Ke Aloha Aina, Volume V, Number 38, 23 September 1899 — Page 2

Page PDF (833.04 KB)

This text was transcribed by:  Linda Paik
This work is dedicated to:  Katey Lanamalia Reiko Paik

2

KE ALOHA AINA POAONO. SEPATEMABA 23, 1899.

 

Ke Aloha Aina

Hookumaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

Edward L. Like.

Lunahoononopono.

 

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU . . . SEPT. 23, 1899.

 

KA MANAOLANA O KA LAHUI.

 

            OIAI, ke nae nei ke au o ka mamawa imua, a ke hala hope ae nei hoi na la ihope, eia nae, aole i hoemi ia mai ka manaolana o ka lahui, heaha la ia manaolana o ka lahui i hiki ole ke holoi is a pau mailoko aku o ko lakou mau puuwai pakahi?

 

            O KE ki wale no paha e wehe ai i keia ninau, oia ka hoihoi hou ana i ka Moiwahine Liliuokalani maluna o ka nohoalii o ko Hawaii Paeaina, ka mea hhoi a ka lahui e kupaa mau nei mai kinohi mai a hiki i keia la, e ake ana, e ike aku ina paha he hili ia Amerika ma o kona Peresidena a me ka Ahaolelo Lahui la ke hana ma ke kahua o ka pona a me ka pololei maoli, ua kupono loa ke hoihoi hou ia ka Moiwahine elike me ke koi a kona lahui e nonoi mau nei i na wa a pau.

 

            AOHE kahua nui e ae o ka manaolana o ka lahui, o keia hookahi wale no, mamuli o ko lakou aloha Iaia, ma ke ana he Moiwahine i hoolohe i ka leo Kona mau makaainana, a i nana ole i Kona pono pilikino ponoi iho. 

 

            INA ua hoomaopopoia, he hana hiki ole loa keia ia Amerika ka hoihoi hou ana mai i ko kakou Moiwahine, a ua hala loa hoi ia ana o ka hana hoohui aupuni, a ka la 12 o Augate, 1898, ka ia hoi i hehi a hoomaewaewa ia ai ka hae aloha o ko kakou aina i makee nui ia.

 

INA ua nele kakou i ka hoihoi hou ia ana mai o ko kakou Maiwahine a me Kona aupuni kumu, eia hoi ke aupuni alii, alaila, aole anei hoi e hiki ia Amerika ke koho mai Iaia i Kiaaina wahine maluna o Kona Panalaau ma na Paemoku nei o Hawaii, koe wale no paha, he mea keia i ike ole ia ma kona mau aina panalaau a pau, ka noho hoomalu ana o kekahi wahine i Kiaaina maluna o kekahi panalaau.

 

            A INA hoi ua ne@e ae la kak@@ i keia manaol@@@, aole anei hoi e pona o haawi ia mai i pono koho balota laula no keia lahui, oia hoi e loaa i kela a me keia kanaka pakahi ka pono koho, me ke keakea ole ia e kekahi ana waiwai, elike me na kauawai hoohaiki o ke aupuni Repubalika o Hawaii e ku nei i keia la.

 

INA io ae mai o Amerika e haawi mai ia pono maluna o kakou, elike me ko kakou lilo ana he poe makaainana Amerika malalo o ka olele hooholo hoohui aupuni a kakou i makemake ole ai, alaila, he haawina pomaikai oi loa aku ia a makou e olelo ae nei, e aho ia, mamua o ka nele loa,

 

ME keia mau hoakaka ana, ke lana nei ko makou manao, e hana io mai ana a Amerika i ka pono kaulike maluna o keia lahui nawaliwali.

 

 

UA PAA LOA ANEI KEIA HOOHUI AUPUNI?

 

            He ninau kupono loa paha keia ke hoopuka akea ia ae i keia wa, oiai, ke ikemaka nei kalou i na hana e hiki ai ke hooia ia me ka hoohewahewa ole, ua kokolo ke aa, a ke ulu nei hoi ka Iaau, me he mea la, he elua lau maluna o kona kino, oia hoi he haula a me ka hauliuli, e keha ana me na huaolelo e hoehaeha ai i ko kakou mau puuwai, ua paa a ua lilo i mea mana kela olelo hooholo hoohui makia ia a paa kona pohaku kihi ma ka la 12 o Augate, 1898, ka la hoi o ke kanilau a me ka ehaeha i hookau ia mai ai maluna o keia lahui nawaliwali i hana hewa ole aku ai i kekahi aupuni nui a makamaka, nana i hanai mai i ka walu o ka naauao, a me ka noho ana malamalama Karistiano, i oi loa ak@ hoi kona hiki ia makou ke kaena ae, “o Hawaii ka oi ma na ike elua,” oia hoi ko ke kino a me ka uhane.

            I ko makou hakilo pono ana a me ka ike maoli aku no hoi i ua hana e lawelawe ia mai nei e ke aupuni nona ka @uina lahui o 70,000,000, us hiki ke olelo ae, aohe Makau-la nana e hoopahua i ka mana e pahola nei iloko o ka aina, aohe Kuhikuhi Puuone nan e hoomoni i ke kai kapu i hoopani ia me ka ikaika, oiai, ke lawe nei ka akau i na aina aupuni ma ka aina, a ke hapuku nei hoi i na wahi a lakou i ike ai he mau wahi kupono no ka hoahu nanahu a hoolulu mokukau@ hoi ma na ka@akai o na Paemoku o ko Hawaii Paeaina, e hoike mai ana, ua mana a ua paa ko makou kahua maluna o kekahi lahui i haawi wale ia aku me ka panai ole.

            O ke kiloi a me ka hookaawale ana aku i kela inoa hoomaewaewa e kau nei maluna o ko kakou mau lae pakahi, oia kekahi hana paakiki loa a kekahi kilo a loea kaulana iloko iho nei o ka aina e hana ai i mea e loaa ai ka pona maluna o na mea a pau. Oiai kakou e kue ana me ka ikaika no ka hoohui ana aku i ko kakou aina, eia nae, aole i nana ia mai ia mau kue ana, oiai, aia na manao lunu iloko kahi i hana ai ke  kukeana hookumakaia hoi e nana ole ia ai ka pono i mea ahewa ia.

            Eia kakou a pau ka hapanui o ka lahui oiwi e noho nei, koe wale no paha ka poe i lilo ko lakou naau maemaae o ke aloha i ka aina, ka lahui a me ke alii, i poe i awaiaulu ia ma na hana komakaia mai ia kakou, ke manaolana nei no he mea ole keia mau hihipea mamua o ko lakou mau maka, oiai, ua like no ia me ka upena hihi o ka punawelewele, ka nana aku i kahi e he oiaio, he mea nani ma ka ike a ka maka, aka, ma ka hiki ana nae ke hoopaa iho a lilo i mea oolea, aole ia iloko @@@, he upena palahe wale no ia, i hiki he opa ia a lilo i mea ole.

            Pela no hoi makou e olelo nei, o keia hoohui aupuni e keekeehi kulana mai nei kona mana hoomalu maluna o ka aina, e holopapa ana elike me ka waikahe o na kuahiwi, e hiki mai ana no kona wa e hoopalupalu ia ai kona ikaika, a lilo i mea nawaliwali, a o ka mea nawaliwale oia ka ka mea nana e alakai aku ma kona alahele me ka lanakila. O ke kahua nui hookahi wale no nana i alakai mai i ko makou manao e hoike aku, i lilo ana keia hoohui aupuni i mea mana ole, oia no ko makou ike ana, o ka Ahaolelo Lahui ke kaula nana e nakinaki iho a lilo i mea paa loa keia hoohui mau la i mea ole.

            Iluna o keia wahi i ku ai ko makou oioina o ka manaolana mau, he mea hiki wale no ke holoi ia ae keia ia nei hoi, i mea paa lea, a i  mea mana maluna o ka lahui Hawaii, ka me hoi a makou e hope ole nei ke olelo ae, ina o ke alahele e hana ia mai ai a h@ hewa, i ku ole i ko kakou makemake, he hewa no ka mea e hahai mai ana mahope ona, a ina hoi no ka pono, ilike me ka kakou e alualu nei, e hiolo ana keia paa e ike ia ne he mea paa a lilo i mea ole, a oia maoli no ko makou manao a hiki i keia wa, me ko makou hoikeike mau aku me keia hope aku, no keia kumu@a@a ano nui.

 

            Aole a kakou Minewa o keia pule, ua hookaulua ia a keia pule aku.

 

 

HE BUKE NO HAWAII NEI

 

            Ua ike iho makou maloko o ka nipepa Kahea o Kapalakiko, no hoopuka ia mai nei e Lutanele Young, he buke e pili ana no ka moolelo o ka hookahuli ia ana o ke Aupuni Moi o Hawaii nei i ku makahiki 1893. Aoia hoi kekahi o na allimoku malu na a ka mokukana Bosetona ia wa. Maloko o ua bke la ua hoopuka moakaka ae oia he eono mahina mamua o ka hookahuli ia ana o ke Aupuni Moi, ua ohumu iho la o Kuhina Kivini e  hookahuli i ke aupuni ma ke noi ana aku i na poe mahiko, e hoemi iho i ka auhau o ke kopaa malalo o ka elua keneta.

            “Ua hoonoho ia mai ka mokukaua Bosetona ma ke awa o Honolulu no ka hana ana i hooko iho la Me Honolulu iloko o na lima o na ohumu kipi, a o ke aupuni oiaio maoli ka lakou mau lawehala, ua hoolele ia mai ia na luina o ka Bosetona me nap u wili no ka malama anai na pona o na Amerika. Mai a wai mai? Aole he mau hoohaunaele i ka maluhia, aka, koe wale no na mea a Kuhina Kivini i hoolala ai , aole no he poe i hoohaunaele i ka maluhia, koe wale no no poe i ohumu e hookahuli i ke aupuni.”

            “Ua olelo ia ae he buke keia e hoinoino ana i ka Moiwahine a me ka lahui Hawaii. O keia lahui ua pakaha ia ko lakou mau pono kumu, me ka lawe ia o ko lakou aina mai ia lakou aku, a o na hoonaanao Karistiano i lawe ia aku i o lakou, a lakou hoi i apo aku ai me na manao paulele na hoike mai ia i ka puuwai aloha ole o na powa i hana hewa aku i ka pono o ka poe nawaliwali. No ke aha i hookuu malie ole aku ai ia akou?”

            He nui ma olelo kue e ae a keia nupepa e pili ana no keia bukea keia Latanela. I ke au e noho Peresidena ana o Kalivana i kakau ia ai keia buke, aka, oiai nae, he kapu loa o ka hoopuka ia ana o kekahi buke e kekahi kanaka malalo o ka Keena Laua. Nolaila, ua waiho malie keia buke a hiki mai la ike au o Makiuile.

 

NO WASINETONA

 

            E haalele iho ana maluna o ka mokuahi Amerika Mau no Amerika Huipuia ka Mea Hauohano A.  S. Cleghorn. E kipa aku ana oia ma N@ loka, a mailaila aku no Wasinetona, a me he mea la, e halawai aku ana oia me Kalani Ai@oku ma kaua huakai kaahele. Ua manao wale ia e kaawale aku ana oia mai ka home aku nei no elua mahiua.

 

            Maluna o ka mokuahi Amerika Maru e holo alu ai A. S. Hartwell, ka Wlele a ke Aupuu@ Hawaii no Wasinetona.

 

 

KA MAIWAHINE LILIUOKALANI

 

NO KA MANAO E NOHO PAA MA WASINETONA,

 

Wahi a’ka Nupepe New York Tribune.

 

            O Parisa kahi i maa ika noho ia mai kinohi mai, e na poe alii i hoopahuliia mai ko lakou mau kalaunu mai, aka, eia nae oia ke ukaliia nei e kona muli ma keia aoao aku nei o la wai ma ka loaa ana o keia kulana like ia laua, he nui wale na Kama’lii a me hookahi Moiwahine, o Liliuokalani, ka Moiwahine mua iho mei o na paemoku o Hawaii. Ua manao Oia e hoolilo ia Amerika nei i wahi noho paa Nona ma keia hope aku, (wahaheo alole pela ka oiaio.) Me Kona hoomanao mau no nae hoi no Hawaii. Eia ka hapanui o Kona manawa e noho nei me Wasinetona, ke kulanakauhale poo aupuni, kahi hoi o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ka aina, e hoolohe ia a Kana koi no ka hewa i @ana aloha ole ia aku Iaia e kekahi aupuni lokoino ma o ke kok a hewa ana a Amerika (Unele Sam).

            O ka Moiwahine Li@ e kapaia nei maanei, aole oia i haawi pio a hoopau wale i Kaua koi no Kona mau pono a pau i hoomana ia i Kona wa e noho ana maluna o ka Nohoalii. Ke malama mau ia nei no Kona mau kapualii e Kona mau  aialo a me Kona mau hoaloha, ma ka hoopuka mau ana i keia mau huaolelo. “E ke Alii.” Aole he mea e noho ilalo ka ole e loaa he wahi hoailona mai a I@ia aku no ka  hana ana pela.

 

            Ua hala aku ia no Manila me ka po Poakahi nei, ka moku iawekoa Columebia.

            Me ka Poakahi ae nei e hoomaka aku ai ka makuahi Kinau e holo he eono huakai i ka mahina.

            Ua hookohu ia aku la o Kauka Luell S. Cleveland i kauka  @o ka nana ana i na kaikamahine e Perede@@ Kupa.

            Ua make maloko o ka hauki pila ma ka Poakahi nei, o Mr. Strow, ka wiliki nui o ka hui m@ku@hi o Waila ma.

            E haawaiia ana maloko o ka Hale Mele Hou, he keaka no ka pomaikai o Jim Post ma keia po Poaono no, Sept. @@. Mahope iho o ke keaka e malamaia ana he hukihuki mawaena o na keiki o ka hale hana hao no lakou na inoa, D. Naole, kapena: Peter Rodrigues, C. Sil@ver, Kimek@, Kamalu, Davi@ @@ Enos, a me ka @hi i noho kapena ia J. Fern a o Joe Morse ko lakou heleuma.