Ke Aloha Aina, Volume V, Number 39, 30 September 1899 — Page 4

KE ALOHA AINA

POAONO,  SEPATEMABA 30, 1899

 

4

 

Ke – Aloha – Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa no ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L.  LIKE

Lunahooponopono.

 

EMMA  A.  NAWAHI

Puukau o KE  ALOHA  AINA.

 

HONOLULU ....SEPT. 30, 1899

 

HE  MOHAHA  KO  KALANI  AIMOKU  OLA  KINO

 

   Ma ua lono i loaa mai nei ia makou mai Wasinetona mai, he oia mau ka mohaha o ka Kalaui Aimoku ola kino e noho mai la ma ke kkulanakauhale poo aupni o Amerika Huipuia.  Ke kali la no me ka hoomanawanui no ka wa e noho hou mai ai o ka Ahaolelo iloko o Dekemaba ae auei ka wa hoi Ana i manaolana ai no ka hoom  u ana akku i ka paio aua no Kona pono a me ko ka lahui.  Ua malama ia ae he hoomanao i Kona la hanau, oia hoi, ka la 2 o Sepatemaba iho nei.  Ma ka la 4 mai, ua holo aku o Joseph Heleluhe no Nu Ioka, a huli hoi mai la ma ka la @ no Wasinetona.

 

KA  NOHO  ANA  AUPUNI  KUOKOA.

 

   o ke ku kaawale ana mai o kekahi lahuikanaka mai  ka noho ana paa a hoomalu ana mai o kekahi mana kaokoa mawaho aku ona, me kona haua i ua mea a pau i kulike me kona makemake iho, a oia no hoi ka maua e kau a e rula i na kanawai, i mea e ulu ole ai na hanuaele iloko o koua noho ana, ua kapaia ia, he noho ana aupuni kuokoa, elikeme ko kakou noho ana aupuni mamua iho o ka la 17 o Ianuari, 1893.

   Oia ano noho ana aupuni, ua ike a na kaaiaaina na mea a pau i kipa mai i o kakou nei, he poe malama loa kakou i la ihiihi o ke kuokoa, a he minamiua hoi i ka hehiku wale ia oia mea maemae i loaa i kekahi lahoi nawaliwali  aole ma ka lehulehu o na pualikoa aina a me na aumokukana moana, aka, malalo o ke apo o ka uoho ana aloha, i hoolilo ia ai ka lehulehu holookoa i hookahi mana, i hookahi hana, e hoolohe ana i ka leo o ko Iakou poo hoomalu me ka naau palupalu.

   Ua ike a ua kamaaina kakou ma na wahi a pau o ke ao nei, o ke aupuni i hoomalu ole ia e kekahi mana ikaika maiwaho mai, elike me Amerika nona iho, Euelani, Geremania, Farani, Rusia a me kekahi mau aupuni e ae, na kapa ia ko lakou noho ana he kuokoa, he hoopilimeaai ole, a he hiki hoi ke olelo ia ae, he la nuiluua, a he honua ilalo, a e noho ana hoi na mea a pau iloko o ka hauoii palena ole, me ka nana ole owai ka mea nana e hoopilikia, oiai no lakou no ko lakou pono, a na lakou no e uhaai elike me ko lakou makemai e, aohe mea nana e kamailio.

   E hoomanao ia o ke aupuni Alii o Hawaii mai ia Kamehameha I mai a hiki ia Liliuokalani, he aupuni ia i noho kaheia ia kona hooponoponoia ana, malalo o ke kuokoa nou iho, aohe leo koikoi mai maluna ou, oiai, nou no kou mau pono a pau, a e noho ana hoi lakou me he ohana hookahi la, malalo o ka makua hookahi, me ka loaa ole he mau kkuee e hoohiolo ia ai ko kakou noho ana kuokoa, ka noho ana hoi a kakou i hoomailani mau ai, me na leo kanaenae, e hoomau loa ia aku ia no ka wa pau ole.

   Aka, iloko nae o keia mau leo ikuwa e pailanai ana, a e hoonani ana hoi, aia no he poe hoonaikola e hoonani like ana, i hoomamao i ko lakou mau naau mai a kakou aku, a na ike kakou i ko lakou mau helehelena kino i keia la, o lakou na poe a kakou e kapa mau nei, he poe Iuda Isekariota iloko o ka aina naui o Hawaii, ka Paredaiso o ka Moana Pakipika, naua i kono aku i ka manao hoohihi o na malihini kaahele, i kipa mai i o kakou nei a e hoomaha iho no ka makaikai a kilohi ana i kou mau pae puu e Hawaii aloha a me kou Inapele kaulana.

   Ua nalo aku ka noho ana kuokoa mai ia kakou aku, ua kapapaia e ka ulua nui o ka moana kai hohonu, oia hoim o Amerika, a ke noho kuhao nei kakou me he poe hipa leo ole la, imua o ka poe na lakou e ako i ko lakou mau hulu.  Mai ka la 12 mai o Augate, 1898, ua pau iho la ka lohe ia o ko kakou mau leo ikuwa no ka noho ana kuokoa, iho mai ia ko kakou hae aloha mailuna mai o ka puoa o ka halealii, kahi a ko kakou mau Alii Aimoku i luakaha ai me ka iuiihi kapu laui alii mai ka po mai, ka poe hoi no lakou ke kapu moe, i hoomanau ia e ko lakou mau makaainana me ka pailani nui ia.

   Eia kakou ke kau aku nei na maka i ko waho noho ana hooponopono a hoihoi hou ana mai i ko kakou kuokoa, ka mea hoi a ka makou makapeni e o elo mau nei, eia no kakou ke paio nei he poohiwi i ka poohiwi me na lako kana ole, elike me ko kakou mau hoaloha  m@@@  Paemoku Pilipine e alualu mai la e loaa ia lakou ka noho ana kuokoa, na lakou ponoi no e rula i ko lakou aina, a e koho a wae hoi i ka mana hooko o ko lakou aina mailoko ponoi ae o ka lahuikanaka, aole hoi i kekahi malihini mai kekahi aina nona ka mamao he mau tausani mile, a lakou i hoomaopopo ole ai i kona ano a me kana mau hana.

   O ka makou hoi e kakele mau nei, a e hoonaauao mau aku nei i ko makou lahui aloha, ina paha he mea hiki i ko Amerika Ahaolelo ke hoihoi hou mai i ko kakou kuokoa, elike me ia a Enelani i hoihoi hou mai ai i ka hana hewa ana a kona kanaka i hana ai maouna o keia Paemoku i ka ia 28 o Novemaba, 1843, ka wa hoi i olino hou ai ka malamalama o ka noho ana lanakila maluna o keia lahuikanaka i hoopilikia wale ia.

   Ke lana nei no ko makou manao, mamuli o ko kakou hilinai ana maluna o ko ke Akua ahonui nana no e haawi hou mai ua pono la i kaili ia aku mai ko kakou lima akku, a kakou no hoi e ainalu nei me ka hooki ole a me ka paupauaho ole, o ko kakou malama maluhia, hooulu haunaele ole, oia no auanei ke kukui nana e alakai pololei i na manao hoopono iloko o ka puuwai o na hoa o ka Aha Senate o Amerika, o lilo ai ia kakou ka lanakila me ka hoopaapaa ole.

  

   O ka moku lawe holoholona Aztec o ke aupuni o Amerika kai hoea mai la i keia kakahiaka me ka piha lio no Manila.

   Ua hala aku la no kona mau awa maa mau o Maui a me Hawaii, ka mokuahi Kinau, mahope o kona hoomaemae ia ana iho nei.

 

HALE  HOOLAKO  “KA  HUB.”

 

KUAI  HOOPAU  ONA  WAIWAI.

 

Ua  Hoemi ia na Waiwai a pau Loa.

 

   Oiai, o keia ka wa a oukou i makemake ai e ike.  Ua holopono ka ma kou oihana e lawelawe nei, a nolaila, aole  loa makou e hopohopo i ka hoohlo ana aku i na Waiwai a pau ma ke kumukuai e hoohikilele ia ai oe.  Alole e hiki ia makou ke ho@kaki aku i ko lakou nani a uie ka waiwaiio aka, nau no e hoomaopopo n@u iho.

 

Ehele mai oike no oukou iho

                        J. S. SPITZER.

 

ALANUI  HOTELE  KOKOKE I KE ALANUI  PAPU.

 

E  MAKAALA  NO  KAKOU  IHO

 

   Eia kakou iloko o ka noho ana huikau me na lahui owahok ka poe hoi i hoopomaikai ia mamuli o ka makemake o ka poe e noho mana ana maluna o ka aina mai ka la 17 mai o Ianuari, 1893 a hiki i ka la 12 o Augate 1898, ka la i hiolo ai ka pono mua o ke ano like me ko keia la e hele nei.

   O ko kakou noho ana maa mau mai kinohi mai, ua maalo ae ia me he aka la imua o ko kakou mau maka, o ko kakou mau ipuka i waiho hoohemhema ia i na la i hala, aole ia he mea nau e waiho hoohemahema hou ai i keia Ia, ka la apopo, a me na la no a pau ma keia hope aku, oiai, ua paewa ae nei ka pilina me ka nihouiho, aohe wahi o ka pono e manao aku ai, e hoi hou mai ia ano nani ou e Hawaii i nalo aku mai kou mau maka aku.

   Ke ka nei ko kakou noho ana iwaena o na poe Hawaii nana kakou i apuhi me ua olelo maalea he mea maikai ka, ko kakou noho hoopili wale ana aku malalo o kekahi aupaui nui ikaika, nona hoi ka mana e hehiku nei i keia Ia, e hoho hao wale ana kakou i ke dala, e kioe ana kakou i na kipikua me na lepo gula, a e hihia ana kakou me na uluwehiwehi o na pomaikai o ka noho ana, wahi a na poe la i olelo ai ia mau la.

   Aka, pehea he oiaio anei ia mau olelo, ua pomaikai io anei na Hawaii mamuli o ka loli ana ae nei o ko kakou hoho ana a elike me ia a kakou e ike nei ano, ehia o na kanak Hawaii maoli i loaa na pomaikai mamuli o keia hoolilo ana i ka noho aua?  Ejhia hoi.  He kahi-kahi paha iloko o ke tausani.  Ma u no ka nele,  I na pela iho la ke ano o ka noho ana pomaikai, aole no i waa ka imina o ka maikai i pailani ia ai.

   Aka, aole nae oia ka makou mea i makemeke ai e kamailio ma keia kumuhana, e hoonaauao e aku ana ia kakou, e makaala i na poe malihini e kipa mai nei i o kakou nei me kekahi mau hana e hoopilikia ai i ko kakou noho aua, oia hoi, eia kekahi poe ke hele nei me na dala pepa anuka e hoopunipuni hele ai i kekahi poe, i mea e loaa ai ka pomaikai ia lakou, me ka hoopilkia ana mai hoi ia kakou ua makaainana o ka aina.

  Eia ke kalewa hele ia mai nei e kekahi poe kou Amerika, he dala pepa kahiko, uo ka wa e kana huliamahi ana o Amerika no ka hookauwa kuapaa, i ka 1861 a hiki i ka 1864, ka wa i lilo ai ka lanakila i na noo kuo hookauwa kuai ao, ua pau iho la ka mana o kela dala a lilo i mea ole,  Aka, o na hiipoi ana ma ke ano hoomanao, oia wale iho la no ka waiwai o kela ano dala pepa, aole nae no kakou ka poe i pilikana ole aku ilaila, aka, no lakou no, no ka poe i komo iloko o ke ehuehu o na hana hookahe koko oia mau la.

   Nolaila, e makaaia loa i na dala e kalewa ia mai nei, o hihia ananei kakou i ka umiumi, a o kakou no ka inahi o ka poino,  aole o hai, elike me ko oukou hoolohe i ka makou e ao a e hoonau ao aku nei, pela auanei kakou e komo kuhohonu ole aku ai iloko o na uluku o ka poino e kapapa hele mai nei ma ko kakou mau ipuka hale, e imi ana i kahi e pono ai ka aea hele aua mai, mai ke kai mai.

   Ua kaulana o Hawaii he aina i halamu ia e ka noho ana oluolu i me ka maluhia, a o kona pahu ume a me kona mau puka aulani olepele, ua kuhao lakou me ka maluhia iloko o ka noho ana nanea a hoomaopopo ole ia, oiai, ua like ka noho ana oia mau la, me ka olelo ana ae, he laui iluna a he honua ilalo, nou o aka a me kai, aohe mea e hopohopo ai, oiai, he laau maemae no ia i kauu ia mai ko kakou mau kupuna mai.  O keia ka makou e ao aku nei, mai hoolakalaka i ua malihini palanalelo o na aina e mai, o aha, o poino aunei, elike me ke ino o ka nahesa i hoopunana ia iloko o ka poli o o ke kanaka, a hiki i kona mehana ana, huli mai a nanahu i ka mea nana oia i hoopumehana, pela no keia poe kuewa e komo aluka mai nei, mahope kakou pilikia ke hoolakalaka aku ia lakou.

 

NA  LUNA  AUPUNI  O  KE  PANALAAU  O  HAWAII.

 

   Eia kakou ke kakele mau nei maluna o ke kahua kukulu aupuni Panalaaau maluna o na Paemoku o Hawaii nei, elike me ka hoikeike manao o kekahi poe loea a lalaiaina hoi oloko nei, i paakuku hoi ko lakou manao mahope o ka noho ana hoopilimeaai na hai e malama, elike me ke ano o ke kuowa aia kona pono i ka loaa mai, mai a hai mai, ka mea hoi i anoi nui ia nei e ia aoao i ko lakou mauaopaa mai kinohi mai, ina nae hoi a nele ana kakou i ke kkuleana koi maluna o ka pono a me ke kakulike nei.

   O na manao hoolala no ke ano o na Luna Aupuni o ke Panalaau o Hawaii, ina io hoi he Panalaau aku aka ko kakou ano aupuni ma keia hopa aku elike hoi me ka  lakou nei e walaau mau mai neik alailak ua ka aoao hapanui i loaa ia lakou ka mana koho keakea