Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 2, 13 January 1900 — Page 5

Page PDF (928.20 KB)

This text was transcribed by:  Jan Pappas
This work is dedicated to:  Puakea Nogelmeier

KE ALOHA AINA

ELUA HAWAII I HOOHUOI IA

 

MAKE KE KOKUA KAUKA O KOBAYASHI.

      Oelea na Rula Hou o ka Papa Ola.--Puhiia na Hale ma kahi Kokoke i ke Alanui Kukui.

 

      He elua mau ma'i hoohuoi ia he bubonika i ikeia ma ka auina la Poakolu nei, maluna o kekahi mau Hawaii elua a na lawe koke ia aku laua me ka hakalia ole no ka haukipila o Kakaako.

      O ka mua o na ma'i i ikeia he koa aupuni no ka puali H., nona ka inoa o Kanoa. O Kauka Kapa ka mea nana i ike i keia ma'i i kona wa i lawe ia aku ai no ka lapaau ana maloko o ka haelmai, mahope o ka huli pono ana o ua kauka la i kona ma'i ua ike iho la oia i na helehelena o ka ma'i bubonika maluna ona, a na hoouna koke aku oia i ua koa ma'i la no ka haukipila i hookaawale ia no ia ano ma'i. O kona ana fiva he 105 2 5, a o kona pana he 140, o kahi a keia kanaka i ku kiai ai, aole i maopopo i keia wa aka, ke huli pono ia nei nae.

      O ka elua o na ma'i he kanaka Hawaii no, e hana nei maluna o na kaa lawe mea ino, nona ka inoa o Kaonohi, o ka elua iho la keia o na limahana o keia mau kaa halihali mea ino i loohia i keia ma'i luku weliweli. Ua ike mua ia kona ma'i ia kakahiaka Poakolu, aka, aole nae i manao ia he anoano no ka bubonika a hiki i ka hora 1 oia auina la.

      O ka make o ka Poakolu nei, he Iapana nona ka inoa o Machida, ke kokua o Kauka Kobayashi ua loaa oia i ka ma'i i kona wa e kokua ana i ke kauka. Mahope o ka nana ia ana o kona kino make, ua lawe koke ia aku la oia e puhi i ke ahi.

      Mamuli o ka make ana o Kiwara, ka wahine Iapana i loaa aku ai maloko o kekahi hale e ku kokoke ana ma ke alanui Kukui, nolaila, ua hooholo ia iho la e puhi ahi aku i na hale e ku kokoke ana me ia hale i keia kakahiaka Poaha.

 

E HOONEE IA AKU ANA.

      I keia Poaha i manao ia ai e hookaawale aku i ke koena o na poe e noho nei maloko o ka apana 10 me ka awawi nui, iha nae e loaa ana ia lakou he mau wahi e noho ai ma ke kahua o Puuhale, nolaila, aole e hiki ia wahi ke puhi koke ia i ke ahi a hiki i ko lakou wa a pau e kaawale aku ai, a maluna lakou o ke kaaahi e la we ia aku ai no ko lakou kahua hoomalu hou.

 

E HOOKUU LIILII IA ANA.

      He 80 poe e hoomalu ia nei ma Kakaako i manaoia e hookuu ia mai ana i keia la 11, 100 ma ka la 12; 100 ma ka la 15 a me 100 ma ka la 18. Maloko o keia huina 380, he 130 Pake; 70 Iapana; 30 Hawaii, a o ke koena he mau lahui e. O kekahi poe i lakou, ua loaa ia lakou he mau home no lakou e hoi aku ai, aka, o kekahi nae o lakou aohe home, nolaila, eia ke aupuni ke noonoo nei i kahi kupono e lawe aku ai ia lakou. He nui na apana aina e waiho wale mai nei i noonoo ia no ka hookaawale ana aku i mau home no keia poe nele a hiki i ka wa e loaa ai ia lakou he mau home paa. O kekahi apana i manao ia, oia no ka apana e waiho nei mawaena o Puowaina a me Lunalilo Home.

 

OOLEA NA RULA HOU O KA PAPA OLA.

      Ua hoopuka ia ae nei e ka Papa Ola he mau rula hou no na mokuahi holo piliaina, e haalele iho ana i keia awa, ma ka hala wai i malama ia e ka Papa Ola ma ka Poalua nei, penei:

      1. O na mokuahi a pau, a i ole o na moku e ae e holo piliai na nei, na hookapu loa ia lakou i ka hookokoke ana mai ma kahi he 100 kapuai mai ka uwapo aku koe wale no ma ka ae ana a ka Papa Ola, a e holo aku hoi lakou no waho o ke awa, a e noho mawaho o laila i ka po.

      2. Aole loa hoi e ae ia kekahi ohua no na awa o na mokupuni mawaho aku a hiki i ka manawa e hoike hou ia aku ai. Aole nae keia i komo pu me na limahana e hoomalu ia nei, mai Mauliola mai no luna o ka mokuahi me ka hehi ole iuka nei, a i ole, na ohua kapena i hoolele ia mailuna mai o na mokuahi o na aina mamao no luna o na mokuahi holo piliaina me ka hehi ole iuka nei.

      3. O ka hooili ia ana o na lako ai a me na lako ai a na holoholona e ae ia ia e hoolele mai iluna mai o na moku o na aina mamao e noho ana maloko o ke awa i pili ole mai i ka uwapo.

      4. O na waiwai malalo iho nei, i ikeia aole he noho ia e ka mailele, ua hookuu ia aku ia mai ke awa o Honolulu nei, malalo o ka hooponopono ana a ka Papa Ola, penei:

      Na dala iloko o ke eke, mahope o ka baila a i ole o ke puhi kukae pele ia ana.

      Puna.

      Mekini,

      Nanahu mai na moku maloko o ke awa wale no.

      Pohaku Uiuihapa,

      Puna Potalana,

      Na eke kopaa i puhi kukaepele ia a me na waiwai e ae a ka Papa i ike ai aole he noho ia e ka mailele.

HE HELU KANAKA.

     

      Ua malamaia e Kauka Pratt o ka Papa Ola he helu kanaka maloko o ka apana e hoomaluia nei o ke kulanakauhale. Ma ka po Poakolu nei i waiho aku ai oia i kana hoike i ka Papa Ola. Ua mahele ia keia apana iloko o na apana liilii he 25, e like me ka hookaawale ana a na alanui aupuni, a penei ka nui o na kanaka e noho ana ma keia a me keia apana:

      Apana 1, 834; 2, 893; 3 me 4, 368; 5 me 6, 549; 7, 257; 8 me 9, 417; 10, 195; 11, 210; 12 me 22, 307, 13 me 14, 70; 15, 2164; 16 me 17, 310; 18, 19, 20, 379; 21, 23 ma 25, 60; Huina a pau 7012.

UA LAWE IA AKU LA NO KALIHI.

      Ma ka hora 12:30 o keia awakea Poaha ua kai auna ia mai la he puulu nui o na Iapana mailoko mai o ka apana 10, e liulia ia nei no ke puhi aku i ke ahi, no ka hale hoolulu kaaahi, malalo o ke kiai ana a na Luna Nana o ka Papa Ola. Ua hoaahu ia na kane a me na wahine me na aahu hou, aka, ua olohelohe nae ko lakou mau poo me na papale ole.

      I ka hiki ana mai i kahi hoolulu ua hookau ia aku la lakou maluna o ekolu mau kaa lawe ohua o ka papa elua, me ka lawe koke ia aku no kai o Puuhale. He ku i ka walohia ko lakou mau nanaina, a ua oili kohana mai lakou mai ko lakou mau home mai me kahi puolo ole ma ka lima.

 

E HOOUNA IA ANA NO MANILA.

      Wasinetona, D. C 26 He lehulehu wale na regimana koa e ohiia aku ana mawaena o na kanaka Cuba no ke pani ana ma ka hakaka o na koa Amerika i hiki ai lakou ke hoouna ia aku no na paemoku Pilipine no ka hoopiha ana aku ma kahi o na koa e huli hoi ana no ka home. Lawa ole no na tausani koa i hala aku nei no ka hopupio ana ia Aguinaldo.

 

      O ka nui o na limahana Iapana a ka Lady Joicey i lawe mai la no keia awa he 586 kane, 107 wahine a me 13 keiki. No lakou ka huina a pau 707.

      Iwaho o ke alahui Hema i ae aku ai ka Ilamuku Baraunu i na anoano o ke alanui Pauahi no ka hooulu ana malaila, aka, e hoopau ia no ia i ka wa e kue mai ai i ko laila poe.

      Eia ke kiai ia nei o loko o ke awa i ke ao a me ka po, no ka hopohopo ia o mahukai na Iapana a me na Pake maluna o na waapa no kekahi mau wahi okoa o ka mokupuni.

 

MAKE HOU NO HE PAKE

 

LOAA KE KOKUA O KAUKA KOBAYASHI I K MA'I.

Ua Makaukau no ke Puhi ia ana

i ke Ahi ka Apana Umi ma

Keia Mua Koke Iho.

 

      O Pang Chong, ka pake i lawe ia ai no ka haukipila no ka lapaau ana, ua make oia ma ke kakahiaka Poakahi nei, a ma ka noii pono ia ana o kona kumu i make ai ma ia po, ua ike ia iho la ua make oia i ka ma'i bubonika. A oia iho ia ka 21 o na make o ka ma'i fiva eleele.

      Ma keia kakahiaka no ua lawe ia aku la no ka haukipila o Kakaako, ka Iapana kokua ia Kauka Kobayashi, a ua loaa hoi iaia keia haawina weliweli i kona mau manawa e kokua ana ia Kauka Kobayashi, ma ka lapaau ana i keia ano ma'i fiva eleele e laha mai nei. Ua manao ia, ua komo aku keia ma'i iloko o keia Iapana ma o kekahi eha uuku ma kona manamanalima nui.

      Ua hoonee mua ia aku oia no kekahi wahi hale maloko o ka pa o Kauka Kobayashi, aka, i ka wa i maopopo loa ai nae o kona ma ua hookaawale koke ia aku oia mai loko aku o ua wahi la, a o ka hale hoi o na i waiho ai, ua puhi ia i ke ahi.

      I keia Poalua i manao ia ai e pau loa aku ai na poe e noho nei maloko o ka apana helu 10 i ka lawe ia no kai o Kakaako, a ma ka la apopo, Poakolu, e hooma ka ia ai ke puhi ana i na apana holookoa.

 

HAALELE O PERESIDENA KUPA O KA PAPA OLA.

      I ka Poalima nei i waiho aku ai o Peresidena Kupa i kona kulana poo no ka Papa Ola, a oia hoi ka Peresidena mua loa o ka Papa Ola i ae e puhi ia na kino lepo i ke ahi, a i kona waiho ana mai la i kona kulana ua waiho pu mai no me ia ke alina o kona inoa iloko ka lahui Hawaii, aohe mea nana e hoomananalo i kona inoa, O Kauka O. B. Wahie aku la ma kona hakahaka, pehea ana la oia, oia anoano like no paha?

 

      Eia no ohua o ka mokuahi Auseteralia ke hoomalu ia nei no umi la mamua o ka ae ia ana e kau aku maluna ona.

      O ka mokuahi Gaelic kai upu ia e hoea mai ana mai Kupalakiko mai ma keia Poaono iho me ne lono makamaka loa.

      Ua hopu ia o Ah Kong, he pake no ka hoao ana e komo malu iloko o kahi e hoomalu ia nei me ka palapala ae o kekahi pake okoa aku.

 

NOI I AHAOLELO.

      Ua ike iho la makou maloko o ka nupepa Avalataisa o keia kakahiaka Poaha, ua noi aku la ka Aha Kuhina i ke aupuni o Amerika e wehe hou ia Ahaolelo maanei malalo o na kanawai o Hawaii a i ole malalo o na kanawai hou e hanaia mai ana e ke aupuni o Amerika Huipuia ma o ka pau ana o elua makahiki ma ka la 31 o Maraki. Ua hoomaopopoia eia ke kali nei no ka pahe mai Wasinetona mai. Heaha mai ana la ka pane e loaa mai ana ia lakou.

 

      Ua puhia ia na hale o ke alanui Kukui i ke ahi i keia kakahiaka Poaha.

      O na Hawaii a pau e makemake ana e lilo i mau luina e maiho ae i ko lakou mau inoa ma ke Keena o ka Hui mokuahi o Waila.

      Maluna ana o na kaaahi e lawaia aku ai na poe o ka apana e hoomaluia nei no kahi hoomalu o Kalihi.

      Ua hoopaiia o Enoka he hookahi makahiki hana paahao mamuli o ka aihue ana i kekahi kaa baikika la.

      Ua hoomaopopo ia he kauka no Amerika i holo makaikai mai nei ua mahuka aku la oia me ka ike ole o ka Papa Ola. Ua hala aku la oia maluna o kekahi mokunea ma lalo o ka hunahuna ana he kapena b e no ka moku.

 

E HOOLOHE I KEIA

      Ke ho ke ia aku nei ka iohe @ poe a pau e makemake ana a @ lawe i ka nupepa KE ALOHA AINA @ no kela makahiki hou. O na @ hookaa dala ana a me na kauoha @ nupupa, e hoouna pololei ia ma@ no ia i ka Puuku, a ma ona wale no e loaa aku ai na rikiki hooka@ i kakaninoa ponoi ia e ia a i ole i kona hope paha ke kawale oia i kekahi wahi okoa. Aole kula ana o na kauoha nupepa a ma na hookaa dala ana i kekahi mea @ ae. E hoolohe mai i keia, i ol@ ai e ili na koikoi o ke koi hou @ ana aku maluna o ka mea o ku@ ana @ keia. O na Nuhou, na Ku@ mumanao, na Olelo Hoolaha, n@ Kanikau a me na Mele Inoa @ hoouna pololei mai i na Lun@ hooponopono.

 

UA HOEA MAI LA@

      Maluna o ka mokuahi Auseter@ ha i loaa ai ia makou he 35 pahu@ pihu me na Lole Aahu. Lako @ kau a me na Kii Paani, a e ku@ ana me ka emi loa.

      O na Paalole mai na Kauka, P@ki a me Lole Wawae e loaa @ mai ka $400 a pii aku ma ke @ oluolu.

ROSENBERG & SCHAUMER

104 Alanui Kalepa Ewa o

Halewai.