Ke Aloha Aina, Volume V, Number 41, 14 October 1899 — Page 4

KE ALOHA AINA, POAONO, OKATOBA 14 1899.

 

Ke Aloha Aina Hookumuia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa na ka Lahui Hawaii.

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono

EMMA A. N@@@HI

Pauk@ o KE ALOHA AINA.

HONOLULU.  OCT 14 1899

 

KE  KULANA  KIA AINA

 

          O keia ka inoa hou o ko kakou moi ma keia hope aku, ina nae e hele ana kakou i na polio a me na pamaikai o ko kakou koe maoli ana aku ia Amerika, no ka pono o ka h@ihoi aupuni alii o Hawaii.  He inoa Laahaa keia i ka wa o ke aupuni alii o ko kakou aiua hanau nei, oia hoi, he kulana kakaialo mai ia malalo o na Kuhina a me na Lunakanawai Kiekie.

          Oiai nae kakou e noho ana me ke ake aku e puka @@ ke ao ma lamalama o ka noho ana kuokoa, mai ka waha mai o na hoa o ka Hale Ahaolelo Lahui o Amerika, oia nae ke kulana aupuni ke kohokoho e ia mai nei, i teritori, a i mokuaina, ua mea i manao la, oia ke ano aupuni e hoola ia ai ka makapehu o ka noho ana hune a hele o keia mau la kupilikii e nee nei, aka, ilo@o nae oia wa, ua ake loa ia e loaa keia mau ano aupuni maluna o kakou a pau.

          Mamua ae o ko makou wehe wehe ana i ko mako u ma nao u@ ia kulana ano nai o ke aupuni, ua lik@@@i  pul@ kaumaka no ka pohai @ @a poe ulikola@o  oloko nei o ka aina, a eia h@ lakou ke Leihei nei no ka manao e lilo i kekahi o na poe nei ia kulana, mamuli o ka lokomaikai mai o ka Peresidena o Amerika, ke poo o ka Mana Hooko o ke aupuni makua.  He mea maopopo, ina io e loli ana ko kakau kulana aupuni a i teritori, al@@ia, he alii Kiaaina ie ana ko k@koa, a ua like kona ano me he alii mao li la no ka manawa i kaupalena ia kona mana elike me ke alakai o na rula kuhikuhi o Amerika.

          O@ i aohe a mako u ka@@ilio no na mea e pili ana i ke kanaka e h@l@ ana no ia kulana, oiai, aole i hoea mai i ka wa e hooko ia ai no ia hana, eia nae, ia pau e ha inoa a kekahi poe i ka hoonohonoho no ia kulana ano nui olok@ nei o ka aina.  Ea no na poe naua i kamakaia ia kakou, ke makemake nei no o D@le ke Kiaaina, a o kekahi poe, eia lakou ke waiho nei na Amerika no e noho inai ke Kiaaina ana i makemake ai e hoonoho mai no keia mau mokupuni.

          M@mu i o ka ulu ana ae nei o na manao aumeume kulana Kiaaina mawaena o kekahi poe, ua puka ae la ka inoa kapakapa o kekahi poe, a iwaena hoi o na looa i kohokoho ia e na poe ake oihaua, o ko Sim’l Paka kekahi, ka mea i kappa ia e kekahi nupepa nam@ o kakou, “ka lio hauliuli no ke kulana Kiaaina.”  Ke hopohopo e nei keia poai mana aupuni e noho hoomalu nei i keia ia, i ke aka o kekahi kanaka  Hawaii i maopopo ole kona makemake no ia wahi, eia nae, ua puka ae nei i ke akea mamuli o ko lakou hopohopo, he kanaka opio Hawaii oia i ike ia e kakahi poe koikoi oloko o ka Hale Ahaolelo Lahui, a malia mamuli paha oia ano i eena e ai ka manu mamua o ka hoea ana mai o ka mea oiaio maoil.

          O ka kakou wale no, e hookuu aku uo i keia poe na lakou no e u@nali i na pauku iwi a lakou i ake ai e lilo i kekahi o lakou, a o ka mea ikaika a oolea o na poe la, nana anunei e ai ua io oloko o ua poua iwi la me ka ono o kona pau, a o ka mea na wiliwili na hoi, he hele no kona haawina e loaa aku.

 

          Pu’a ka kahi i ke Kinau i keia mau la.

 

HALE HOOLAKO “KA HUB.”

KUAI HOOPAU O NA WAIWAI

Ua Hoemi ia na Waiwai a Pau Loa.

 

          O@@, o keia ka na a oukou i makemake ai e ike.  Ua holo@oni ka @a kou oilana e lawelawe nei, a nolai a, ao’e loa makou e hopohopo i ka hoolilo ana aku i na Waiwai a pau ma ke kamukuai e hoohikilele ia ai oe.  Aole e hiki ia makou ke hoakakiaka i ko lakou nani a me ka waiwaina, ake, nau no e hoomaopopo nau iho.

 

E hele mai e ike no oukou iho.

J. S. SPITZER.

ALANUI HOTELE KOKOKE I KE ALANUI PAPU.

 

EIA MAKOU I KA LA@O HAUOLA.

          Mamuli o na ouli o ka manawa oio ka ike ole ia, ua nee hou mai ka makou he kahua hou no ka makou hana, no ka pono a me ka pomaikai o na poe a pau e lawe aia i KE ALOHA AINA, ka wahaolelo nana e hoonaueue nei i na poe nana kakou i kumakaia, oia hoi, ua nee hou mai in@kou a i Leleo, e hui ana me ka lai o H@uola, a ma ia wahi e hoopuka mau ia aku ai ka Napepa KE ALOHA AINA Puka Li a me Puka Pule.

          A oiai he kahua hou keia no ka makou hana, e hoao ana makou me ka ikaika a pau i loaa ia makou, e hoopuka ia ka nupepa puka la, ma ka auina la ponoi, i mea e loaa ai i ko makou mau makamaka heluhelu maloko o na hale hana he manawa no lakou e heluhelu nupepe ai ma na home.  E loaa no ke Keena o ka makou pepa mauka ae o ka hale kaaahi, (depot) a i ka ihona mai hoi o Leleo.  E hoolohe i keia.

 

NA KILO AUPUNI OLE WALE O KEIA MAU LA.

 

          Maloko o ka nupepa Kuokoa a ka Poalima nei, i ike iho ai makou i na manao o kekahi poe K@lo Aupuni o ka aoao e paa nei i ka mana hoomalu o ke aupuni a iwaena o kekahi poe o lakou, o Bihopa kekahi, ka Lunahooponopono o ka nupepa “Hoa@@ha,” kekahi hoi o na nupepa i kakoo nui i na alakai aupuni o keia la a me kona la i hala ae, i komo pu e ai a e maheleheie i na kuleana waiwai pio mailoko aku o na lima o ka lahuikanaka aloha o Hawaii.

          I ka nana ana i na manao kalai aupuni o keia ka@aka, ua ike ia maloko o kana hoike manao, a makou e makemake nei e hoakaka aku i kona mau manaoliai, elike me keia malalo iho, a kakou e maopopo maoli iho ai, aole oia he kanaka no ka oihana laa o ke Akua, aka noloko oia o na poai huikau o na poe hao aina, a nona iho keia mau mahele penei:

1.      I Aupuni Ahaolelo, ina no hoi e kaupaleua ia ka pono koho balota.

Ina mamuli o ke koho balota Laula ana, alaila, ua oi ka pono ma o ke koho apa la a ke Kiaaina a me kekahi Aha Aupuni e hoonoho ia mai, ana e ka Peresidena.

          E loaa auauei ona aopuni ikaika ina e koho balota ia ana na hoa o ka Ahaolelo, elike no me mamua aku nei, mamuli o ke koho ana a na kupa i oi aku ka hilinai ia a makaukau no hoi.

          Ina e ae ia ana ka mahele nui o na kanaka maoli, i ike i ka uhauha a me ke ano kamalii, e lilo ia lakou ka mana oloko o ka Ahaolelo, alaila, he mea pohihihi loa ka loaa ana o na hooponopono aupuni maikai.  E noho mana ana na poe hoohulihuli manao i ai loaa a me na haku imi loaa.

          A ma ia ano, e k@@@ ia ina@ poe mea ilaila nunui e kuai holookoa ae i na hale Ahaolelo, @a he hana hiki wale no ia.

2.      E hookoha maoli ia.  O na Lunakanawai Kiekie, no ka

manawa a pau ke ola, me ke ku pae i ka hoopii luna nui ia no ka popopo, a no ka makaukau ole.

3.  He mea pono e hoopaa ia na Lunakanawai Kiekie i keia wa, mamuli o ke lakou kamaaina nui loa ana ma ka moolelo o ka oihana hookolokolo Hawaii i ka wa i hala, a he ike waiwai nui hoi ia.

          4.  O ka hapanui nae, mailoko mai o na kamaaina e noho ana ma ke Teritori nei.  O na kanaka i kamaaina pono me na kanaka a me ka aina nei, e oi aku ana ka maikai o ka lakou lawelawe hana ana.

          5.  Na ke Kiaaina.

          6.  E pono e hoopau ia na kanawai aelike piahana me na hoopai paahao.

          Iaa e malama pono na haku hana, a hana maikai hoi i na paahana, haawi ia lakou i mau home maikai ma kahi o na haie kuaaka kohu hale koa elike me ko keia wa, o ka mea iho la no ia e pale kana ai ka haku.

          7.  E pono e ae ia aku ke komo ana mai ia nei na poe paahana mai Europa mai.

          8.  O na kane a pau i hanauia ma Hawaii nei, mailoko mai o kela a me keia lahui, e pono no e loaa ka pono koho balota mamuli no hoi o na kumu alakai i loaa ai ia pono i na ili-keokeo.

          Ma ka mahele ekahi o kou manao, na olelo ae oia i aupuni Ahaolelo, a e kaupalena ia hoi kona mana koho balota.

          I ka nana ana i ka manao o keia kanaka, aia he mea huna iloko o kona puuwai, a o na mea la, oia hoi, aole ona makemake e haawi ia ka pono like mai ke kanaka kiekie a i ka haahaa, mai ka mea waiwai a i ka ilihune, elike me ko Amerika Huipuia, ka papa hoi a ke Kuokoa i hoopapa aku ai, ma o kona liio ana oia ka mana kaokoa ma ka hoomal@ ana, he mea maopopo, eia oia ke puliki nei i kekahi o na kau @wai hookaumaha a keia aupuni i hana ai, ma o ke kaupalena ia ana o ka mana koho mai ka poe ilihune aku.

          O na kahoaka o keia kukulu manao ana o keia kanaka, eia oia ke puliki nei i ke kulana aupuni o keia la, aole ona makemake e m@ lele aku ia mau pono mai iaia aku, aia lakou no a pau, ke kulana hoi i loaa ia ka hanohano a me ka waiwai iloko o keia Paeaina, oiai, ke nee aku ke kulana aupuni i makemake ia e lakou, a oia ia e hoikeike e nei ua poe @@@ @ ko lakou mau manao kalai aupuni, mamua o ka noho ana mai o ka Ahaolelo Lihui o Amerika i keia mau mahina ae nei.

          O ke ka ana mai o keia poe a oloio akea ae, i aupuni Panalaau ko lakou makemake, a o na Luna Aupuni kahiko no ka mea nana e hookele ke aupuni, he hoike maopopo ia, eia ke ala mahuahua mai nei na manao keakea i ko Amerika kuleana hooponopono o ka Paeaina nei, ma o ko lakou hoike okoa ana ae nei, e hoomau no i na Lunakanawai Kiekie e noho nei i keia mau la, ma o ko lakou mai i ke kulana o ka noho ana o ka oihana, a ina ka he poe hou aku, e hoopilikia ia ana ka hana, wahi a ko lakou ike kalai aupuni o keia poe noonoo papau, ka poe hoi no lakou na manao alunu uku hana mai ke aupuni mai, a me ka manao lili no ke kulana aupuni kuokoa.

          Ua olelo hou ae no lakou, ua pau loa ka mana iloko o ka lima o ke Kiaaina e hookohu ia mai ana e ka Peresidena o Amerika, a malalo oia kumu, ua komo na hookohu Lunakanawai Kiekie iloko o kona lima a me na hoa oloko o ka Aha Senate o ka Paeaina, i koho ia e ka hupanui o ka lahui.  O ka ike e ana o lakou, ua kau ka mana iloko o ka lima o ke Kiaaina a me ka Aha Senate Mokupuni, na maopopo loa ia lakou, e lele ana na Lunakanawai Kiekie me he opeapea la i ka leme ka paa hou ole iho o ko lakou mau kapuai maluna o ke kahua a lakou i hehihehiku ai no kekahi mau makahiki loihi.

          Aole o ko lakou noho loihi ana maiuna oia mau noho, he kumu ia no lakou e hiki ole ai ke hooi@i@ ia ae ke kulana a lakou e paa nei i keia la, oiai no nae, he nui no ka poe makaukau mawaho ae o ka poai e noho na iluna o ka oihana e kamailio nui ia nei i@@ena o na poe kakau manao, mamuli o ka ike a ana e lela ana ka manu mai ka punana aku, ka mea hoi a kekahi poe o lakou i minamina ai, o nee io aku ke kau ohi ai o ka pomaikai mai ko lakou mau pakeke aku.

          O keia ae la ka manao nui o kekahi kahunapule Kalawana, e ol@@ ana, e hoomao ia no ka noho hoohaiki ia ana o ka lehulehu malalo o ke kanawai hookaumaha koho balota, o lilo ka i mea