Ke Aloha Aina, Volume V, Number 37, 16 September 1899 — Page 3

Page PDF (860.04 KB)

This text was transcribed by:  Kaiiniokuupuuwai Patelesio
This work is dedicated to:  Dedicated to ku'u keiki aloha 'o Gabriel Faleniko Kahanuola Patelesio

KE ALOHA AINA

 

LETA MAI IAPANA MAI

 

I kuu hoahanau:

Edward Leavitt Like.

 

            Aohe i loaa mai nei ka’u mau leta a me na nupepa, mai ka home mai, i keia wa a’u e kakau ei, mal@ paha i keia po e hiki mai ai.  Aohe no a’u me nui e hoike aku nei ia oe, koe wale no keia.

            Ua hai mai ke Komisina Kenney ia’u, aole maua e noho ana a pau keia makahiki ia nei.  Me he mea la, e haalele iho ana maua i keia wahi ma ka hapa hope o ka mahina o Novemaba, no ka nee hou ana a@u ma kekahi wahi okoa i kapaia o Taiwana, aia keia kulanakauhale ma ka hema o Kina.

            O ke Kanikela hou e pani mai ana ma keia wahi, mai Hongkong mai oia.  Nolaila, ke lana nei ko’u manao me ka hauoli, e ike lihi aku ana au i kekahi wahi o Kina, ka aina a kakou e lohe wale ai i ka oleloia, “he aina nui o na pua ala.” Ma ka Kenney olelo mai ia’u, malia paha ma ko maua alahele no ia wahi, e kipa ae ana maua e ike i kona kahua i noho Kanikela mua ai mamua o kona holo ana aku ai no Honolulu, oia o Formosa.

            E hoike hou, aku no au ia oe mamua o ko maua makaukau ana e haalele iho i keia wahi.

            He oluolu maikai ko’u ola kino a me ka noho ana, he lako i na mea a pau e oluolu ai, aka, aole nae he poina o ke aloha no ka aina a me ka hoomanao i ka poi.  Ke hoomaka mai nei ke kau anu i keia wahi, a me he mea la, iloko paha o keia mahina ae o Okatoba e uhipaa ia ai ka aina e ka hau no eono mahina ka loihi.  He anu a huihui loa keia mau po o makou, konane maikai ka mahina e like no me kakou olaila, he mea na’u e hoomanao ae nei i na po mahina puhi bana o Emma Kuea me ka Hotele Hawaii a me ka Orpheum.

            Aka, oia mau hoomanao ana ae no ia mau mea a pau, he mau mea makehewa loa nae ia, eia au he mau tausani mile ka mamao mai ia mau mea mai.  E haawi i ko’u aloha no ka ohana a me na hoaloha o kaua.  Aohe a’u leta na kekahi o lakou, nau wale no a me mama ka’u mau leta e kakau awiwi nei.  Me ke aloha

            Kou hoahanau,

            A.K. Nawahi.

            Hakodate, Sept. 1, 1899.

 

            E nana ae i ka makou mau hoolaha hou e puka aku nei.

            Ua hoohui ia ae ma ka berita o ka mare maloko o Malieokamalu ma ke awakea o ka Poalua nei o Miss Isabel testa me Mr. Winston.  O ke kaikamahine ponoi keia a ko makou makamaka F.J. Testa, a o ke kane, oia no ka haole kii lole o ka hale holoi mahu o Iwilei.  Ua lohe mai makou aole i kuikahi ka manao o ka makua me ke keiki.

 

KA HANA ALUNU A KA HUI KAA UWILA.

           

            Ma ka hora 6 o ke kakahiaka Poaono nei, ua hoohikilele ia ae na poe o loko o ke kulanakauhale nei i ka ike ana aku i kekahi mau puulu Pake i hookau liilii ia e paeli ana ma ke alanui Moi, malalo o na kuhikuhi ana a C.B. Wilson, a no lakou hoi ka helu na o 150 kanaka.

            O keia mau limahana ua hoolimalima ia aku e ka Hui Kaa Uwila no ka hoomoe ana i ehiku pauku alahao ma keia alanui, i wahi hoi e loaa ai ia lakou he kuleana paa mai ke alanui Liliha a hiki i Kamaki Kuea e hiki ole ai ika Hui Kaa Hapaumi ke hoomoe i ka elua o kona alahao.

            O keia mau alahao i hoomoe ia iho la, aole ia o na alahao maoli o ke kaa uwila e hooholo ia aku ai, aka, e hue hou ia ae ana lakou i ka wa e hoea mai ai kona alahao, a hoihoi aku me ka hui kaaahi o Dilinehama, kahi o lakou i lawe ia mai ai.

            Ua olelo ae o L.A. Kakina ma ka auina la Poaono nei, kekahi hoi o na kakoo ikaika o ka hui kaa uwila:

            “O ka manao maoli o ka Hui Rapid Transit oia ka malama ana i kona mau pono.  Aole makou i lawe wale aku.  I ka wa i hoomaka ai ka Hui Kaa Hapaumi e hoonee i ko lakou alahao mauka, ua noi aku makou i ka Mana Hooko e ae ia makou e hoomoe i alahao.  O keia noi ua ae ia, a oia ka makou i hooko aku ai.”  Me he la ma keia hana ana a ka Hui Rapid Transit, e hoea mai ana he hoopaapaa mawaena o keia mau hui kaa elua.

 

KA HEIHEI MOKU KIAKAHI

 

            Ua malama ia ka heihei moku kiakahi o ka papa ekahi, mawaena o na moku kiakahi Gladys, Bonnie Dundee, Hawaii a me Marion, mailoko aku nei o ke awa a hiki mawaho o Waikiki, a mailaila aku no Puuloa a huli hoi mai no ke awa.  Ua haalele liko iho lakou i ke awa a holo puulu aku la no ke aumeume ana i ka lanakila, aka, mamua ae nae o ko lakou hiki ana aku i ka boe peahi, ua oili pulelo aku la ke Gladys, a ua hoomau oia i ka alakai ana mamua o na moku a pau a hiki wale iko lakou hoea hou ana mai i ka pahu hopu, a ua haawai ia aku ka ea nana me ka hoopaapaa ole ia.  E malama hou ia ana he heihei mawaena ona a me ka Bonnie Dundee ma keia Poaono iho.

           

            E alawa ae i ka hoolaha a ka Hui Heihei Waapa e malama ia ana o keia Poaono.

 

 

KE AUMEUME ALAHAO

 

            Ua hoohikilele ia ko ke kulanakauhale nei poe, ma ka ike ana i ho i na hana hoeueu a ka Hui rapid Transit, oia hoi ka hui kaa uwila me ka lio ole maloko o na alanui o ke kulanakauhale nei, i ka puulu o na Pake paahana, i hoolala mua ia ma kela a me keia pauku alahao i haawi ia iloko o ka lim o ka Luna Hoohana nui oia Hui, oia paha o C.B. Wilson, ka mea nana e kuhikuhi ana i na Pake i ke ano oka hana ana, e hiki ai ke holo ke kaa i ka wa pokole, ina he makemake ia e hana pela.

            Ua mahelehele ia na pauku hana malalo o ke kuhikuhi ana a na Luna hana, a i ka makou hoomaopopo, me he mea la, he eono apana, a ma kahi o ka umi a oi aku Pake o ka papa hana hookahi, a na hana ia hoi ka hana me ka holomua loa, oiai ke alahao kaa hapaumi e puanu ana no mamua iho o ke alo o ka hale haawi laau, me ka paeli ana i hookahi wahi, a ia lakou nei hoi i eono wahi, a aole i hiki aku i ka hora 4 o ke ahiahi o ka Poaono nei, ua lawa ka makemake o na poe o ka Hui no ka wa mua o ka hana ana.

            O ka hooko ana o keia hui i ko lakou kuleana, aole ia he mea na makou e ahewa aku ai, oiai, aole na ko lakou manao iho i kono ia lakou e hana pela, aka, mamuli no ia o ka apono ana o ke aupuni, e haawi kaokoa i kuleana no lakou e hana ai, oiai no nae ke alahao kaa hapaumi e koi ana i ke aupuni e ae ia lakou e hooholo i mau kaa uwila no lakou, ma kahi o na lio e holo nei i keia wa, aka, ua nanakee mai nae ke aupuni i keia noi, a malalo oia kumu, ua hoohalahala loa aku loa aku lakou imua o ka Aha Kiekie, no ka haawi ana mai i olelo hooholo kaulike, ina paha no ko lakou ae ia e hana elike me ka keia poe e haulani mai nei i keia wa.

            A ina aole e hooko ia ana ka makemake o keia hui e koi nei, alaila, e ike aku ana no kakou ma keia mua aku e kakele like ana no keia mau hui a i elua, i mau alahao uwila no ko laua mau kaa, a na ka pakalaki e hoopau i kekahi o laua, a e hoomau aku hoi i ke ku ana o kekahi o laua, elike me ka makou i olelo ai, he kumuhana hoeueue keia ia na poo alakai o keia mau hui, e heihei ai no ka mea o laua e lanakila ana, ina paha o ka hui hou, a i ole, o ke alahao kaa hapaumi paha.

            He hana nae keia ua makou e ike e nei, ina aole e loaa ua hooponopono maikai ia mamua ae o ka manawa, alaila, e hoea mai ana no he mau poino koikoi maluna o ko ke aupuni nana kapakahi ana i ka pono o ka aoao hookahi, aole hoi i ka pono kaulike o na aoaoa elua, a o ka hopena e puka mai auanei he mau koi poho kiekie, a ke holopono ia alahele, alaila, e hoea mai auanei ka wa oke aupuni e mihi ai ma o ka hemahema o ka hooko hana a kona mau lima lawelawe, a oia ka kakou a pau e nana aku ai, ina paha e hoea ia mai ana ia hopena awahia, aole na hai aku e auamo, aka maluna ponoi i ho no ia o kakou a pau, ka poe hoi nana e uku ana i na auhau aupuni, me ka makemake ole e hooi ia na pilikia e ulu ae ana ma na hooponopono ana ma ko ka lehulehu makaha.

 

TELEGARAPA UWEA OLE NO HAWAII NEI

 

Ma ka mokuahi hope i hala aku la no Amerika Huipuia i hoouna ia aku ai ke kauoha i ka Hui Ladana e hoomalu nei i ka oihana telegarapa uwea ole a Marconi, a he elua mau lakou paahana no ua telegarapa nei i kauoha ia aku no ka hoouna koke ana mai i Hawaii nei.

            Ua hoouna ia aku la keia kauoha e F.J. Cross a me kona mau hoa hui no ka hoohui ana i keia mau mokupuni iloko o na launa kamailio ana iloko o na sekona pokole wale no.

            I ka wa koke no e hoea mai ai o keia mau lako paahana, oia no kona wa e hoaoia ai me ka hoohakalia ole ia.  O kahi mua i manao ia no ka hoao ana aku mawaena no ia o Oahu nei a me Molokai, oia hoi mai ka lae aku o Makapuu e hoolele ia ai na huaolelo a hiki i ka lae o Kalaau.  Ina e ikeia ka holopono o ka hoohanaia ana o ua telegarapa nei mawaena o keia mau mokupuni, oia au nei ka wa e hoohui mai ai o Lanai, Maui a me Hawaii.

            Ua manao wale ia e loaa mai ana keia mau lako paahana o ke telegarapa uwea ole ma ka mahina ae nei o Okatoba.

 

HALE POHAKU KIEKIE

 

            E kukulu ia ana ma keia mua iho he hale pohaku o eha hale ke kiekie ma ke kihi o ke alanui Papu a me Beritania, mauka iho hoi o ka halepule Katolika e ku nei.  O na mea nona keia hale pohaku, oia no o Senatoa CD Clark o Wyoming a me A.W. Anderson oia mokuaina Lookahi no.  O ka lilo no ke kukulu ana i keia hale ma kahi no ia o $70,000, a ua lilo mai hoi keia wahi ia laua malalo o kekahi hoolimalima hoihi ana o 40 makahiki mai ka misiona Katolika mai.  O ka loihi o keia hale he 146 kapuai a o ka laula he 74 kapuai ua manaoia ma ke alanui Beritania ka aoaoa loihi o keia hale.  O keia ka ka hale nui mua loa i kukulu ia e ko waho poe mai, a ua lilo ae la ka hui o Walakahauiki ma ke ano i agena no keia hale hou.

 

 

ULIA POINO MA KE AWA

ELUA WAAPA LAWAIA PAKE I NAHANAHA

 

Hookahi Ola i Nalowale Loa – Aole no ka Alameda ka Hewa

 

            Ma ke kakahiaka nui Poakolu, i ka wa a ka mokuahi Alameda e hookomo mai ana no loko nei o ke lawa, o ka wa ia a kekahi poe Pake awaia e noke ana i ka huki me ka pua uu ana i ka lakou upena ma ke alo iho o ka Hale Ipukukui, a oiai hoi ka ihu o ka Alameda e kau pololei mai ana ma kahi a na waapa Pake e noke nei i ke huki i ka upena.

            Mamuli o ka hoomaopopo ana o ke pailata a me ke kapena, e halawai ana keia poe me ka pilikia, ua hookani ia mai la he mau leo kani oke oeoe, i wahi e hookaawale ai i pakele ko lakou mau ola mai ka hookui ana.

            Aka, aole nae he nana o ka Pakeno ko lakou ole, aia ko lakou minamina maluna o ka i’a a me ka upena, a hiki wale no i ka wa i hookui ai o na waapa elua o ka Pake me ka ihu o ka Alameda, a nana aku la kekahi waapa, a o kekahi hoi, ua hihia ae la me ka upena a kaualako pu ia mai la no loko nei o ka Okianika Uapo.

            Mamuli o keia hookui ana, ua pau aku la na Pake a pau i ka lele iloko o ke kai, no ka hoopakele ana i ke ola.  Aka, he lahui hemahema loa keia i ka au, a mamuli o ke komo ana o ke aloha iloko o ka puuwai o na keiki pailata, ua hookau ia ae la lakou iluna o ka waapa ua hele a pau ke aho, a he hookahi Pake i nalowale loa.

            Ma keia wahi makou i olelo ai, ua oi loa aku ka pono i ke Kuhina Pake ke haawi makana i keia poe keiki Hawaii pailata no lakou na inoa, John Kai Niho, Apaki a me Rakala.  O kalakou hoopakele ana i keia mau uhane ola he 11, ua oi aku ia mamua o ka hana a kekahi poe i hana ai, e laa ka makana ia ana o kekahi haole, no ka hoao ana e hoopakele i ke ola o kekahi Iapana i lilo ai i ka waikahe, i ka malama o Maraki, 1897.

            He waiwai ole nae ka makana o 70 dala a me ka wa@ gula, oiai, ua @ake ka Iapana i ka wai a pela hoi @ kekahi poe e ae i makahala aku. O ka makou keia e ake aku nei e hookola maluna o kela poe keiki Hawaii naau hoaloha kanaka.

 

 

KAUKA IAPANA KOJIMA

 

Kauka Lapaau no na Ma’i a Pau

 

            Manawa Hana@ hora 9 a.m. a hiki i ka 12 m@ @ 7 p.m. a hiki i ka 8 p.m. @ @ @ hora 8 a.m. a hiki i @ 12 @.

 

            K@ H@ @ Beritania, mawae o ka hale kauka o Kauka Kobayashi a me Kauka Uchida.