Ke Aloha Aina, Volume V, Number 41, 14 October 1899 — Page 2

Page PDF (803.08 KB)

This text was transcribed by:  Kahikina De Silva
This work is dedicated to:  Melia & Makoa Salangdron

KE ALOHA AINA

 

 

KE ALOHA AINA, POAONO, OKATOBA 11, 1899.

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU. OCT 11, 1899.

 

PELA ANEI O AMERIKA E HANA MAI AI?

 

            I hoomaoe ae ia makou i keia mamuli o ko kakou ikemaka ana, ua komo kino mai o Amerika a kalele paa @ maluna o ke kino o kahi Repubalika Hawaii, ma o ka pa'ipa'i ia ana mai o kona mana a poomuku, elike me ka makemake haawi, pela ka panai i hookau ia mai la iloko o ko lakou uhauha ana, a palaka hoi, me ka pmanaopaa, o lakou no na konohiki ai aina a no lakou no hoi ka mana e hana elike me ka makemake o ko i kuu mau lunaikehala ah@ai.

            Aka, ua uumi malie kakou i ko kakou noho ana hoomaewaewa ia, a hiki i ka wa a kela mana hooko i papa mai nei, ma o kana kuahaua pili aupuni la, e kauoha ana, uoki na kuai ana i na aina aupuni, ke kuleana e ku ai kekahi aupuni a lilo i mea mana, elike me ka olelo, "o ke kauliilii oia ka nawaliwali," a pela e hoomaopopo ia nei i keia la, ma o ke kuai mau ia ana o na aina aupuni, ua like ke kino holookoa o ke aupuni Repubalika Hawaii me kekahi pahu mea ai i nalinali ia owaho o ka laau a hiki i kona hakahaka ana, a lilo ka paa i manaoia i mea ole.

            Pela maoli no ke kulana o kahi aupuni Hawaii i keia la, ke nana aku i kona kino ua olohaka oloko, a oia ka Amerika e hoao mai la e panipani ma na wahi hakahaka a ka iole i @ ai, a hiki i kona loli hou ana ae a he kino maoli, i lako i na olona o ka ikaika a me ka holomua, aole hoi i mea nawaliwali elike me he keiki la i @ i ka @ ka palapala a nawaliwali ma kona ano.

            Mamuli ae o keia ano, i ninau ae la makou, pela io anei o Amerika e hana @ me ka puliki ia o ko lakou nei mau @ uhauha e noho malie aole e pono e haawi kela a o ke komo hoi keia, elike me na la o ka ulakolako o ke alahele anei keia a ko Amerika hooponopono kino maoli ana mai i kana mau hewa i hana ai maluna o keia lahui nawaliwali, o ka wa anei keia o ka uiuiki malamalama o ka noho ana kuokoa hou o keia lahuikanaka elike me ia mamua aku o ka hookahuli aupuni o ka 1893.

            Aole kakou i ike ia mea, oiai, o ka mana lani, ua huna mai oia ia kuleana ike ia kakou na keiki a kanaka, aka, ua hiki no nae ia kakou ke kohokoho penei a penei na na mea e hoea mai ana mahope aku, a i kekahi wa, e kupololei loa ana ia mau kohokoho ana, elike me ka makou e manao nei, ua hoea mai la kakou i ka pahu hope o ko kakou noho @ ana, elike me mamua a ua o mai hoi na kukuna la o ka manaolana, aia no he mau kokua ana ma ko kakou aoao, e hiki ai ke hoopau ia ka naluea o ko kakou mau manao, mamuli o ka loaa hou ana mai o na pono a me na pomaikai i lilo wale aku me ke kumukuai ole, a oia ano haawi a kakou i hoihoi ole ai, oia ka makou i kue ikaika ai me ka oi o ka makapeni, aole ma ka ikaika o na mea kaua, elike me kekahi mau aina o ka honua nei, e hakaka mai nei no ke kuokoa o ko lakou mau aina pakahi.

            Nolaila, e ka lahui aloha o Hawaii, mai paupauaho a kuemi hope, aka, a ha'i aku no ka pahu hopu o ka manaolana, malia, aia paha ilaila ko kakou lanakila, elike me na kahoaka hauoli e kau mai nei mamua o ko kakou mau alo, a na'i no a hiki i ka hopena, oia ka hopena o ko kakou hoomanawanui, elike me ia mai kinohi nai.

 

NA MOKU LAWEKOA E KIPA MAI ANA.

 

            Aole no i kualiilii iki mai ka hoouna ana o ke aupuni Amerika i kona mau kanaka no na paemoku Pilipine, me ka manao ana o ka nui aku o na kanaka he mea ia e pau koke ai oe keia kaua weliweli e ikeia nei ma Manila. Aka, aia hoia ke hoomau nei i ka hoouna ana i na koa me ka holomoku nui. Oiai, o ke alahele ma ka akau ae a hiki i Iapana no Manila, ua haalele loa ia, a nolaila, e kipa mai ana na moku koa a pau o Amerika ma Honolulu nei e hoopiha nanahu ai, he ola ia no na keiki Poola. O na moku e hoea mai ana mahope o ke Sheridan, oia ke Glen@gle a me Charles Nelson, e haalele ana ia Kapalakikoma ka la 1 o Okatoba, Z@landia a me Vale@ela ma Kapalakiko mai ma ka la 5 o Okatoba, Kulanakauhale o Paea malia ma ia la hookahi no, Ma@se mai Kapalakiko mai, ma ka la 10 o Okatoba mai, Ha@ mai Kapalakiko mawaena o ka la 15 a me 20 o Okatoba. O ka @ Janeiro a me Sikhs e haalele aku ana laua ia Petalana ma ka la 3 a i ole @ o Okatoba.

 

            He mau kulu paka ua ko ka Poaha nei.

 

KE KAA LIO OLE.

 

            Ma ka La Pule iho la, i hoau mua loa ia ai ke kaa lio ole ma na alanui o ke kulanakauhale nei. O keia ke kaa mua loa i hoea mai i keia mau paemoku, a ua lilo hoi oia i mea makaikai nui ia e ka lehulehu i kona wa i maalo ae ai me ka puahi nui maluna o na alanui malalo o ka hookele ana a E.D. Tenney. No H.P. Balauwina keia kaa, a he nani maoli no kona nanaina ma ka hke aku. Aia maluna o ke kaa he pahu uwila a nana hoi e hoonee ana i ke kaa i ka wa e wiliia ai o kekahi ki e ka mea e noho ana maluna ona.

            I ka wa i haalele iho ai o E.D. Tenney i kona hale ma ke alanui Moi, he ekolu ana mau hoao ana i ka mama holo o ua kaa nei. O ka mua ma ka eha mile, a ma ka helu elua ma ka ewalu mile, a ma ke alanui Punahou i kuupau ai oia i ka holo o ke kaa a ka umikumamaha mile i ka hora.

 

HE HOU PAHI MALUNA O KE SHERIDAN.

 

            Ua malama ia ae he hou pahi weliweli maluna o ka moku lawekoa Sheridan, ma ka po Poakahi nei, e W.D. Snap he koa no ka mahele L, o ka regimana 33 maluna o Retter o ka mahele D. oia regimana hookahi. A oiai, aole he makemake o na alii e hoike ae i ke akea, nolaila, ua maopopo ole ke kulana o ka mea i hoeha ia, aka, ua olelo ia ae nae ua kukonakona loa. O ke kumu i ulu mai ai o keia hana hookahe koko, mamuli no ia o kekahi hoopaapaa i hana ia mawaena o laua maluna o kekahi hana pili waiwai. Ua unuhi koke ae o Snap i kana pahi a hou aku la ia Retter no kekahi manawa lehulehu. Ua hoopaa ia ka limakoko iloko o ka halepaahao o ka moku.

 

HOAO HE MAU KOA E AIHUE.

 

            Ma ka hora 10 o ka po Poalua nei, ua hoao ae kekahi mau koa e komo aihue ma kahi o A.M. Hewitt, mauka iho o ka Paka o Kewalo, ma ke oki ana i kekahi olepelepe o ka puka aniani me kekahi pahi, aka, ua hoopuiwa ia nae na koa i ka lohe ana i ka nakeke oloko a mahuka aku la, ua ki aku o A.M. Hewitt i kana pu panapana a nalo aku la iloko o ka pouli, ma ka aahu a na kino kanaka e komo ana i maopopo ai he mau koa Amerika keia mau kolohe. Hua mau ke kumu laau hoohui aupuni i na hua panini ulaula, a ke puehu nei ka heu kalakala mao a maanei o ka aina. I ka hoopaakiki he pomaikai, eia nae he hopena awaawa ka hana ia Ahuna.

 

AI MANU MAU NA PILIPINE

 

HE NUI KA LAKOU WAHI E LELE KAUA LA.

 

Poino Like no na Aoao Elua

 

            Manila, Oct. 14. He mau haneri lehulehu o na kipi i lawe hou ae la ia Porae, i lawe pio ia e Kenerala MacArthur ma ka la 20 o Sepatemaba, i haalele hou ia aku e na Amerika ma kekahi la ae. Ua hoike ia mai, aia na kipi ke nee la no Mekiko, ma ka hikina hema o Angeles. O ka manao ana o keia nee palua, ua hoomaopopo ia no ka lawe ana ae no ia i na kulana mahope o na pakaua o na Amerika ma na aoao elua o na alanui kaaahi o Manila a me Dagupan.

            Ma ka hoike a na koa Kaua Lio Eha, i hele aku e hakilo ia Arayat, aia na kipi ke paa la i keia mau kuleana elua. Ua make he koa Amerika ma ka hakaka o Santa Ana, O ka puali o Arayat ua loaa ia lakou na hoike oiaio no ka hopu pio ia ana o Scott a me Edwards o ka regimana 25 i nalowale ai, a aia laua ma Mat@yalene kahi i hoopaa ia ai.

            He elua lele kaua i hana ia e na kipi ma Calamaba, a ma ka hoike a ke alihikaua o na Amerika he kanalima o na kipi i make. He elua puali o ka regimana 21, nana i hoauhee aku ai lakou, he elua koa i make a me ehiku i hoehaia.

            Ua hoohikilele ae na kanaka pana pua i kekahi wahi hoolulu e kokoke ana i Guagua, a ua pepehi ia he elua Amerika, a he elua i mahuka aku.

            Oiai, he eha mau laina o ka mokukaua Balitimoa e komo ana iloko o ka muliwai Baeoor maluna o ka waapa, ma ka la inehinei, ua kipapa ia mai la lakou no ekolu manawa, a ua hoeha ia iho la he ekolu o lakou. Ua koho waleia na na koa Amerika keia mau hana ma ke ano kuhihewa, oiai, ua kauoha ia lakou no ke kue ana aku i na waapa e komo mai ana malaila.

            Wasinetona, Oct 4. Ua telegarapa mai nei o Kenerala Otis i ke Keena Kaua i keia mau hoouka kaua makamaka hoa malalo iho nei me na kipi.

            Manila, Oct 4. Ua lele kaua aku o Kapena Poore o ka regimana 6, i na powa e hoomoana ana maloko o na auwaha ma Negr@s Komohana ma ka la 1 nei. Ua make o Lutinola Grubbs o ka regimana 6, o Kauka S@ill@ a me ekolu koa ua hoeha ia, @ he iwikalua powa i make, a mawaena o lakou he elua mau ala kai, he 19 mau pu raifela me na poka a me kekahi mau lako e ae i lawe pio ia. O na kipi ma ke komohana o Beoor a me Imus, ua lele kaua mai lakou mawaena o na laina kukai olelo. O Kapena Eldredge o ka regimana 14, ua make, a o Lutanela Burgess o ka regimana pukaa 5, ua hoehaia o ka nui o na koa i make a hoeha ia he 12. Ua hoauhee ia aku na enemi no ke komohana a me ka hema, me ka nui o na poino. Ma ka la inehinei ua lele kaua mai na kipi ma Calamaba, ua kipaku ia aku lakou no loko o ka aina, o ko makou poino he elua i make a me ehiku i hoeha ia. He kanaono ka nui o na kipi i make, aole he maopopo ka nui o na poe i hoeha ia. Ma ka hakilo ana a ka puali Kaua Lio Eha ma San Fernando, ua make he hookahi koa, ua kipaku ia aku na kipi me ka nui o na poino. He ekolu koa e kiai ana ma ke komohana o San Fernando, i pepehi ia e na poe pana pua.

            Manila, Oct 5. He lele kaua kai hana ia e na kipi ma Paranaore, ma ka po nei, a o na poe kokua i na kipi e noho ana ma ke kaona, ua puhi ae lakou he heluna o na hale i ke ahi.

 

KE ALAKAI O HAWAII.

 

            Ua loaa mai ia makou he mau kope o ka buke hoonanea hou i hoopuka ia ae nei e F. Metcalf. He buke keia i hoopiha ia me na moolelo nani mai ka mua a hiki i ko lakou hopena me ka hoomau ole aku no kekahi mau pule hou aku, a ua kupono loa hoi no na home Hawaii a pau. O ka makou e upu ae nei e haha ia na hookele ana a keia makamaka o ka makapeni me na pomaikai he nui.

 

            Piha-u ka nuku o Mamala i na moku koa Amerika, mai ka nui a ka @. A o na kanaka oluna o ua mau moku la, mai ka anae holo o Kaihuopalai a ka oopu moewai o Kanewai, aohe kamawae ana, aia ka pono o kanui aku o ka @uhue i Manila, ke kuleana hoi a keia mau moku e kipa mai nei no ka hoolako ana i na mea e pono ai ka lakou huakai hele hakaka, me ka lahui a lakou i moeuhane mua ole ai, e hakaka ana lakou a hiki i ka hopena.

 

HE HOOLAHA I NA OHUA.

 

            MAI KEIA LA A MAHOPE AKU e hoopaa no na Ohua i ko lakou mau mea me ka loaa o na Tikiki e kau ai maluna o na Mokuahi o ka Inter Island Steam Navigation Co, Ltd, (Hui o Poka Ma), ma ke Keena Oihana Nui, Alanui Moiwahine, he hookahi hora mamua o ka holo ana o na Mokuahi, e kuai ia no na Tikiki ma ke Keena makai o ka uwapo.

                                    N.E. GEDGE,

                        Kakauolelo o ka Inter Island Steam Navigation Co, Ltd

                                    Honolulu, H.I, Oct 7, 1899.