kekahi hoi o na enemi a makou i na@ ai e kulai a hiki i kona hiolo ana, mamua o ka hooko ia ana o ka makemake o ka poe i kuleana iloko oia hana, a me ka poe i kuleana ole, no lakou hoi na leo uwowo e hiki ole ai i ka makou makapeni ke hoopoina i ko lakou mau helehelena, ma ka hana a ma ka manao, o lakou ko kakou poe nana i kumakaia.
Aka, ua hala aku la nae ia mau la o ka auwe ana o ka lahui, a ua komo hou mai nei kakou i kekahi auwe hou ana o ka lahui, a na hoa o ka Papa Ola a me ka Mana Hooko o keia la e noho hoopue mai nei, no kekahi o na kumukanawai ano nui loa o na mahina mua o keia makahiki i noonoo ia ai, a ke hoopalaka ia mai nei, a hiki i ka wa a lakou e olelo mai ai, o ka wa kupono ia e hana ai, oiai, ua oo ka hua, a o ka ohi a hookomo aku iloko o na hinai ka mea i koe a ka poe ohi hua.
E komo iho ana paha iloko o na makamaka heluhelu ka manao hoohuoi, heaha ia i hoopoina ia e ke aupu@ui iloko o keia mau la, a ke nee aku nei kakou i ka hapalua o keia mahina, aole no ia i pu-a ae i ke akea, elike me na la kinohi o kona noonoo ia ana, a o au kumuhana la, oia no na mea e pili a e hoomaopopo ana hoi, i ilina kupapau hou no ke aupuni, kekahi hoi o na mea a makou i hoakaka aku ai me ka hookamani ole, oia kekahi o na kumuhana pili i ka hookahe koko mamuli o ka manaoia ana, o ke puhi ahi ana i na kino i ke ahi, he mea hoemi lilo ia mamua o ka imi ana a loaa ona ilina ili aina, elike me ko Makiki ano.
O keia ka makou i olelo ae nei, eia ke aupuni ke hoopouliuli mai nei i ko kakou mau noonoo, ma ka waiho pu ana pela a hiki i ka palaka loa ana, me ka poina pu, alaila, i ko kakou wa o ka poina, oia auanei ka wa e ohi hapuku ai ka i'a o Kapaau, a e kuai hoi ka olelo ia, ua make no kakou no ka naaupo. O ka makou e ake aku nei e ike, oia ko ke aupuni hoakaka ae i ke akea, me ka hoike maopopo, ua hoopau loa ia ka noonoo ana no ka huli ana i aina, i wahi e kanu ia ai na kino o kakou, a e hoik maoli ae no hoi, ua pau ka manao ana no ka huli aina, a e puhi ahi maoli no na kino elike me na mea elua i hoolala ia ai.
Nolaila, o ka kakou upu aku nei, oia no ka hoeamaka maoli ae o ka ke aupuni hoike, e kalahea ana, e puhi ahi ia ko kakou mau kino ma keia mua aku, alaila, o ko kakou wa ia e noho ai iloko o ke kaumaha, a na ke ahonui no o na lani e kokua mai ia kakou na poe i hoopilikia wale ia.
---
UA LILO HEWA IO IA MAU DALA.
---
O na hoakaka a ka hoaloha nupepa Kuokoa, no na mea e pili ana i na dala aupuni a na Papa Nana Hoopaa Inoa, i noke iho nei i ka hapala i na buke o ke aupuni, ua manao makou, ua kupono loa lakou ke hoihoi hou aku ia mau dala iloko o ka waihona o ke aupuni, malalo o na hana alunu a me ka imi waiwai. A oiai hoi, malalo o ke kuahaua mana hooko, ua poloke ae la na a-u o na poe palaualelo e noho ana iluna o na noho hilinai me ka nana ole ae, ehia la wahi kanaka i hele aku e hoopaa i ko lakou mau inoa, iloko o na buke hoopaa inoa.
Nui ko kakou mahalo, ina e kuahaua hou mai ana au Peresidena Nui la, o Amerika a me Hawaii, e uku ia na Hoa Papa Nana ma ka 10 keneta o ka inoa, a i ole, e ka loa no paha i ka nele, ko kakou mahalo piha aku i ka noonoo maikai o ke poo o ka Mana Hooko o na aupuni elua, a he hoike ana mai hoi ia he kanaka makee ka Peresidena o Amerika i ka waihona lahui o Hawaii i uhauha ia, malalo o na manao kuhihewa o ko kakou mau Luna Aupuni. He oiaio, he hana maikai ia elike me ka manao o ka makamaka e olelo mai nei o na Lunamakaainana kahiko no oia no na poe nana e kau i na kanawai o ko Hawaii noho aupuni ana malalo o Amerika, he poe i komo pu iloko o na kaana puuana o na pomaikai.
Aohe o makou kokua no ia mea, no ka mea, he okoa na hana o ka wa i hala, a he okoa hoi ko ka wa e hiki mai ana, elike me ka makou i hoike ae la, ua lilo hewa io ia mau hunahuna dala a ka lehuleu i na poe nana i hoopaa iho nei ko kakou mau lu@a.
Aohe no nae hoi he olelo ana no na poe la, oiai, ua noho aku la lakou ia iloko o ka ekepue.
"Lapuwale, o na lapuwale, wahi a Kekahena.
NA KA LAHUI NO IA E IKE
---
Mai kinohi mai o ko makou kuhoe ana ma ke ano he mea e hoikeike mau aku ana i ko kakou noho ana lahui, mai ka hookahuli aupuni o ka 1893 a hiki i keia la. Mamuli o ko makou kue mau ana i na hana poholalo a kekahi poe e ake nei e hookomo aku iloko o ka poino a me ka pilikia mauwale, a kakou hoi e poina ole nei, he elua mau deragona ino i puka ae mai ka wa o ke aupuni Kuikawa a Repubalika ae hoi mahope mai.
O ka mua, oia no ke kanawai hapala lima, me ka uku hoopai o $50, a ke kaa ole hoi, he hoopaahao kona ukali, e piha ai ka waiwai io o keia huina dala. Ma ia ano, ua ike kakou, a ua maopopo pu no hoi ia oukou, he ahona ia mamua o keia hoohiki kuai pono kaokoa no ka pono koho balota, ka mea hoi a makou e olelo nei, o ka make ana no ia o ko kakou mau uhane. Nolaila, o ka hapala lima, oia ke deragona mua o ka noho ana hooponopono aupuni ana o ka Repubalika Hawaii, i noho Peresidena ia e Dole.
O ka lua, oia ka hoohiki i loaa ka pono koho balota, i koi ia iho nei, iloko o keia mau la, i loaa ka ia kakou ka noho palekana ana, ma ke ano pili kalaiaina; ke kumu hoopukapuka waiwai o ke kahi poe e ake nei, e loaa ia lakou ka waiwai, a me ka hanohano a makou no hoi i olelo aku ai, aole no o kakou pilikia i ka noho iho no pela, no ka mea, no kakou no na mea a pau, a na kakou ilihune no ia e naku aku i kahi e loaa ai o ko kakou pono aole na ka poe ulakolako mai.
Ke oleloia mai nei, e ao aku makou ia oukou ka lahui e huki like ma na hana a pau oloko nei o ka aina i keia la, e laa paha na hana mahiko e ohohia ia mai nei i keia la, ke kanu kope a me ua hana pili kalaiaina, oia paka ko kakou apono aku i na mea a pau a kakou i hoowahawaha ai. O ke komo ana o na kanaka Hawaii iloko o na hana kau ko, malalo o kekahi hui Hawaii a haole paha, he hana ia i pohihihi loa i ko ka lahui hoomaopopo ana, mamuli o ke komo mau ana o na poe Hawaii i hookomo i ka lakou mau dala no ka manao ana, e loaa mai ana ka pomaika, a e kaana pu ana la hoi iloko o ka hanoli me na hoaloha i lulu pu i ka lakou mau wahi hua kulina no ka pono ka noho ana.
Aka, hala ekolu a eha mahina, hoea mai la ka lono, ua pahu mai la ka hui mahiko a ua kanaka Hawaii o mea, a pela aku. Na keia mau hana, mamuli o ke poho pinepine ana o na kanaka Hawaii ilihune iloko o na hana huihui ma ka oihana kalepa, i hookau aku i ka makau i kekahi poe e ae, a hoomaka mai la lakou e kananuha, no ka ike maoli no hoi kekahi, ua hanaia na mea a pau me ka manao kolohe, aole ma ke ano, hoopono, a nolaila, he makehewa ka olelo ana ae o ke kahi o na poe koikoi, he paakiki kuhihewa lakou no ka ike ole i ka pomaikai, a makou hoi e manao nei, he paakiki kupono no, mamuli o ka hiki ole ke hilinai, ehia la iloko o ke tansani e loaa ana hookahi mea e hana ana i ka pono? Ke manao nei makou he kakaikahi loa, a no ia kumu no ke kaohi o kekahi poe i ke komo ana e kokua like ma na hana e makemakeia nei i keia la, a kakou no e ka lahui e ikemaka like nei me ka hoohewahewa ole.
---
HONE I KE KUMU O KA HANA
---
O ka hone iho nei no na nupepa ake koho balota, a hiki i ka helelei wale ana mai la o na iwi ma ke kulanakauhale Poo Aupuo Wasinetona, me ko kakou nonoi ole aku ia lakou, e hoopau oukou i keia hana i ku ole i ke kaulike, a na ke kuahaua a Peresidena Makinile i hookaakaa ae i na maka o ka poe kakoo koho balota, ua haule pahu lakou i ka hone a KE ALOHA AINA, ka mea e ku nei me ka manaopaa, he mea loaa wale mai no ia pono ia kakou me ko kakou hana ole i ka makemake o ka poe e koi nei e hoohiki, a makou hoi e olelo nei, hoohiki no keaha?
Ke hoomau mai nei no kekahi poe i ke kakoo ana he mea maikai ke koho balota. O ko kakou manao like no ia, aohe a makou hoole no ka maikai oia mea, ina nae i kulike me ka makemake o ka hapanui o ka lahui e koi nei, e hele i ka pahu balota me ka hoohiki ole, malalo o ka malumalu o ke aupuni a kakou a pau i hoihoi ole ai, a ina i kukala ia mai pela, ina la i keia la, eia KE ALOHA AINA ke koi nei i ka lahui e ku a maloeloe, kahei na umauma i ka manaolana o ka pono a me ka holomua o ko kakou aina a kakou i molia ai, nona kakou i keia la, i ka la apopo, a ina la no a pau o ko kakou ola ana, a aole la he mea nana e kue aku, no ka mea, he hana ia i ku i ka pono a me ka pomaikai.
Aka, no ko makou ike ana, he hana hoopilikia keia hana koho balota, pela makou e hono mau nei i ke kumu o ka hana, a hiki i ka lilo ana o ka liuliu koho balota i mea oi@. A pela no makou e ao mau aku nei, i nui aho mai hoolohe i na ao lalau a hai papapau auanei @ako. @e @@ ko ka hale.
I ka malie no kakou e hale ai, a e loaa wale mai ana no ia mea ia kakou. E hone wale no na poe alakai nupepa lalau, a e loaa no ia lakou ka laau lapaau kupono no ko lakou lae, a me na opu, he minamina a me ka mihi.
---
KE MINAMINA MAINEI
---
Ma ko makou kilohi ana iho maloko o kekahi mau nupepa Hawaii o keia kulanakauhale, ua ike iho la makou i ka minamina ia o ka hoopau wale ia ana mai nei o ke koho balota, mamuli o ka hoonele ia ana o na iini o ka poe nana kakou i paipai iho nei e hele e hoohiki, i loaa ai ia kakou he manaolana no ko kakou lanakila, ma ke kahuaa koho balota.
He oiaio, aohe a makou olelo paipai no ka hele e kokua i keia hana, oiai, ua hoiko aku makou imua o ke akea, a imua hoi o ka lahui holookoa o Hawaii, he kue makou i ke komo pu ana e moni i ke koko iloko o na hana ino, oiai, o ko makou enemi ia, aole e loaa ka ikaika, pela e alakai ai iloko o na hana a kakou i hoowahawaha ai, elike me keia e kaukolo ia mai nei, oia hoi, "ina no e aihue kekahi powa i kau eke dala, mai huli oe iaia, no ka mea, o kana aku la no ia, o kou pono, e aihue aku elike me kakou hoa i hana ai."
O keia kekahi o na ao lalau loa a ko makou mau makamaka e hoomau mai nei i ke kaukolo ana ia kakou ka lahui, me ka minamina pu no ka haule pahu ana o ka apu auhuhu no a na makamaka e minamina mai nei no ko ke Akua ahonui a kokua mau ana i ka lahui popilikia e hoohiolo i na kuko lapuwale o ka poe ikaika, a makou hoi e olelo nei, ua hiki no na lakou e minamina, no ka mea, o ko lakou pono no ia, aole no kakou, a oia no ka makou e hoike aku nei, i nui ke aho, e kaulona iluna o ko Amerika Ahaolelo lahui, a ke loaa ole ko kakou pono ilaila, alaila, oia auanei ka wa e loli ai ke keokeo i eleele, a o ka uliuli i omaomao.
No kakou iho, mai@ inamina, no ka mea, aohe no o kakou kumakena aua aku nona o ko kakou po@@ ia o ka ualo ana aku la, pau hoi ia kupa ino e noke ai i ka paluku a palupalu, a nana hou aku ana kakou o ka hoala hou ia ae ona kumuhina e hoohihia hou ai i ka lahui, elike iho la me ka hoohiki kakoo Repubalika Hawaii i wahi e loaa ai ka mana koho. Minamina i na mea lapuwale, he poino ka hope.
----
E haawi ia ana he aha laalea malalo o S@@@ Lui ae nei e na haumana oia kula ke hiki aku i ka po Poaha, Iune 22.