Ke Aloha Aina, Volume V, Number 26, 1 July 1899 — Page 3
| This text was transcribed by: | Rosemary Mccune |
| This work is dedicated to: | Kaelene Puanani Ahu Rey |
KE ALOHA AINA, POAONO, IULAI 1, 1899.
=========================================================
[entire page bordered in black]
AIA MA KAWAIAHAO.
-
KE KINO WAILUA O KA MOIWAHINE KAPIOLANI.
-
Ua hoihoi ia mai ma ka Wanaao Poaha.
-
Ua hoea mai la ke kino puanuanu o ka Moiwahine Kapiolani he mau minute koe a kani ae ka hora 2 o ka wanaao Poaha, iwaena o na leo paiauma kumakena o kona mau makaainana noloko o ka lua kini o Kawaiahao. Mai na hora mai o ka luila o ke ahiahi ka haiamu ana o na makaainana no ke kali ana ia Lani Alii a lakou, a hiki i kona hoea ana mai, ka wa hoi i hoopihaia ai oloko o ka luakini a me ke alahele ana e nee mai ai me na kanaka o na lahui like ole e ka @ hoomanawanui ana hoi, no ke ake ana e ike lihi wale aku i ka hoihoi ia ana mai o kona kino alii aohe hanu e moe hookahi iloko o ka hale laa a na makaainana i kukulu ai.
I ka wa o ka huakai e hookokoke mai ana i ka luakini, ua p@a koki ae la ka lewa me na leo kumake na o ka ehaeha. Ua ukali ia mai hoi kana huakai mai Pualeilani mai e na Keikialii Kawananakoa a me Kalanianaole, kona mau hoaloha he nui wale, na poe e paa ana i na puloulou na kahili a me n ohua hoi o kona aloalii, a he ku hoi i ke eehia ko lakou nanaina i ka ike aku i ko lakou nee malie ana malalo o ka hoomalamalama ana a kekahi mau lama Hawaii maoli.
Ma ke anuu oluna e komo aku ai iloko o ka luakini, e ku mai ana na kahuna o ka hoomana Enelani, a na lakou i alakai aku i ka huakai noloko o na paia ihiihi o Kawaiahao. Aloha no. Ua malama kokeia he anaina haipule maluna o ka holowaa o ka Moiwahine Kapiolani, a i ka wa i pau ai o ke anaina haipule, oia koke no ka wa i hookuu akea ia ai ka lehulehu e komo aku noloko e ike ai i kona kino e moe hope ana a nalo aku no ka wa pau ole.
I kela manawa koke no i komo aluka aku ai na kauaka me ka hiki ole i na koa kiai ke paa mai i ko lako laina kiai, a iloko o na minu pokole loa ua hoopihakui ia ae la oloko o ka luakini o Kawaiahao me kekahi heluna kanaka nui hewahewa e hoohiolo ana i ko lakou mau waimaka no ka mea aloha i hala aku la.
Ua uhi ia ka puka pa e komo aku ai owaho, a me na puku komo oloko o ka laukini o Kawaiahao, me ka palauli eleele o na kahakahana lole kanikau. Aloha e Kapiolani.
I keia awakea o ka Poalima i hookuu akea ia ai ka lehulehu no ke kipa ana aku e ike hope i kona mau helehelena aloha, a e hoom@u ia aku ana pela a hiki i ke au@oe o ka po Poaono.
===============
NA KE POOLA E HUKI ANA I KE KAA KUPAPAU.
-----
Ua loaa mai ia makou ka lohe na ka Hui Poola e huki ana ke kaa kupapau o ka Moiwahine Kapolani, elike me ka huki ia ana o ke Kama'liiwahine Kaiulani, ma keia La Pule iho, i ka wa e malama ia ai kona hoolewa no ka il na o na alii ma Mauna Ala. O ka nui o na Poola i loaa i keia wa, ma kahi no ia o aneane ekolu haneri, aka, ke hoomaopopo ia nei nae, me he mea la ma@ua o ka hiki ana mai o ka La Pule, e hiki aku ana paha ko lakou heluna i ka eha haneri a oi. O ko lakou mau aahu e kahiko ana ia la elike loa ana no ia me ko lakou aahu mua o ka hoolewa o Kaiulani.
--o--o--o--
KE TELEGARAPA UWEA OLE.
-----
E hoohui ia ak ana keia mau mokupuni ma keia mua aku me na telegarapa uwea ole, a ua manao wale ia maloko o hookahi akahiki mai keia wa aku e lele ana na huaolelo mai kahi mokupuni a kahi mokupuni aku.
O ka haole nana e noonoo nei i ke kukulu ana i keia telegarapa ano hou ma Hawaii nei, o F. J. Cross, kekahi o na haole i piha makaukau no ka lawelawe ana i ka oihana uwila. O ka waiwai io o ka hui nana e kukulu ana i keia telegarapa, e hiki aku ana ia i ka $250,000, aka o na hooiilo nae, aole ia e hoea aku ana ia heluna.
O na hoolala no ka hoouna ana aku i na lako paahana, ua pau ia i ka hoomakaukau ia. O ke ano telegarapa a Marconi, e hoohana ia nei ma ke kowa o Enelani a me Farani oia kai manao ia no ke kukulu ana maanei.
O ke kikowaena o keia hui a me ke keena oihana ma Honolulu nei, mailuna aku o Leahi, ua hiki ke hoolele ia na huaolelo i Molokai, a mailaila aku hoi no Maui, a ma Maiu aku no Hawaii, e hoohui ia aku ana na telepona me keia telegarapa a na lakou hoi e panola aku mao a maanei o na mokupuni i na olelo a ke telegarapa. O na olelo e hoouna ia aku ana mai Honolulu nei no Hawaii, e hoea aku no ia ilaila iloko o na sekona pokole.
O kahi wale no e kanalua ia nei, oia ke telegarapa mai Honolulu aku nei a hiki i Kauai, oiai, o ka kowa mai anei aku a hiki ilaila, he kanaono mile, a o ke kaawale kou o ke kowa o ka English Channel, kahi a Marconi e hoohana nei i kana awaea mai kahi aoao a kahi aoao, he kanakolu kumamalua wale no mile. Aka, ua olelo ae no nae o Cross he manaoio kona e holopono ana no ka launa kamailio me keia mokupuni. Eia o Cross ke hoomaka nei i ka hana, ua manao ia e holopono ana no keia hana mamuli o ke komo nui ana o kekahi poe kuonoono iloko o keia hui.
--o--o--o--
HOPENA O KA HOOMALU IA ANA.
-----
Mahope koke iho o ke awakea Poalua nei, i huli hoi mai ai ka mokuahi Columebia noloko nei o ke awa me na ohua o ka Nippon Maru, oiai, ua pau na la hoomalu a ka Papa Ola i hoopuka ai me ka puka ole ae o kekahi ma'i. Na ka mokuahi Eleu i hoihoi mai i na ohua kapena no uka nei o ka aina, a o na limahana Iapana a me Pake, ua hoihoi ia aku lakou no a pa hoomalu ma'i o Mauliola, no ke kali ana i na mokuahi holo piliaina e lawe aku ai i a lakou no na mahiko like ole. Ua hoohauoli ia na kamaaina i hoomalu loihi ia no umi la, i ko lakou kaawale ana mailuna o ka mokuahi i noho pio ai.
Iwaena o na ohua kapena i hoolele ia mai, o Kauka Mauna kea kekahi, ke kauka lio i holo aku ai maluna o ka moku lawe lio Conemaugh, no ka malama ana i na holoholona o Amerika Huipuia a hiki i ko lakou hoea ana i Manila.
--o--o--o--
HOOHAKALIA IA KE KOPATIKA.
-----
Mahope o ka haalele ana aku o ke pailata i ke Kopatika, i ko na wa mawaho o ke awa, ua hoohuli ae la oia a haawi mai la he haoilona ma ka hae no ka hoi hou ana aku o ka waa a pailata i ka moku. Ua hoohikilele ia ae kekahi poe no keia hoi hou ana mai o ka Kopatika. Aka, i ka pili ana aku nae o ka waapa ma ka aoao o ka moku, ua hoo kau ia mai la he hao'e iluna o ka waapa nona ka inoa o Pearce, a hoihoi ia mai la no uka nei o ka aina.
Ua olelo ae o Pearce ua oua oia i kona wa i kau ai maluna o ka moku, me ka maopopo ole iaia ua holo ka moku, a hiki i ka wa i haalele iho ai o ke pailata.
--o--o--o--
E haelele iho ana ka hapanui o na mokuahi holo pili aina i ke kulanakauhale nei i kieia pule ae ma ka Poakolu, mamuli o ko lakou hookuu ana i na luina hana e hauoli ma ka la 4 o Iulai.
Ma ka po Poaha o kela pule aku nei, ma ka hookuku paikau i mala ma ia ai maloko o ka helepule Palauia, e na keiki opio oia halepula ua lilo ka makaua mua ia Steven Parker W@pa, a o ka makaua elua ia Solomon Kaialoa he ulele hue kepau no keia Keena. He mau me dala na makane. Ua eleu no.
===============
EIA HOU NO KEIA HOU PAHI
-----
AIA MALOKO O KA HAUKI PILA KA MEA POINO.
-----
Ua manao waleia aole oia e ole loihi ana.
-----
Ua malama hou ia ae he hou pahi weliweli ma ka hora 9:30 o ka po Poakolu nei, mauka o kahi hoolulu kaa happumi, eia ke wa iho nei ka mea i hoopoino ia ma ke kulana nawaliwali, me ka manao wale ia aole oia e palekana ana mai na palapu i loohia iaia mai kona hoa paio mai. Aia ma kahi kokoke i kona puuwai kekahi moku pahi nui a hohonu aia pu hoi ma kona pulima hema kekahi moku kuhohonu.
Ua hoopulu ia kona aahu me kona koko ponoi, me ka mamaoia mamuli o ke kahe nui ana o ke koko e poino ana kona ola me ka hoihoi pupuahulu ia aku no ka haukipila.
Ma ka manawa i hoikeia ae la maluna, ua ulu ae la he hoopaapaa mawaena o kekahi mau keiki opio nono na inoa o David Kuulei a me Arthur McColgan, ma kahi kokoke ia ka hale hoolulu kaa hapaumi, ua akoakoa ae hoi he puulu nui o ko laua mau hoaloha.
I ka wa i hahana loa ai ka laua mau hoopaapaa ana ua ikeia aku la o Kuulei i ka hapai ana ae i kekahi pahi, a me ka hoopuka ana ae i keia mau olelo, "me hookahi puupuu ua lawa ia nou," lumai aku la oia i ka makana o kana pahi iloko o ka umauma o kona hoa paio. Ua pahu hou aku o Kuulei i kana pahi maluna o McColgan, a i kona wa i pale ae ai, na kamumu aku la ka pahi i kona pulima.
Ua mahuka koke aku ka limakoko me ka haalele ana iho i kona hoa e waiho ana iloko o ka ehaeha, aka, mahope iho nea oia wa, ua loaa aka la o Kuulei i kekahi keiki i ike i kana mau hana weliweli me ke koi aku iaia e hoi e nana i kona hoa, o kana i pane mai ai, "ina ua hoeha loa ia o Arthur e lawe no au i kuu ola."
O keia ae la ka moolelo o keia hakaka manaonao i hoike ia mai e na poe i ike pono ie Hope Ilamuku Chillingworth.
--o--o--o--
Ua hoopioo ia ae na poe i akoakoa ae maloko o ka hale keaka Oliuma ma ka pa Poahe nei, mauuli o ka pau ana o kekahi mau paku lele i ke ahi, i ka wa e maia ma ia ana o ka hulahula ahi, ka panina hoi o na lealea oia @, aka, ua pio koke no nae ke ahi, me ka hoo@ au la aku o na hana lealea.
================
Nuhou Kuloko.
-----
Neoneo Puuloa i ka @ a Kaahupahau, pela ke kulana @ na alii o kakou e nokea aku nei e ka make. Walohia no.
Eia ke kukulu ia ne ke haa kupapau o ka Moiwahine Kapiolani, ma ka hale hana kaa a Wright ma ke alanui Papu.
Eia ke luilui mai nei kekahi poe Amerika o ka kulahakauhale nei, he puu hoohiwahiwa i ko lakou mau hale oihana no ka 4 o Iulai.
E hiki ai ana ma kahi o ke kaa poniuniu he poe himeni, mawaena o keia mau loea himeni he mau kaikamahine kekahi, ma keia po Poaono iho.
Ua pouli ae ka mahina me ka hora 3 o kela wanaao Poalima, no kekahi manawa loihi. He hookakahi pouli i ko o ka La a pela pa hoi ne ka mahina, iloko o Dekemaba e@keia ai keia mau pouli, aole nae i ike maokaka ia maanei.
Ua hu mailuna aku o ke alahao ke kaaahi lawe ohua mai Kahuku mai, malalo o Waianae ma ke ahiahi Sabati nei. Aole he poino i ike ia, a aole no hoi he ohua i hoeha ia. Ua hoouna ia ak he kaaahi ma Honolulu aku nei a lawe mai la i ke kaaahi i hu ai.
O ka hoike a ka hale pepehi holoholona mai ka halawai hope ana a ka halawai hou ana iho, la a ka Papa Ola. He 158 bipi, 485 hipa a me 165 puaa i pepehi ia. O na i'a o ka makeke ia pule he 56 290.
E wehe ia ana e J. S. Spitzer ma ka la 1 o Iulai, kona halekuai lole aahu nui o na kane. Ke kono ia aku nei na mea a pau e kipa mai, a e wae no lakou iho. E loaa no keia halekuai ma ke alanui Hotele, kokoke i ke alanui Papu.
[pointing finger] Ke hoike ia aku nei ka lohe i na poe a pau e lawe ana i ka nupepa KE ALOHA AINA pukali a @ puka pule ma k@ inoa o Sam'l
K@naana ke papa la aku nei k@ oukou hookaa ana i ke ole o ka pepa ma kona lima. Ua hoopaa loa ia aku kona non@ Luna ana no makou. @ i keia i @
MA KE KA@
===============
HALEPAIKII
Kihi o na Alanui Kamika me Pauahi.
NO ELUA PULE WALE NO
e hoemi ia ai ka uku o ke pai o ke lakou mau auhau mamua.
E HOOMAKA ANA MA KA LA
10 IULAI 1899.
O na kii nunui $1.50 o ka hapakakini, na hoemi loa @ iho ko lakou mau kumukuai. N@ ku pena, ua hiki ke hana ia e ka noeau loa.
E hele mai e na makamaka e ike no oukoa iho.
Yamamoto.
Honolulu, Iune 29….2w