Ke Aloha Aina, Volume V, Number 34, 26 August 1899 — Page 4

KE ALOHA AINA

4                                  KE ALOHA AINA, POAONO, AUGATE 26, 1899.

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

HONOLULU....AUG. 26, 1899.

 

KE HOOIA MAI NEI.

 

            Ina la i aui aku la, e hakoko ana kakou a pau no ka pono o ko kakou aina hanau, ua nui a lehulehu na poe i ku mai a paio, me ka olelo ana, mai puni oukou i keia mau palapala hoopii e kue ana i ka hoohui aina, oiai, aole e loaa ana ia oukou ka mana koho balota, ke kuleana e hiki ai ia oukou ke hooko ia ko oukou mau makemake, koe wale no ka poe i kakauinoa me ka apono ana e haawi aku ia kakou i inaina ka komohewa, ka lima ikaika, a pela aku.

            Aka, heaha kau e Hawaii aloha i hana ai no ka pono o kou aina?  Ua ku ae no oe a hoole aku, me ka hoao mau ana e paio aku, i na wa a pau, a hiki i ko kakou hoohui ia ana me ko kakou hoihoi ole, a pela no a hiki i keia la, na pa mai la ko kakou mau lae i na olelo walania a ko kakou mau hoaloha, me he kui la e iniki malie ana i ka houpo o ko kakou mau manaolana, me ka nalu pu ana iho o ka noonoo, he oiaio anei, e nele loa ana kakou i ka pono koho balota.

            He oiaio, ua hoohihia ia kekahi poe o kakou malalo o keia manao kehihewa, o nele io auanei kakou ia ua mana la, ke kuleana hoi e hiki ai ke hana ia na mea a pau i kulike me ko kakou mau manao, a malalo oia mea, ua nonoi aku la kekahi poe i mana koho, ma o na palapala hoopii ia, e maliu mai o Amerika ia pono no kakou Hawaii.  Aka, heaha nae ka mea i loaa mai i ka poe i puni wale, a i pau poo a pau hiu hoi mahope o keia hana.

            Oia no ka lilo ana aku o ka hanohano o ka inoa maikai mai a lakou aku, a ua like lakou me he poe manu ahiu ala no ka nahele, ke ike mai ia kakou poe i hana ole ia mea, ua eena e ko lakou mau helehelena, a elike no hoi me ka ka Palapala Hemolele i olelo mai ai, "Hohe wale ka mea hewa," no ke aha?  No ka mea, ua ike kona lunaikehala i ka mea pono iloko o kona naau a hoahewa, aka; o ka noonoo o ka mea hoopaakiki, kue no oia iaia iho.

            Eia iloko o keia mau la, ke hapai hou ia mai nei ke kumuhana no ka pono koho balota o ke kanaka Hawaii i hoohiki ole malalo o ka Repubalika Hawaii a me ka Repubalika o Amerika, ina paha e loaa ana ia kakou aole paha.  Oiai, o kakou a pau, a o ka hapanui loa iloko o keia Paeaina, he poe i ae ole e kau i ko lakou pulima maluna o kekahi apana pepa, a i ole, ma ka hoohiki waha ana paha.

            Ua olelo makou, he mea loaa wale mai no ka pono koho balota ia kakou, me ko kakou hoohiki ole, a ke hoomaopopo nei makou eia na nupepa kue ke hamama mai nei na waha ma ke akea, me ka olelo ana ae, "E loaa ana anei ka mana koho balota i na Roialiti e nele nei i keia wa, mamuli o na mea i hoike ia ae nei?  No keia ninau, ke olelo nei makou me ke kanalua ole, e loaa ana no ia pono i na Roialiti kane a pau i loaa na makahiki he iwakaluakumamakahi.  Aole he mau kaupale ma ke kanawai a ke Komisina e hoonele ia poe ia Pono Makamae Kuokoa, Augate 18, 1899".

            O keia ae la ke kahua a makou i ku ai a paio me ka hopohopo ole, me ko makou mau hoikeike mau aku no imua o na makemake he mea loaa wale no ka pono koho ia kakou, mamuli o ka loaa ana ia kakou o ka uhane ike a me ka naauao, a oia naauao i loaa ia kakou, ka mea nana e hoopalahe i ka manao o ka poe kue, elike me ka nupepa Kuokoa i kona mau la kinohi, he kuu ia kakou i ka nele loa, a i keia la, ke i mai nei, me ke kanalua ole, e loaa ana ia pono ia kakou na Roialiti i hoohiki ole, me ke kumukuai ole, aole hoi i kaulaleo, aole i na mohai, aka, iloko o kela mea nani iloko o ko kakou mau houpo, ke aloha i ka aina hanau no ka wa pau ole.

 

AOLE E PIO KA MANAOLANA

 

            He mea kamahao loa iwaena o keia lahuikanaka Hawaii ponoi, ka poe hoi nona ko makou hooikaika pauaho ole ana mai na kane, na wahine a me na keiki, ko makou lohe pono ana i ka lakou mau huaolelo i pane pololei mai ai imua o makou, aole i pio ko lakou manaolana no ka loaa ana ia kakou he mau kanawai maikai mai ka Ahaolelo mai o Amerika, a i ole ia, i aupuni maikai i kulike me ko kakou makemake.

            He mea nui keia ia makou, oiai, o ka eono makahiki keia o ko kakou ku ana e paio no ka pono o ko kakou aina hanau, a ua lilo hoi na inea a me na hooikaika ana o na la i hala aku la, i mea ole i ko kakou mau manao a ina no paha he umi a iwakalua makahiki ka loihi o ka manawa a ko Amerika Hale Ahaolelo e haawi ole mai ai i na kanawai a me ke ano aupuni i ku i ko kakou makemake, pela no auanei ka loihi o ka manawa o ko kakou noho ana me ka ae ole aku i na manao hookonokono o kekahi poe, e huli a e ae aku e noho malalo o ke aupuni i oki ia kona poo, kona kino, a koe kona pauku hiu, a ke hou hewa nei kona hiu i o a ianei, elike me ke ano he kino eepa kona a ua hoenuhe ia hoi.

            O ka hookokoke ana mai o ka wa koho Peresidena o ka Repubalika o Amerika iloko ae nei o ka malama o Novemaba, he mea no ia e ulu mai ai he manaolana iloko o kakou pakahi, ka loaa ana i kanaka kupono, noonoo akahele, ahe hoopono hoi ma kona kulana, elike me ko Peresedena Kalivalana ano, he kue i na hana nao wale, ke apuka, a pela aku, a malia paha, aia io iloko oia mau la, e loaa ai ia kakou he ole hou ana, elike me ke ano o ke kino i hoomaule ia a pohala hou mai.

            Aohe a makou mau olelo hou aku mawaho ae o keia, oiai, ua ike no makou, aole loa e hiki i ke akamai o ka poe Kakaolelo a me na kilokilo o ka aoao hoohui aina, ke hoao e hoohuli i ke kupaa i kukulu ia maluna o ka oiaio, ina no he mau miliona dala e lu ia mai ana iloko nei o ka aina.  O ke aloha aina ke kahua paa mau o ka manaolana, a pela no makou e kauleo aku nei, imua aku no ka pono o ko kakou aina aloha.

 

KE LAWE LA O HAWAII I KA HAAHEO.

 

            He mea hauoli nui no ko kakou mau puuwai ka lohe a me ka ike ana iho maloko o na leta a me ka hoikeike a na nupepa o na aina e, e pili ana no ko kakou mau hoa kanaka i lawe ia e kekahi poe ulakolako o Amerika, i poe imi loaa no ko lakou mau pakeke ponoi, a i wahi hoi e ike ia ai ke ano o ko kakou noho ana, mai ke ano kahiko mai, mai ko kakou mau kupuna, a hiki mai i keia wa huli hou o ka aina, ka wa hoi i kaena ia ai e ko ke ao holookoa, ke au holomua i hoohana ia a alakai pu ia hoi e ko ke kanaka noeau ma na mea pili ike lani a me ko ka honua nei.

            Ua lilo na lono hoohauoli i puapuai mai, mai na ale mai o ke kai mai, kahi hoi a na poe Hawaii e noho a e hana ana no ke kaili ana i na makana nani o ka ulu mahiehie a me ka hoohihi ia e na poe i kaena ia lakou iho, o lakou ka oi ma ke mele ana ma ka leo, ma na mele hula like ole, a ma ka himeni ana ka mea hoi a lakou i kuhihewa loa ai, ua like ko lakou leo me ka nanahe o ke kani ana o na manu noho kuahiwi o ka wao, a i ke kani owa hoi elike me ka leo o ka hekili, a i ka nunulu kaohi malie me he leo la no ka ogana, ke kuu i ka papa lohi o Maukele.

            Aole na ko kakou pailani i hoike ae i ka oiaio o kela huaolelo momi a ko kakou moi kaahele i makia ai, oia hoi o Kalakaua, ua hoike ae oia he nui a makolukolu na kanaka o na aina mamao mai kona Paredaiso aku o ka Moana Pakipika nei, he nui a makolukolu na uluwehi e hoohina ia ai ko ke kanaka mau mau manao kupaa, he makolukolu hoi ke gula, ke daimana a me na pohaku momi e alohi ana, me he umu ahi la e a ana i ka loa o Kilauea.  Aka, oia mau nani a pau, aole i hoohuli aku i ko ka moi mau noonoo a me ke aloha ana i kona aina oiwi, a oia kana i paona ae ai mai kona lehelehe alii ponoi ae, "o Hawaii no ka oi."

            Ua kokoia mai ka pololei oia mau olelo a ke alii a hiki i keia la, oiai, ma na hana a pau, a kakou na oiwi Hawaii ponoi, i ka ai a hana me ka hooko pololei, mamuli o ka manao io nana, ua lawe ae kakou i ka ma balota mai kekahi mau puni like ole mai o na ano kanaka like ole ma wahine o kakou, ka poe hoi i lohe a i ikemaka ole i ko kakou ano, a me ka kakou mau hana, aka, na ka inoa nae i hapai aku, i lilo i mea hoouluhua i ko lakou mau noonoo i na wa a pau.

            Na ko kakou mau oiwi Hawaii ponoi i komo mai ia makou e haawi ae i na mahalo kiekie ana, oia hoi na poe e noho mai la i ke anu o Omaha, ma ka mokuaina o Neberasaka, ma Amerika Huipuia, na poe hoi e hookai oli-oli ia 'la, ma ka oi ma na leo mele, a me ka mikioi ma ka hookani ana maluna o na kaula uwea o ka lakou mau pila, no lakou ka inoa o Uwehone, i ka maikai oikelakela a ko laila poe i upu mua ole ai, eia ka nani o Hawaii ua hiki aku la.  Nani ko kakou hauoli ma na lono, ma na wahi a pau a na Hawaii i hehi ai maluna o na kula laula o Amerika, aia ke eo ma ko lakou aoao i na wa apau, a oia hoi ka makou e puana ae la.  Lawe no a lilo, hiu no a wela.

 

NA NINAU KALAI AUPUNI.

 

            Eia kekahi poe Ioea kanawai ilikeokeo a me na iliulaula ke hoikeike mai nei i ko lakou mau manao kanawai kalai aupuni, no na mea i ninau ia maloko o ka nupepa Kahea o Kapalakiko no ke aupuni a kakou e noho aku ai ma keia mua aku, ina paha he Panalaau, a i ole, o kekahi ano aupuni maikai e ae paha mawaho ae o laila, i hiki ai ia kakou ke noho me ka maalahi, ka palekana o ko kakou noho ana, a pela aku.

            Ua hoike ae nei kekahi mau mea i ko laua manao maloko o ka nupepa Kuokoa, a ua ike no hoi i ka laua mau wehewehe, a aole nae i kulike ko makou manao me ko laua, a oiai, eia ke hele palahalaha aku nei keia mau ninau iloko o ka puuiu o ko makou mau hoa kanaka o ka lahui Hawaii, ua ake nui makou e ike i na manao o na poe loea kanawai o ka aina, a malia paha, eia no iloko o ka lakou mau wehewehe ana, e loaa ai he mea e hoopau ia ai ua pohihihi o kekahi poe e noho mai nei, a pela hoi makou e manao nei, e hoea mai ana no ka wa a makou e hoakaka piha aku ai i ko makou manao i keia wa, ke ike makou, ua kulike ole me ka mea i loaa iloko o ko makou houpo, aole make ano he poe loea makou ma ke kanawai, aka, ma ke ano he uhane ike ikoko o kakou a pau.

 

            Ua aihue ia aku he kaa baikikala mawaho iho o ka Luakini o Kaumakapili ma ka po La Pule nei.

 

            He pake kai hopu ia no ka aihui ma ke degare elua.  Ua olelo ia ae ua aihue aku oia he mau lole nahu mai kona hoaloha pake aku nona ka waiwai io he $50.

 

HALE HOOLAKO "KA HUB."

Kumukuai Haahaa ke Rula Nei.

 

            Ua hana mai la he heluna nui o na Lole Aahu o na Kamalii a me na Kanaka Opio.

            Na Paalole Serge Bolu o na Kane, i hana ia mai na Lole Huluhulu maikai loa, a i hanaia e like me na @.  He nani keia mau aahu i kupono loa no na La Pule.  O ka waiwai o keia mau paa lole ma kahi no ia o $15.00 ma ke kuai @. @ loaa no ma KA HUB kumukuai he...$7.50.

            Ma ka Auseteralia ua loaa mai la he 100 kakini Lole Wawae Ka m@, mai ka 25 keneta a pii aku.

            Mea kakini Lakeke Kamalii mai ka 25 keneta a pii aku.

J. S. SPITZER.

ALANUI HOTELE @ KE I KE ALANUI PAPU.