Ke Aloha Aina, Volume V, Number 31, 5 August 1899 — Page 8

Page PDF (758.66 KB)

This text was transcribed by:  Kelly Murray
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

POAONO, AUGATE 5, 1899.

 

KUAI HOEMI NUI O NA LIPINE MA KA HEIAU O NA PAIKINI.

 

E kuai ia aku ana na LIHILIHI me ka emi ma ka Poakahi ae nei, Augate 7, 1899.

NA LIHILIHI, LIHILIHI, LIHILIHI.

NA LIPINE, LIPINE, LIPINE.

NA KAMAA WAHINE, KAMAA KANE, KAMAA KEIKI.

            MA KA HALEKUAI O KA HUI KUAI LOLE HAWAII, Alanui Papu, Helu 420.  E hoomaka ana ma keia Poakahi ae, Augate 7, 1899.

MOSES PALAU, Luna Nui

_____

HE MOOLELO WALOHA NO KA UI SOPAEA.  ILOKO O KA HANOHAO A ME TOME BAKALA Ka Ilihune.

 

Hoohenoia no [KE ALOHA AINA.]

            A oiai hoi o keia hoapono ole ana aku ona i keia hanohano i loaa aku i keia mau opio, he mea ano nui ia iloko o ka noonoo o ua Puuku la, a oia hoi kana e namunamu la iloko iho ana, heaha la ka kana makana kupono i manao ai e haawi na laua, o ka haawi holookoa aku no ka paha i ke aupuni na laua e hooponopono.

            Oiai e nawe malie ana keia mau manao iloko ona, oia no ka wa i poha mai ai ka leo o ua moi la, i ka i ana mai mo na helohelena hauoli e hoopau ia ae ai na manao kanalua iloko o ua Puuku la.

            E kuu hoaloha maikai, ano, ua ike a hoomaopopo au, ma ka'u hakilo ana i ke kulana hana a keia mau opio elua, aia iloko o ko laua lima ka ikaika o ke aupuni kahi i paa ia ai, a'u hoi i hoike aku nei ia oe me ka hookamani ole, aole i lawa ia wahi makana me ka hana a laua e malama nei no ka pono o ko kakou aupuni.

            Nolaila, e lohe oe mai keia la aku, ua hookiekie aku i ko'u kapena makai, i alihikana nui maluna o na aumoku kaua maluna o na wai o ka moana a me na pualikoa maluna o ka aina maloo.  A nolaila, ke ike la oe i keia wa, pela wale no e paa ai ka mana o ko'u aupuni iloko o kuu lima.

            Ke hookohu pu nei au i ko'u Hamuku opio hoopono, i Kuhina Nui no ko'u aupuni, a e noho laua a elua maluna o ka'u papaaina i na wa a pau, a o ka make wale no ka mea nana e hookaawale ia laua mai a'u aku.

            Mamua o ke ala ana mai o ua mau opio la mai ko laua hiamoe ana, ua pau na mea a pau i ka hana ia, elike me ka makemake o ka moi a o ko laua mau hookohu pili oi hana, ua lawe ia aku la ia a waiho ia iluna o ko lana mau pakaukau pakahi, me ko laua moeuhane mua ole, pela na alakai ana a ka pomaikai maluna o laua.

            Ma keia wahi e ike ai kaua e ka makamaka heluhelu, o ka haawi ana aku me na oihana nui a kiekie o ke aupuni o ua moi opio la, oia ka hookuikahi ana o na manao o keia mau opio ekolu, a lilo i hookahi hana, a i hookahi hoi puuwai ma na mea a pau.

            I ka haalele ana aku o ka moi i kona Puuku, ua hoi pololei aku la oia noloko o kona rumi moe ponoi a haule aku la e hoao me Niolopua, ka aina moeuhane pahaohao,

            I ka wehe ana mai o ke alaula o ke ao, a e hoomalamalama mai ana hoi na kukuna alohilohi o ka la maluna o na pae puu o ua aina nani la a ke onaona i noho ai.

            Aia hoi, ua hoopihoihoi koke ia ae la ko laua mau manao pakahi, i ike ana aku i kekahi mau leta nunui e kau ana iluna o ko laua mau pakaukau.

            Na keia mea i hookikina mai i ko laua mau manao e lalau aku i keia mau leta e kau ana, a wehe ae la i ka wa-hi i hoopaaia ai, me ka manao ole o laua, aia he mau haawina o ka pomaikai maluna o laua.

            Ua hoohikilele koke ia ae la ka manao o ka ilamuku i kona ike ana iho, ua hookohu ia oia ma kekahi o na kulana kiekie loa iloko o kona aina hanau, ka mea hoi ana i upu ole ai, e hoea aku ana oia i ka piko i kahi lihaliha o ka momona.

            A oia kana i ku koke ae ai iluna a hele pololei aku la ma ka rumi a kona hoaloha e noho ana, me na manao e nalu ana iloko ona, mamuli o kona ike ana aku i kekahi leta e kau ana iluna o ke pakaukau, i ano like no hoi me kana.

            A i ko laua wa i hui ae ai i kahi hookahi, ua kaa mua aku la na hookaau olalo ana i ka ilamuku, a mahope o na hoohele kamailio ana ua hoike aku la oia i kana mau mea hou ano nui mai ka moi mai, ma o kona lilo ana i Kuhina Nui no ke aupuni.

            A i keia wa no hoi oia i unuhi ae ai i kona hookohu a hoikeike aku la imua o kona hoa me na manao o ka hauoli e hoike mai ana ma kona mau maka.

            A oia kana i hoomaoe aku ai i kona hoa, i ko'u komo ana iloko o na mahele mua o ka pomaikai, o oe pu kekahi e kaana pu ana i na pomaikai o keia noho ana.

            Mahope o ka laua mau kukai kamailio ana, oia no hoi ko Tome wa i lalau aku ai i kana leta a wehe ae la i ka wa-hi, a ike iho la i na mea a pau i hanaia.

            Mahope iho o ko laua hoonanea ana, oia no ka wa i kani mai ai o ka bele o ka aina kakaniaka, a pela laua i haalele iho ai i ko laua rumi e noho ana.

            Maka papaaina a ke alii opio i hoonuanua ia me na ano like ole, i noho iho ai ua mau opio la e hoolawa i ko lakou mau houpo lewalewa.

            Oiai lakou e ai ana, aia hoi, ua hoea mai la na hoa o ka Aha Kuhina o ka moi, na hoa o ka Ahakuka a me na luna aupuni kiekie e ae o ko ka moi aupuni, no ka haawi ana aku i ka lakou mau hoomaikai nui maluna o ko lakou mau hoa hou i pailani ia ae e ka maaao makee kanaka o ko lakou moi.

            Ua hoomaha ae la lakou maloko o kekahi rumi oloko o ka halealii, kahi hoi a ka  moi i hoike aku ai i kona manao nui o ka hookau ana aku i ka hanohano kiekie maluna o kekahi mau kanaka opio elua ana i hilinai ai.

            A nolaila, o ka laua mau lawelawe pili aupuni ana, ua mana ia me ka hiki ole ke kue ia e kekahi o ko'u mau luna aupuni.

            Ua lilo keia mau olelo kuoo a ka moi, i mea ano nui iloko o ka puuwai o kela a me keia hoa o ka Aha Kuhina, aole hoi o lakou wale kai hookahaha ia me keia mau manao anoninoni, aka, o na hoa no hoi kahi o kona Ahakuka, iloko oia wiliau manao hookahi.

            A me ka hookaulua ole iho, ua pane koke mai la kekahi hoa o ka Aha Kuhina, i ka i ana mai penei:

            Ua hookahaha nui ia ko makou manao, mamuli o kau kono e ke 'lii no na luna aupuni hou au i hookohu ae nei malalo o ka mana ku kaa wale i loaa i ka nohoalii, i aponoia hoi e kona Aha Kuhina piha, a me na hoa o ka Ahakuka.

            Ua hana anei ka mana moi pela, ua haliu mai anei kona alo a nana ia kakou kona mau hoa paaua o ka pono o ke aupuni, ka poe hoi nana i hooholomua i ka pono o ka noho ana o ka lahuikanaka,

            Heaha ka hewa o ko kakou Kuhina Nui, a me kona Alihikaua kiekie e hiki ai ke hoopau wale ia malalo o kou makemake ponoi e ka moi, ka mea hoi a'u e olelo nei, heaha ka mana a me ke kuleana o ko ka moi hoopau ana, a ma ke kumu hea oia i kuleana ai e hana pela, oiai kakou e paa ana i ke kuleana hoopau a hookohu iloko o ko kakou mau lima i na wa a pau.

            Na keia mau olelo wela, me he giana pauda la, i hookaakaa koke ae i na maka o ka moi, a ike koke iho la oia, eia keia mau aha mana elua o ke aupuni ke keehi mai nei aia, ma ka hoole ana i kona mana e hoopau i ke Kuhina Nui a me koua alihikaua nui,

            A oia no ka wa i ku ae ai o ua moi la iluna a kahe mai la me ka leo malie, e hiki ai i keia poe a pau ke lohe pono.

            He oiaio, mai kinohi mai o ko'u pii ana ae ma ka nohoalii o ko'u mau makua a me na kupuna o'u, u hooko wale lakou i ko oukou mau makemake i na wa a pau, me ka hiki ole ia lakou ke hana elike me ko lakou manao, i mea e pomaikai ai ke aupuni.

            I keia wa ano, eia oukou ke hookikina mai nei ia'u, e kii hou aku au a lawe mai i ka mea a ko'u lunaikehala i apono ai, a i kakau ia hoi e ko'u lima ponoi.

            Mamua o ko'u ae ana aku i ko oukou makemake, e pono ia'u ke ninau mua aku ia oukou, heaha na pomaikai i loaa mai malalo o ka noho lawelawe ana o keia mau kanaka elua, aole anei ua hookuemi hope ia na hana holomua o ke aupuni malalo o laua?

            Ua ulu ae hoi na punana haihai kanawai ma kela wahi keia wahi, ua hiki anei ia oukou ke olelo mai, he mau kanaka kupono ia e malama ai i ka hana o ko'u aupuni, a'u hoi e hilinai nei e loaa ana ka pomaikai ia'u a me ko'u lahuikanaka pu.

            Nolaila, e hoomaopopo iho oukou mai keia wa aku, aole loa e hiki ia'u ke hoihoi hou mai i ka mea a ko'u naau i apono ai.

            Nolaila, o ka oukou mau olelo e kaohi ana i ko'u mana, ua pale loa aku au ia mea, a ke hoopaa nei no au elike me ka mea a'u i ike ai he pono.

            Na keia mau olelo oolea loa a ka moi i hoopau ae i na manao paakiki o na hoa oloko o keia Ahakuka me ko lakou pane hou ole aku i hookahi huaolelo.

_____

            O ka Poakolu iho l aka la hanau o ka Emepera o Kina.

_____

OLELO HOOLAHA.

 

            O makou o na poe o ka hui o ke kula o Kaelepulo, Kailua, Oahu, ke hoike aku nei makou o na holoholo na o Piomanu i make, e uku mua ia mai ka uku kula, ina aole e uku mua ia mai ua lilo loa no ka aina keia mau holoholona, mai keia la e puka aku nei, a umi la mahope aku o ka puka ana o keia hoolaha.

            O makou no,

J. MAULIOLA,

W. KAWELO,

D. KAIHENUI,

Honolulu, Iulai 10, 1899.

_____

ILI KA MOKUKUNA LA NINFA.

 

            Ua ili ma ka hora 4 o ka auina la Poakahi nei, malalo ae nei Puuloa, ka mokukuna La Ninfa, ma kona alahele no ke kulanakauhale o Honolulu nei, mai Hanalei, Kauai mai.  Ua haawi mai oia he mau hoailona poino, aka, aole nae he poe i ike i keia mau hoailona, aka, na hoopakele ia nae na olulo e kekahi waapa i hoouna ia mai e kekahi mokuahi holo piliaina e holo ana no Kauai, a na ua waapa la i hoihoi mai ia lakou no Honolulu nei.  O ka nui o na poe maluna he 11, a ua ili  hoi ka La Ninfa, i kona wa e hoopiipii ana i ka makani.  Ua hala aku ka moku kolo Eleu no ka hoao ana e hoopakele i ka moku poino.  Ua kapili ia ka La Ninfa ma Nu Ioka, i ka 1877, a o Kapalakiko hoi kona wahi i noho loihi ai, aka, he mau mahina oihi ae nei i hala ua laweia mai la oia no Honolulu nei a kuai ia aku la ia Harry Evans.  He mahina ae nei no i hala, na lilo iho la oia ia Wilson & Whitehouse ma ke kuai ia ana.

_____

            Aohe mau lono kaua ano nui i loaa mai Manila mai, oiai, aia na aoao a elua ke kali la no ka pau ae o ke kikina ua, a oia auanei ka wa e ulele hou ai laua.

_____

J.M. MONSARRATT,  MAUNAKEA.

HE LOIO A LUNA HOOIAIO.

 

Maloko o na Aha Hookolokolo a pau o Hawaii a me Amerika Huipuia.

He mau mea hoale aku i na poe waiwai paa.

            Keena Hana:  Alanui alepa, makai iho o ka Hale Leta.         tf.

_____

Allen me Robinson, He mau mea kuai.

Papa, Na Lako Kukulu Hale, Pena ame Aila a pela pu no hoi me ka Nanahu.

            Keena Hana ma Alanui Moiwahine.

_____

UA LOAA MAI, HE HELUNA O NA

Pena a me na Aila Pena,

Na Hulu Pena,

Na Kapuahi Aila,

Na Kapuahi Fisher, (ua hoemila ke kumukuai)

Na Palau na ano apau.

Na Lako Mahiai.

Ho, Oo, Kopala, Kipikua,

Na Pakeke o na like ole,

Na Ipuhao, Ipu Ti,

Na Lako Aniani.

            E loaa mai ana he mau waiwai hou maluna o ka mokuahi Auseteralia.  Nolaila, e kipa mai, a e wae ao oukou iho, hoemi loa ka makou mau kumukuai.

 

Hawaii Hardware Co., Ltd. (HUI LAKO HAO HAWAII, I KAUPALENAIA)

Alanui Papu, ma e ka Banako o Spreckels.     tf.