Ke Aloha Aina, Volume V, Number 39, 30 September 1899 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

2  KE ALOHA AINA, POAONO, SEPATEMABA 30, 1899.

 

KE ALOHA AINA

 

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU....SEPT. 30, 1899.

 

A E WAWA IA NO HE HALE KANAKA.

 

            E walawalaau ia hoi ka hale kanaka ole, ina he nele oloko oia wahi hale i ka uhane ola ole, pela hoi makou i hapai ae ia i kela mau huaolelo e kau kehakeha ae la ma ke poo o ko kakou manao, nona hoi ke kahua o ko makou kamailio ana aku mamuli o na ooloku manao e poha mai nei, me he ao olino la no ka malamalama e hookaawale ana i ka pouli mai ka maikai ae.

            Ua hoikeike mua aku makou no na mea e pili ana i na aina aupuni a me leiahi, e noke mau ia ne i ke kuai kudala, mamuli o ke kauoha a ke Kuhina Kalaiaina, ke poo mana hoi nona ke kuleana e hiki ai ke hoolilo elike me ka mana o loaa iaia, ina paha no ka pomaikai o ke aupuni, a i ole no kona pomaikai pilikino iho me kona mau hoaloha o ka pupuu hookahi, ka poe hoi e kuai nei i na aina aupui malalo o na kumukuai ha haa loa.

            He mea kahaha no paha no ko kakou manao, ka ike ana iho, aole e hooki na @ Aupuni o ka Repubalika Hawaii @ike, i ke kuai ana i na aina aupuni, mahope iho o ka hooko ia ana o ko lakou makemake h ohui aupuni, ka la hoi a lakou i haawi iho ai mai ke poo a hiki i ka hiu o ko lakou noho ana he malu aupuni, me ko kakou ku aku no noi a kue ia mau hana me ka ikaika a pau i loaa ia kakou, ina la he mea e hooko ole ia ai ko lakou mau manao eka-ka o ka hoohui aina. 

            Aka, aole i nana ia mai ka kakou mau keakea ana, ua pouli ae la na  @ o ka poe nana kakou i kumakaie, a hui iho la kakou me he pu a hii@  i hoo@ele ia i ka ikaika e kae ake ai ika makemake o ka poe nana kakou e he a ana iloko o kahi o ka pilikia, kahi o ka nele, kahi hoi i manaoia ai malaila kakou e @ ia @ a @ no kakou e poiu@ mau ai.

            He poe kakou i hoike i ko kakou mau manaopaa e hele imua, ina no ka lanakila a haule paha. Ua ike no kakou, mamua o ka hoohui ia ana, ua nele i @ iho la ka mana au@ makewai @ h@ kahi Repubalika Hawaii, i ka hiki ana e ku@ i ka waiwai aupuni @ lakou @ ku @@@ hoi o ke aupuni alii o Hawaii, ina e huli hou ke ao o ka manawa, mahope o ka hapanui o ka lahui, he mea hoi i ike ia ma na aupuni malamalama a piha naauao o ka honua, na lakou e alakai i na hana ponoi e pono ai ko lakou aina makuahine, aole na ka hapa uuku, elike me ka maa o na makahiki 1893-98.

            O na aina aupuni o Hawaii, malalo o ke kumukuai ano ole i haawi ia aku iloko o ka lima o kekahi aupuni mana a ikaika o ka honua, oia ka ke ahehae lau makani i halihali mai la imua o ko makou alo i ka lono e hooki loa ana i ke kuleana kuai o ke Kuhina Kalaiaina, (ina hoi he oiaio na lono e puapuai mai nei,) elike me kela mau i hoolaha kuai aina aupuni ma Olaa, Puna, Hawaii a me Pouhala, Ewa, Oahu, a i hoopanee ia hoi ke kuai ana a hiki i Novemaba 4, 1899, ka wa hoi i hoike ia ae, oia ka ka wa e uniki ai ka hooko ia ana o kela hoopanee kuai aina, a makou e ike nei, ke pulapu ia mai nei lakou e Amerika ma na ano a pau.

            Mamuli o kekahi lono mahuihui i hoike ia mai ia makou, ua kaohi ia mai la na kua aina ana, ina ia he aina aupuni e ko Amerika mana malalo o kona kuleana i manawalea ia aku iloko o kona lima, a makou no hoi e ike la, e pau a e hoi hou aku ana kekahi mau apana aina i pau iho nei i ka okioki a mahelehele ia mahope mai o ka la 12 o Augate, 1899, iloko o ka lima o ka mea a lakou i haawi ai.

            Aole no e wawa wale ia ae keia mau mea, ina la he mau oiaio ole, me ka hoikeike a na ouli manawa e nee mai nei, aka, me he mea la, he wawa io no ia no ka hale kanaka e hoohua mai ana i kona mahele, @ wahi e hoopau ia ai ko kakou mau pohihihi, ina paha ia he aweawea no ka moali alahele a kakou e kupaa nei, a he hoohoihoi ana mai hoi i na manao ana iloko o ko kakou mau puuwai, e ike aku kakou i ka hooko ia ana mai o keia mau wawa olelo maluna o lakou nei, e noho kehakeha mai nei i ke alo o ka haku aina.

 

KE PAIONEI KAKOU IMUA O KA WAIKAHE IKAIKA.

 

            Aole paha kela he mea hoikeike wale ae no, me ka nele o ka hana ia, ke ku nei no kakou me ka manaopaa, e paio aku imua o kekahi waikahe ikaika i pahola mai maluna o ko kakou aina, me he Kaiakahinalii la i ka wa o Noa, ke kanaka hoopono i komo aku iloko o ka halelana me kana wahine, kana mau keiki a me na mea a pau i kauoha ia mai iaia e hana.  

            Ke ike nei kakou i keia la, o ka waikahe a kakou e kue nui nei, @ ko kakou kau ana @ malalo o ka mana hoomalu o ke @ aupuni e, nana i hao aku nei ko kakou noho ana kuokoa mai ko kakou poli aku, me ka menemene ole o kona naau no ko kakou nawaliwali, ilihune a nele me na mea e hiki ai ke alo ae mai ka maka ae o ka mea ikaika, a i lohe ia kona ano ma na wahi a pau, ka aina o ke kuokoa a me ka lanakila, o oia ka ka mea nana kakou i hao aku nei a koe olohelohe kakou.

            Aka, aole nae o ko kakou hao ia ana, haawi pio wale ia ana aku iloko o ka lima o ko kakou mau enemi, he mea ia no kakou e hoonawaliwali ai i ko kakou mau manao, a ae wale aku no e hana ia kakou pela, me ka hoomau ole i ko kakou hooikaika ana a hiki i ka hopena, aole loa pela, he hoike ia no ka manao hohe wale, e kani ai ka aka a na poe nana kakou i kumakaia.

            Aole loa makou i poina i na olelo kaulana a ka Ona Miliona o ke Kulaokamaomao, i kona wa i hui ai he alo a he alo, me Pilipo, ka Lunamakaainana mai Kona Akau mai, ka mea hoi i kapa ia iloko o ka Hale Ahaolelo o ka Moi Kalakaua, "Ka Liona o Kona Akau," oiai oia a me kona kokoolua e paio ana i na hana poholalo no ka pono o ka lahui a oia hoi ka kela Ona Miliona i pane aku ai:

            "E Pilipo, ua like oe me ke kanaka e au ana imu o kekahi waikahe ikaika, aka, aia no nae he wa e hiki mai ana e huli ai ka waikahe mahope ou."

            Ua ike a ua kamaaina kakou i na hana a keia mau kanaka kiloaupuni kaulana, oiai, laua e uwao ana me ko laua mau leo imua o ka paepae kapu o ka nohoalii o ka Moi Kalakaua, e keakea ana hoi i kana mau hana uhaai, i na pono a me na pomaikai o ka lahui, me ko laua hoikeike pu aku i na keehina mua o ke Kuikahi Panailike, oia no ka ipuka hamama o ka hoohui aupuni me Amerika. Ua hiamoe mua ka Liona i Kona Akau i loko o kona hale lua, me kona ike ole i ka hopena no ka mea ana i wanana e ai, e hoea mai ana ka hopena hookuli a ka moi i hoolohe ole ai, oia ka hoohui aina, he hookahi o laua i ike i na hiona mua o ka hookoia ana oia mau olelo a laua, a i keia la, ua pau pono ua mea a pau a ko laua loea i hoike ai, a ua ko ka wanana aia mau kalai aupuni kaulana.

            Ua hala loa ko laua mau kino @, aka, o ka laua mau ao ana, kuhikuhi ana, ma ke ano o ko ka lahui leo ia, oia no ka kakou e hahai nei me ka hoomanawanui me ka nana ole i na hopena maewaewa i hookau ia mai maluna o ko kakou mau hokua pakal@ ka mea hoi a makou e olelo nei me ka hopo ole, eia no kakou ke paio nei he poohiwi me ka poohiwi no ke kue ana aku i ko kakou mau enemi, aole ma na lako kaua o na pukuniahi a me na pu raifela, aole hoi me na mokukaua kila e holo hookikakaha ana maluna o na ale hualala o ka moana akea, aka, me kela haawina nani wale no e paa ia nei iloko o ko kakou mau puuwai pakahi, o ke aloha aina, ke aloha alii a me ke aloha lahui, a no keia mau haawina laahia ekolu, i hiki ole ai i ka ikaika o ka waikahe ke kulai i ko kakou manaopaa a hiki i keia la.

            Nolaila, ua hala aku o Pilipo eia wale no ka makou e olelo ae ma ia wahi, ua like kakou ka lahui i keia wa me ka poe e au ana imua o kekahi waikahe ikaika, oiai, keia wa, ua hoohuiia ae nei kakou, aka, ke oia mau nei no nae ko lakou kupaa ana mai kinohi mai, ka mea hoi a ko makou hoa paio o ka makapeni i kapa mai ai ka hoopaakiki hupo wale iho no ka lahui, aohe hana i koe ua lilo kakou ia Amerika.

            O ka makou wale no e kau leo aku nei ia oukou e ka lahui, e hoomau no i ko kakou kupaa ana me ka lokahi, aia hoi, e hiki io mai no auanei ke au o ka manawa mahope o kakou. A pela no e loaa ai ka lanakila i keia lahui kanaka i hoinoia.

 

HE MOKUPEA POINO.

 

            Ua kipa mai la i keia awa, ma keia kakahiaka Poaha, he mokupea Geremania nona ka inoa o Theodore, ma kana huakai moana mai Ladana mai e holo ana no Kapalakiko, a ua piha iaia na la he 180 ma ka moana a hoea mai la i anei.

            He mokupea ka Theodore i piha me ka ukana no ke awa ae ia maluna, aka, i kona wa nae ma kona alahele moana, ua halawai iho la oia ma kekahi ino nui, nana i hookaawale mai iaia mai kona alahele pololei.

            He elua ona mau kia i poomoku, a he mau poino liilii e ae no hoi kekahi, a mamuli oia kumu i komo mai oia ma keia awa no ke pahonohono ana.

 

UA HOEA AKU LA I WASINETONA.

 

            Ma na lono i loaa mai maluna o ka mokuahi Auseteralia, ua hoea aku la ke Keikialii Kawananakoa no Wasinetona ma ka la 17 iho nei o keia mahina. A aia hoi oia ke hooluana la me kona makuahine alii ma ke kulakauhale poo aupuni o Amerika Huipuia me ke ola k @ maikai. Mahope o kona hoomaha ana malaila, e holo aku ana oia no Nu Ioka no ka makaikai ana i ka heihei moku kiakahi nui mawaena o ka Shamrock o ke aupuni S @ ia a me Colomeba o ke aupuni o Amerika, ma ka mahina ae i.e. o Okatoba.

 

HOEA KA HAO AINA MAANEI.

 

LAWEIA HE APANA MA PUOWAINA.

 

Na James Ashford o Honolulu nei Keia Hana – Kue ke Aupuni i Kona Manao.

 

            Mahope o kekahi mau mahina loihi i hala ae nei o ke kupu ana ae o ka anoano hao aina ma Olaa, Hawaii, ua hoea loa mai la i Honolulu nei. Oia hoi, ma ke kakahiaka Poakolu nei, ua loaa aku la i ke aupuni he palapala mai ia James Ashford aku, e hoike aku ana, ua lawe ae la oia i kekahi wahi o ke aupuni ma ka aoao o ka puu o Puowaina, "malalo o ke kanawai kukulu hale o Amerika Huipuia."

            Ua lawe ia mai keia kumuhana ano nui e noonoo ia e ka Aha Kuhina ma ka lakou halawai ana, a ua hoike ao o Loio Kuhina Kupa i kona manao, o ke kanawai hookuleana o Amerika Huipuia, aole ia i kuleana i na aina aupuni i keia wa. Malia o hiki ia lakou, i ka wa e lawe ia ai o na aina e ke aupuni kuwaena, he mea okoa nae ia.

            Mahope o ka noonoo ia ana o keia kumuhana, ua hooholo ia iho la ma ke koho, e hoike aku ia Mr. Ashford, i kona wa e nee aku ai iluna o ka aina i olelo ia ae nei, e kue ia aku no oia ma ke ano komohewa, a ua hoouna ia aku keia mau hoakaka iaia.

            Ua olelo ae o Peresidena Dole ma ia auina la, eia na Squatter ke alu lu nei mahope o na mea a pau a lakou e ike ana. A he manao ko'u o ka mea maa a kakou e ike aku ana, oia ka lawe ia ana ae o Kamaki Kuea."

            Aole he mau lono i loaa mai i ka Aha Kuhina maluna mai nei o ka Auseteralia e pili ana no ke kulana o na squatter e noho la maluna o na aina aupuni ma Olaa, a nolaila, aole he mau hoopono e hiki ke hana koke ia aku. Ike pono iho la ke aupuni i na pomaikai o ka hoohui aina.

 

I ALAHAO UWILA.

 

            Imua o ka halawai a ka Aha Kuhina ma ke kakahiaka Poakolu nei, ua lawe ia mai la e noonoo ke noi a ka Hui Kaa @apaumi no ka ae ia ana aku a hoomoe i na alahao palahalaha ma kona mau laina maloko nei o ke kulanakauhale, no ka manao ana e hooholo aku i mau kaa uwila nona. Ua noonoo ia keia noi, aka, aole nae he olelo hooholo i haawi ia mai. Ma keia e ike ia ai, aole i hoopau keia hui kaa no ke kukulu i mau kaa uwila no lakou.

 

            Ma ke kakahiaka o nehinei i hoea mai ai ka moku lawekoa Ticoma mai Kapalakiko mai.