Ke Aloha Aina, Volume V, Number 43, 28 October 1899 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa no ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE, Lunahooponopono

EMMA A. NAWAHI, Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU       OCT. 28, 1899

KAMAHAO  NO  NA  HANA  O  KEIA  MAU  LA.

 

Ae, he mea kamahao io no na hana e lawe ia nei mawaena o ua poe kuonoono a olakolako o ko kakou aina nei, nui ua hoolala ana no ka pono o ko lakou mau pakeke, ka mea hoi a lakou i akenui ai, elike me ko lakou kiekie me na mauna ku kilakila i ka lai, a o ko lakou mau waiho na, elike me na ona keokeo ma na kapa kahakai.

Eia ke pua hou mai nei ka nahi, e holo hou aka ana kekahi o na kakoo ikaika o ka Repubalika Hawaii i pau, no ka hakoko ana ao ka pono o ua poe kanuko ma keia Paeaina, no ka wa ka e noho mai ai o ka Ahaolelo Lahui o Amerika, ua nakolukoluna @ e kakoo ana ma ko lakou pono, ola hoi aia no o Wile Kiai i Wasinetona kahi i noho ai, a o kana hana no hoi i hoouna ia ai, oia no ke kiai ana i ka pono o ka poe kanuko, aole hoi i nalo aku ka uiaula o ka lepo o na kapuai wawae o ka mea mua, aia hoi, ua poha hou ae ia ka lono no ka hoouna hou ia a@ o@.  Elele ma ko ke aupuni aoao a iloko o na houpuupu ana, ua hoea io @ ia ka mea oiaio, ua hala aku la oia he Elele ma ko ke aupuni aoao, a o ka mea oiaio maoli nae, he Elele no oia no ka pono o na poe kanuko e noho pi hoihoi mau nei no ka pono o ka lakou hana maluna o keia Paeaina.

A oiai, ua hala io aku la no o Hatawela, ma ke ano Elele, hookahi no a laua nalu e hee la, oia no ke kamake loa mahope o na pono o na haku mahiko, kekahi hoi o na hana a laua i koma kino pu ai e mahelehele i na loaa a me na lilo oia hana ano nui nana i hoolilo ia lakou i poe ulakolako iloko nei o ka aina, a no ia kumu hoi keia pihoihoi ana, aia no ka pono a o ko lakou aoao ke lanakila.

 

H A L E   H O O L A K O   “K A   H U B.”

 

KUAI  HOOPAU  O  NA  WAIWAI.

Ua Hoemi ia na Waiwai a Pau Loa.

 

Oiai, o keia ka wa a oukou i makemake ai e ike.  Ua holopono ka wa kona oihana e lawelawe nei, a nolaila, aole loa makou e hopohopo i ka hoo@ ana aku i na Waiwai a pau ma ke kumukuai e hoohikilele ia ai oe.  Aole e hiki ia makou ke hoakaka @ aku i ko lakou nani a u e ka waiwai aka, pau no o hoomaopopo @.

 

E hele mai e ike no oukou iho.

 

J. S. SPITZER.

 

ALANUI HOTELE KOKOKE I KE ALANUI PAPU.

 

Eia hou hoi nei Elele a holo hou aku, a o ka pahuku no o kana hana, oia no ko kela mau mea elua e noho mai la i Wasinetona.  Heaha keia kumu o ka pioloku ana o keia poe, oiai, aole he mau mea e pihoihoi ai ko lakou mau mauno, no ka mea, aohe a kakou mau hana kue aku ia lakou, koe wale no, eia no kakou ma ke kahua o ke koi kumu mai kinohi mai, a ma ia ano no kakou e hooikaika nei a hiki i keia la.

O ka pono o na mahiko, oia ka pohaku hoopaa heleuma o keia poe e hele nei, a oiai, eia iloko o lakou ka hopohopo no na mea e pili ana i na kauwa hana, ka poe hoi a lakou i hahao ai iloko o na halepaahao me na aku hoopai koikoi o ka ehaeha, e hooko ana hoi i ko lakou makemake, me he poe holoholona la, ua hou ia ko lakou mau pukaihu ma ke ano hookauwa kuapaa o ke kulana haahaa loa.

A no ia kumu, ua ulu mai iloko o makou na hoomanao ana, aohe kumu nui e ae o keia mau hoouna.  Elele makolukolu ana, oia wale no, mamuli o ko lakou hopohopo, o ike lea ia ae ke ano o ka lakou mau hana maanei e pili ana i na kauwa hana a lakou i hooluhi ai me he holoholona ia.  A o kekahi no hoi, uo kau uo ko lakou weli no ke ano o ke kulana aupuni e hoea mai ana ma keia mua aku, a oia no paha kekahi kumu nui o keia mau hoouna nui ia ana o na Elele ma ko ke aupuni aoao, nui no ke akamai a me ka maalea o na keiki a kanaka.

 

KA  UHIWAI  O  MANA.

 

I ko makou nana a hoomaopopo ana i na manao pane maoli o kekahi poe kuonoono oloko nei o ka aina, ma na ninau a ka nupepa “Kahea” o Kapalakiko, ua ike a na hoomaopopo kekahi poe i ka manao o kekahi mau keiki Hawaii i hanau ia maanei, he mau makua haole ko lakou, no lakou hoi na inoa elike me Bihopa, P. C. Jones, Kawika, Limaikaika a he lehulehu wale aku o lakou, e hiki ole ai i ka makou makapeni ke kaohi iho me ka hookamani ole, eia lakou he buna nei i ka mea oiaio iloko o ko lakou mau puuwai pakahi, elike me ke poomanao e kau ae la maluna, oia hoi, he like ko lakou mau manao me ka uuiwai ka huna iho no a nalo ka mea io, a o ka pohina wale no ke hoopua ia ae.

Aia ma kahi e pili ana i ke kulana haawi mana koho balota, ua olelo mau makou, eia ua poe la, ke makemake nei e upiki iloko o kekahi upa iole, i ka pono pili paa o na kanaka Hawaii maoli, ka poe hoi na lakou i haawi aku i na hoopumehana ana ia lakou ma na mea e pono ai ko lakou noho ana, ma ka aina malihini a na makua o lakou i kipa mai ai me ka haawina laa o ke ola, e hoomaemae ana hoi, he ake lakou e haawi ia ka pono koho i ua kanaka Hawaii, a makou e haole aku nei, aohe oiaio oia mau olelo, elike me keia malalo iho:

1.—O ka waiwai a me ka naauao, oia ke kumukuai e loaa ai ka pono koho balota i na kanaka Hawaii.

2.—Ma ka ike i na olelo elua oia hoi, ka olelo Beritania a Hawaii, e loaa ai ia pono kumu.

E ikeia ma ka manao mua, oia hoi, ala a naauao a huipu me ka waiwai, alaila, loaa iho la ua pono nei a makou i olelo ai, he mea loaa wale mai no ia mai a Amerika mai, ke lilo io kakou he lala aupuni no kona mana, aole hoi ma ke kuakuai elike me ka manao o kekahi mau welo mikauele, e olelo nei, he ake loa lakou e haawi ia mai ka pono koho i na kanaka Hawaii, a makou hoi e ike ole nei, mahea la i ake ai lakou e loaa ia kakou ia pono, oiai no e keakea ana ko lakou mau manao hoakaka, ma ke ana waiwai e loaa ai ia pono ia kakou na kanaka maoli, a makou no e olelo nei me ka oiaio, he poe pepehi a kinai make maoli no ua welo mikauele i hoowaiwai ia e kakou na kanaka Hawaii.

I kama paha e hoopau ia ae ai keia pohihihi.  Uhiwai e holapu nei maloko o na kolamu o ke Kuokoa, penei no ia:

Aia i ka wa e hooko ia ai o ko lakou makemake e koi nei, ia wa e noho kino mai ai ua poe aloha ole wale nei ia kakou ma kahi o ka pah@ balota, me ka waiho pu ana i hoohalahala no ko kakou ana waiwai, na loaa makahiki, a pela aku, ka mea hoi a makou e olelo nei, he mea hoohihia wale no ia i ka pono laulaha o na mea a pau, iua e hooko ia ana pela, ka mea a ko makou mau puuwai e iini loa nei, e hoemalu loa ia aku ia mau opu ana mai ia kakou aku.

Ma ka mahele elua o ko kakou manao alakai, o keia kekahi o na manao kumakaia maopopo ia kakou, a makou hoi e iini nei, e hoohalike ia ko kakou kulana koho elike me ko na Amerika ponoi, ina he hooluli aupuni ke hoea mai ana ma keia hope aku, a iua hoi, alaila, ua like no ko makou manao, me ka wehewehe ana o ka manao mua, nolaila, o ka olelo ana ae, he poe kokua na welo mikanele ia kakou, he hoopunipuni ia me ka wahahee, aole loa e hiki ia makou ke hoololi ae i ka eleele o ko lakou mau manao ino i keokeo, no ke mea, na aai a na paa loa, o ka make wale no ka mea nana e mawehe ae.

 

I  KAU  A  HOOHEMAHEMA.

 

Eia ke hou hewa nei ke poo o na Luna Aupuni o ke Keena Kalaiaina, me ke kuhikuhi ana ae i ke kumu o ka nalowale o na palapala e pili ana i ka Hui Kaa Hapaumi, ua lilo no i ka aihue la, a o ua aihue la, ua hiki ole ia lakou o mea, a o mea ke hoike ae.

Ma ka nana a me ka hakilo pono ana i ka aue i nalowale ai keia mea ano nui, mai kekahi mai o na Keena kiekie o ke aupuni, he hoike maopopo ana mai ia i ko na kauwa lawelawe o ka lehulehu makaala ele ma ka lakou hana, a o ka oi loa aku no paha, aia no ia maluna o ke Kakauolelo Nui oloko o ua Keena la, i nalowale aku la ua mau palapala, oia hoi ke Keena Kalaiuina, ke kanaka kiai loko hoi nana e lo le na pihapiha o ua mau waiwai la o ka lehulehu, i haawi ia aku nana e malama.

Mamuli o ka ulu ana ae nei o na hoopaapaa e pili ana i na pono o ua Hui Kaa Hapaumi la, i ike ia ai, aole ka paha e kala i puha kahiko ai keia kumu laau, a he pono ulu kumu wale iho no, a i ka wa i huli pono ia aku nei, ike ia iho la, aole e kala kahiko ka manu i lele ai mai ka puuana aku.  Nani no ke akamai o ke kiiua ia ana o i ka manu iloko o ka punana i hou ia ka uuku lawe ia aku la me ka palamimo.

He hoike ana mai keia nalowale ana o keia mau palapala mamuli o ka nana ole ia o ka pono o ka lehulehu, oia hoi, o ka malama la ole ana ma ka naua ana i na waiwai o haawi ia aku, a na kaa na hihia a pau o keia nalowale ana maluna o ke Kuhina Kalaiaina a me kona mau Kakauolelo, oiai, o ka lakou hana no ia, a oiai, ua hala aku ke Kuhina Kalaiaina ma kela ao, ua koe iho no na Kakauolelo, na kiai loko hoi nana i malama ua mau waiwai la, aole anei e hiki ke noi pono ia aku ke kumu i hoea mai ai o keia hemehema, mai hea mai la, mai na Kakauolelo ae paha, a i ole, mai ko lakou poo mai paha.

He kumu nui no ko makou kamailio ana no keia mea, oia hoi, aole o keia mau palapala wale ae la no na waiwai o ka lehulehu a keia keena o malama ai, aka, he nui aku no na palapala waiwai nui e ae e paa ia nei iloko o ka lima o keia poe, oia hoi na Kakauolelo lehulehu o loko o na Keena la, a o ke poo nae nana e hoomalu ua mau waiwai la, oia no ke Kakauolelo nui oloko o ua Keena la, ina ua nalowale ae la keia mau palapala.  pehea, aole anei hoi e komo hou iho ka hoohuoi iloko o kakou, na aihue hou ia aku no he mau palapala hou, aka, o ka waiho pu wale ia aku no, aia ulu hou ae hoopaapaa, a i ka wa e huli hou ia aku ai, ua nalowale hou no a o ka hana no ke kuhikuhi, iloko o ka mea kahi i waiho ai, a pela aku.

Aole anei hoi e pono e noii pono ia keia mau hana hemahema a pau a i ole, e hoopii luna nui ia keia poe Luna Aupuni hoohemahema i ka waiwai o ka lehulehu, mai ke poo a hiki aku i ka hiu, i hiki ke ike ia, o mea ka mea i hewa a ma o na la, na hoahewa ikaika ana, aole hoi elike me keia e waiho popoulu mai nei, a hiki i kona nalowale loa ana aku.  O ko makou ake nui, e hana ia ka pono a haule mai na lani, aole o ka hoohemahema a hoopalalohe.

 

KA  MOKU  LAWE  HOLOHOLONA  SIAM.

 

O ka makani ino nui i halawai ai me ka mokuahi Pakina he mau la mawaho mai o Iokohama ma kona alahele no Hawaii nei, oia ino hookahi no kai halawai oka i ka moku lawe holoholona Siam, a ulupa aku la i na holoholona he 800 maluna ona me ka weliweli nui.  He mau tausani dala ka poho o ke aupuni o Amerika Uuipuia ma ka poino ana o ua huki a me ua lio e lawe ia ana no Manila.