Ke Aloha Aina, Volume V, Number 45, 11 November 1899 — Page 2
| This text was transcribed by: | Pulama Goodhue |
| This work is dedicated to: | Hoʻāla Keahimalulani Goodhue |
KE ALOHA AINA
2 POAONO, NOVEMABA 11, 1899.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ke - Aloha - Aina
Hookumuia no Ka
Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
EDWARD L. LIKE.
Lunahooponopono
EMMA A. NAWAHI
Puuku o KE ALOHA AINA.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
HONOLULU....NOV. 11, 1899
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
HE IKE NO KA I KA NAUKI.
---------------------------
He elima makahiki i hala ae nei, aia kakou iloko o ke kaniuhu a me ke kaumaha o ka manao, mamuli o ko kakou akenui ana e hoea mai he kino hookoa o ka Amerika mea e hana mai ai maluna o kakou, ma o ka hoo maemae a holoi ana i kona kin@ mai na ekaeka ae a kona mau oiwi ponoi i hana ai maluna o ka lepo o Hawaii.
Aka, o ka mea nae i ike ia iloko oia manawa, o ke kani o ka aka a ka poe e noho mana ana maluna o na hana a pau o ka aina, me ko lakou haupu ole, aia no he wa ake Akua Mana Loa e hoololi ae ai i ke au o ka nee ana o ka lakou mau hana, a o ko lakou mau manao hauoli hoi, e lilo ia i mea @@lukai iloko o ko lakou waihono noonoo, me ka haawi ana iho hoi i na manao ka@uhu e hoea @@ mai ana paha ko lakou hopena ma ke kuhoe ana no ka waapa aupuni o Hawaii, ka mea hoi a makou i hoike mau ai, aia kakou iloko o ka lehu ahi o ka mihi a me ka nonoi ana aku i ko na lani hoopakele ana ae la kakou mailoko mai o na lima o ka poe hao wale elike me ka lahui Iseraela, ma ka lima o Parao i Aigupita.
Ua hoike aku no makou me ka huna ole, ua hoohui ia kakou me ko kakou ae ole, elike me ka mohai ia ana o ke kino o kekahi poe aliiwahine o Enelani maluna o ka paepae okipoo no ko lakou hopena mau loa, mamuli o na manao kuko hewa i ula ae iloko o ka naau o na moi piha haaheo a puni hanohano, i wahi e hoopa ia ai ia mau manao e uluku ana iloko o lakou, a ua ike io no hoi i na hopena weliweli i kau aku maluna o ke kino hala ole oia poe, a pela hoi makou i hookalike ae la ia Amerika, e kokua ana i na hana i ku ole i ko kakou hoihoi.
A oiaio hoi, ua haule pu ka kakou mau koi malalo o ka olelo hooholo a Newland, iho mai ko kakou hae mai kaup@ku mai o na pahu hae ma ka la 12 o Augate, 1898, iloko o ko kakou mau waimaka e kulu pakakahi ana mai ko kakou mau lihilihi iho, e hoike mai ana i ka walania o ko kakou mau puuwai i ke aloha, no ka makee aina oiaio iloko o kona kuokoa, makee alii iloko o kona aloha nui ia, a makee hoi i ka lahui, i ka mea i ku ai ka hale aupuni maluna o keia Paeaina mai kinohi mai o ko kakou mau hulu kupuna i moe aku la i ka hiamoe a Niolopua.
Iloko o keia mau kaumaha a me na luuluu, ua nele a pio anei ko kakou manaolana ana e loaa ana no ia kakou he pono, ina ia he aupuni hoololi ia ae, a i ole, o ko kakou aupuni maa mau paha, elike me na la mamua aku o ka hookahuli aupuni o 1893, ka la hoi i ike mua loa ai kakou i na hooko wanana ana a ko kakou mau kanaka kilo aupuni o na la i au wale, elike me Keopulupulu i kahoahoa ai i kana keiki, e hoomanawanui i ka alo ana iloko o ke ehuehu i na hana ino o ko laua haku, a ke pa ka ili i ke kai no ke kai ka hoi ua aina? Oia mau mea nae a pau, ua hooko ia ia mahope mai, i ka wa i lilo ai o keia mokupuni malalo o ka mana hoomalu o Kamehameha ka Naʻi Aupuni.
O ko kakou mau kaumaha a me na luuluu, ua hoomama ia mai no ia maloko o ka olele hooholo i hoohui ia ai kakou, na ka Ahaolelo lahui o Amerika e hana i mau kanawai no kakou, a nona no hoi ka mana kuleana kukulu aupuni, ina paha he aupuni alii, a ano e ae paha i oi aku ka maikai mamua o ke aupuni Repubalika Hawaii, ka pula kaumaka a kakou e lia nei.
A pehea, ua hala anei ko kakou iini, ua make hewa anei ko kakou kupaa ana, a ua poho anei ko kakou hoomanawanui ana? Aole! Aole!! Ke uiuiki mai nei na hora o ka hauoli, a ke hekau nei na la lai malie o ka manaolana, me ka pu-a ana mai o na leo nahenahe, ua ike ia ko oukou ehaeha iloko o ka lehu ahi o ka hookeai, a o ko oukou mau luuluu hoi iloko o ka haawina o ka palekana.
A no ka mea hoi, ua hapapa mai ko Amerika mana a kaohi iho la i ke kaa ana o na huila o na hana hooponopono aupuni, o ke aupuni a kakou i hoowahawaha ai, oia hoi, o ka hana koho balota i manaoia i mau Senate a Lunamakaainana no kakou, ua hoohuli pu ia mai la ia e ka mana o ka Peresidena o Amerika, a o na kuai aina aupuni uhauha a me ua hoolimalima makahiki loihi ana, ua moe malie aku la ia i ke kai o ka haku, a no ia mea, ke lohe nei ko kakou mau pepeiao i na leo hauwalaau o ua poe nei iloko o ka hauoli, e nauki ana no ko Amerika hana koke ole mai i ko kakou pono, a oia nae ka kakou i koi ai i kinohi, a i kaa aku la hoi ma ko lakou aoao ia haawina i keia la, a eia hoi kakou ke lai malie nei, mamuli no o ko kakou manaolana kahiko, nona ke kupaa e hoomanawanui ia nei a hiki i keia la. Ua kokoke mai na la e pae aku ai ko kakou mau kapuai i ka aina maloo, a e hele lanakila aku ai hoi me ka hopohopo ole.
A ina pela @@ na haawina e hookau ia aku ana maluna o ka poe i kaena i ko lakou ikaika, alaila, na waiwai ka makou paio ana me ka hopo ole, a ua kupono hoi lakou e haawi ia i na haawina hoehaeha, elike me ia a kakou i auamo i na la i kaahope ae.
Ua ulu mau no ko makou manao me ka mahiehie, e hana ia ana no ko kakou pono, a ke ike a hoomaopopo nei kakou, ina e loaa ana ka pono i kela poe o Manila e noke mai la i ka hakaka, a pela hoi me ko Porto Rico, alaila, e pahola like ia mai ana no ia haawina hookahi maluna o kakou, aole he mea e nele ana ia poe i komo maoli iloko o ke ehuehu o ka pauda, alaila, pela no paha kakou e ulolohi ai ka loaa ana ia kakou o ka pono. Aka, aole nae ia he mea iloko o ko makou houpo, oiai, he wa no a hoea mai na ouli o ka hopena.
---------------------------
KA MAKAHIKI 1899-1900.
--------
Ke holokiki nei ka manawa imua me he ao makani la e kaahele ana ma na ao uliuli lipolipo o ka lani, a ke aui hope ae nei hoi na hana a ko kakou mau maka i ike ai me ka awiwi nui, ke lohe nei kakou i na leo kukala kaua ma na wahi like ole o ke ao nei, a ke hoonee la na pualikaua me na wahi i makemake ia no ka hoohana i ke akamai a me ka noeau o na poe no lakou ka puuwai i kuni ia me ke aloha no ko lakou aina a me ko lakou moi, a i ole Poresidena paha.
Ke puapuai mai nei na lono kaua like ole ma kela a me keia aina i hookahua ia kekahi ma muli o ka manao hao wale, no ka hoomahuahua ana ae i ko lakou mau aina, a me ka loaa pu hoi he mau auhau koikoi maluna o na kanaka e noho ana maluna oia mau aina i lilo aku la lakou, i panai no na ola i mohai ia maluna o ke kahua hookahe koko o ka weliweli, kahi hoi a ko kakou mau maka i ike ole ai i na hopena weliweli oia mea.
Ua nui a lehulehu na wanana i hala kahiko loa e hoike mai ana, o ka makahiki 1899-1900, oia na la hope loa o ko ke ao nei ku ana ma ko a@@ he aupuni i hoaupuni ia o ka ikaika noeau o ke kauaka, a he mau lahuikanaka hoi e malama ana i na pono o keia noho ana, me ke ake ana e hookoia na wanana a kela poe kilokilo o na keneturia i hala kahiko loa, a i hooko ia hoi ka hapanui o ka lakou mau wanana iloko o keia mau la holomua o ka naauao e nee nei.
Aka, aole nae ia kakou ia wahi o ke kikoo wale aku no i ko ka Haku kuleana maluna oia mana oikelakela, ka mea nona ka hanu a kakou e hanu nei, a nona hoi na huaolelo i ao kahiko ia mai ia kakou, oiai ka Mesia a Hoolapanai o ko ke ao nei ma keia ilihonua, ua hoike mai no oia me ka huna ole, oia hoi, e lohe ana kakou i na lono o ke kaua, a e hoike ana hoi kekahi i na mea kamahao like ole, aka, o ka hooko ia ana nae oia mau mea, aole loa ia me ka mana a me ka ike uuku o na kanaka naauao loa o ka honua nei, no ka mea, ua hoonele ia mai no kakou me ia kuleana e ka Mea Nana kakou i hana, a nolaila, o ua wanana i hooiaio ia e ko ke kauaka ike, aole ia he mea e hoololi ia ae ai ko ke kanaka i hooili ia ai na hala a me na hewa o ke ao nei maluna ona.
O na la hope keia makahiki, he mau la auo aui loa ia ia kakou ka lahui Hawaii, no ka mea, aia iloko o na la hope o keia ma kahiki e hoea mai ai ka pono a me ka ole o ka mea a kakou e nei, he mau la ia na kakou e hekau aku ai na noonoo ana no ka loaa hou mai o na pono i maalo aku mai ko kakou mau maka aku, a makou no hoi e olelo mau nei, e loaa ana no ia kakou na pono o keia hoomanawanui pauaho ole ana.
Nolaila, o ka makou no e paipai mau aku nei i ka lahui holookoa, e lawe nui i ka nupepa KE ALOHA AINA, ke ki nana e wehe i na mea huna pohihihi, e hana ia ana maloko o ka Hale Ahaolelo o Amerika, e lawe mai ana makou a hoikeike aku imua o ka lahui, me ka huna ole, i na no ka pono a kekee paha ka mea e hana ia mai ana mao, aole i ahe mea e hoihoi hope ia mai ai ka makapeni, ma kahi o ka pono e haawi ana makou i na kakeo ikaika ana elike me ka hiki i ko makou lunaikehala ke hana, a e kue ana hoi ma he mau hana kekee kekahi e lawelawe ia ana, i kupono ole no ko kakou pono, a oia ano, o ko makou kahua ia e kakele ikaika ai me ka nana ole i na kue ia mai.
A oiai hoi, ke ike nei kakou he lehulehu wale na poe e holo nei no Wasinetona, no ke kakoo ana a@ ka pono o ka hoohui ia, ka poe hoi a keia lahui i malama ai me ko kakou puuwai hamama, aka, ua huli mai no nae lakou a nanahu mai ia kakou, a oia no na poe nei a holo nei me na olelo hoopunipuni e hoinoino ana i ko kakou kulana noho ana he poe hupo kakou, he poe aikanaka, he poe hoomanakii, a pela aku, aka, e hoea mai ana no nae na hoololi ia ana oia mau olelo, a lilo i mea maemae, a e kala ia ai hoi ko lakou hewa mai ko lakou mau hokua aku. Nolaila, e hoomau i ka manaolana aia no he pomaikai ma ka hopena.
---------------------------
KUE I KA HOOHUI AINA.
--------
Kikako, Oct 28. He hakaka hahana, wahi a Geo. W. Perkins, ka peresidena o ka Hui Lahui o na poe hana aiga, ke hana ia ana e ia hui no ke kue ana ku i ka hoohui ia ana o na Paemoku Pilipine. E lawe mua ia mai ana keia kumuhana i ka wae malama ai ka Hui o na Limahana, @@ kona halawai ma Detroit.
Mahope iho oia wa e hoounaia aku ai na Elele no Wasinetona no ka imi ana i na Lunamakaainana no ke kokua ana ma ko lakou aoao. O ko lakou kumu kue i na Pilipine, aia ma kahi o 50,000 o lakou e hana nei, nei i na aiga puhi me ka uku hana haahaa loa, a na manaoio lakou i ka wa e hui ai o Pilipine he apapa no Amerika Huipuia ua hiki ole i na poe hana aiga Amerika ke hoomau aku i ka lakou mau oihana.
---------------------------
HOLOPONO KA CROSS HANA.
--------
Maluna o ka mokuahi Moana i loaa mai ai na lohe i anei no ka holopono o ka misiona a F.J. Cross i holo aku la i Amerika Huipuia, oia hoi, ka lawe ana mai i Hawaii nei, i ka telegarapa uwea ole, kekahi o na mea kupanaha loa i ikeia o keia keneturia umikumamaiwa.
Oiai aole e holo mai ana o Marco@@ i Hawaii nei no ke kukulu ana ana i keia telegarapa, aka, e hoouna mai ana no oia i kekahi o kona mau kanaka makaukau no ke kukukulu ana i keia telegrapa ma keia mua koke iho.
Ua loaa pu mai nei hoi ka lohe ua hiki ke hoohana ia mawaena o Oahu nei a me Kauai, o keia ka mokupuni i manao ia e haalele mamuli o kona mamao loa, aka, ua loaa hou mai ia ka lono no kona hiki ke hoohu ia. A ke hoea io mai keia mau mokini, ua hiki loa i na lono m@@ hou o Kauai, a i ole o kekahi mau mokupuni e ae, ke lole mai maluna o ka lewa nae ka mama nui a iloko o na sekona pokole wale no e hiki mai ana ia i ke kulanakauhale nei.
O M@@@@i, ka mea nana i hana keia telegarapa ano hou he kanaka opio oia nona na makahiki he 27, aka, ua hohonu nae ka naauao o kona lolo.
---------------------------
He mau la hoea wale mai no keia no ka moku lawekoa H@@@@@ mai Ka@@@kiko mai me ka piha koa no Manila.